Evet, sanayi üretimi; 2018 yılı Eylül’ünden bu yana 2019 Eylül’üne gelinceye kadar yıllık bazda hiç artıya geçememiş. Sanayi üretiminde yıllık bazda bir sene sonra ilk defa pozitif rakam görülmüş. Arındırılmamış verilere göre de, sanayi üretiminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4,2 oranında bir artış var.

Eylül’de yüzde 3,4’lük kuvvetli bir yükselişle yıllık artışlar sürdürülebilir hale geliyor mu, bilemem ama 2019 Nisan’ından bu yana; eksi yüzde 0,9, Mayıs’ta artı yüzde 1,2, Haziran’da eksi yüzde 3,5, Temmuz’da artı yüzde 4,3, Ağustos’ta eksi yüzde 2,7’den sonra Eylül ayında yeniden artı yüzde 3,2’lik inişli çıkışlı, eksili, artılı seyirle kendini göstermesi yıllık trendde sanki beklentileri pozitife taşıyor.

Derin dalgalanmalarla toparlanma yoluna girmeye çalışan sanayi üretimi, rüzgârlı havada piste inmede zorlanan uçağın durumuna benziyor. Fakat uçağın piste sağ salim ineceği tahmini daha fazla. Çeyrek yıl bazında düşünürsek sanayi üretiminin yılın son büyümesine baz etkisiyle de olsa destek vereceğine kesin gözle bakılıyor.

***

Yani yılsonunda ekonominin daralma yönünde değil, büyüme yönünde daha kuvvetli adım atacağı gözleniyor. Zira sanayi üretimini ve dolayısıyla büyümeyi sürükleyen Eylül’deki yıllık imalat sanayi sektörü endeksinin yüzde 3,4, madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksinde yüzde 5,7, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksinin yüzde 0,4 büyümesi (aylık yüzde 1,4 daralma) ve  3’üncü çeyrekten başlayan belirsizliklerin ortadan kalkmasıyla piyasalardaki kuvvetli düzelme ve dördüncü çeyrekte de devamı beklenen iyileşmelerin yıl sonunun pozitif kapatılacağına işaret ediyor. Dolayısıyla yılsonu beklentileri yüzde 5’in üzerinde bir artış olacağı yönünde kesifleşiyor.

Nitekim yıllık GSYH büyümesinin de yüzde 0,7’in üzerinde gerçekleşmesinin daha ağır bastığı söylenebilir.

Sanayi üretiminde aylık olarak ana sanayi gruplarına göre; sermaye malının yüzde 5,7, dayanıksız tüketim malının yüzde 3,9, ara malının yüzde 2,5 ve dayanıklı tüketim malının yüzde 1,7 oranında artmasına karşılık enerjinin yüzde 0,2 daralmasının yanında ilgili kalemlerdeki yıllık dayanıksız tüketim malı yüzde 8,9, enerji yüzde 8,1, sermaye malı yüzde 6,9 ve ara malının yüzde 0,1 artması sanayideki kuvvetlenmeyi gösteriyor.

***

Ancak yıllık bazda dayanıklı tüketim malı endeksinin yüzde 15,8 daralması ise işsizlik rakamlarını tetikleyen önemli unsurlardan biri olarak görülebilir.

TÜİK, sanayi üretimi Eylül verisinden sonra Ağustos ayı istihdam datasını da dün açıkladı. İşsiz sayısı bir önceki yılın Ağustos ayına göre 980 bin kişi artmış ve 4,6 milyon kişiye ulaşmış.

Özetle, işsizlik oranında yıllık artış yüzde 14… Bir önceki yılın verisine göre 2,9 puanlık bir artış söz konusu.

Tarım dışı işsizliğin yüzde 16,7’ye çıktığı verilerde genç nüfustaki işsizlik oranının yüzde 27,4’le ifade edilmesi ise sanayi ve tarım politikalarının yeniden gözden geçirilmesi gereğini ortaya koyuyor. Zira istihdam oranı bir yıllık bazda 2 puanlık bir düşüşle yüzde 46,3’e gerilemiş…

Ekonomik faaliyete göre, istihdam edilenlerin sayısı hizmet sektöründe 141 bin kişi artmış, sanayi sektöründe 49 bin, inşaat sektöründe 24 bin, tarım sektöründe ise 3 bin kişi azalmış.

***

İşsizlik oranının daha fazla yükselmemesinde kamunun yüzde 7,4 oranında artan istihdam oranı dikkat çekiyor. Ancak kayıt dışı çalışanların oranının bir yıl içinde 2,1 puan artarak yüzde 36,1’e yükselmesi de işsizlik oranını direkt olarak etkileyen gelişmelerden. Yani devlete işsizim diye başvuran insanların çoğu çalışıyor, ancak çalışmıyor görünüyor.

Diğer dikkat çeken önemli husus ise; ekonominin normal gidişatında sanayi üretimi ve ihracat artarken işsizlik oranlarında bir gerileme olması lazım. 2019 Ağustos ayında yıllık bazda yüzde 3,6 daralan sanayi üretimine karşılık aynı aydaki işsizlik oranı yüzde 14 olmuş, bu normal… Son Eylül sanayi üretimi rakamlarına göre yıllık bazda yüzde 3,4’lük artış, Eylül işsizlik oranına ne kadar yansıyacak, onu gelecek ay hep birlikte göreceğiz!

2019 Ağustos’unda ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 1,6 artmış, ancak işsizlik rakamları ise yüzde 14 yükselmiş… Bu gelişme anormal… Devamında yıllık Eylül ihracat rakamları yüzde 0,3, Ekim ayı ihracat rakamı ise yüzde 1,53 azalmış. Bundan sonra Eylül ve Ekim işsizlik rakamlarının ihracat ile korelasyonunu takip edeceğiz...

İstihdam, sanayi üretimi ve ihracat bakalım hangi çizgide buluşacak?..