Hizmet sektörünü yakın zamanda, en hızlı ve en sağlıklı çalıştıran ülkeler, ekonomilerini koronavirüs salgını etkisinden daha çabuk kurtaracağa benziyor. Zira bugün ekonomilerin yüzde 50’ye yakınını içeren hizmet sektörü, milli gelirin de önemli bir bölümünü oluşturuyor.

Dünyada virüs salgınının Mayıs’ın sonu ve Aralık ayının ilk haftası sona ereceği yönünde hesaplamalar yapılıyor. 14 Nisan’da kırılma noktasını aşan Türkiye’de de virüsün Ağustos’un ikinci haftası itibariyle tamamen biteceği belirtiliyor. Onlarca sektörü barındıran hizmetler sektörünün baş aktörü turizm ve ulaştırmanın hareketlenmesinin, küresel koronavirüs etkisindeki duran ekonomilerde yeniden açılışın bir yol haritası olacağı kaydediliyor.

Hizmet sektörü ekonomide fiziksel özelliğe sahip malın tersine, elle tutulamayan ve saklanması mümkün olmayan, insan ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik üretilen veya organize edilen faaliyetler bütününü içeriyor. Üretilen çıktının mülkiyetinin olmaması hizmeti, diğer ürünlerden ayıran en temel özellik.

Hizmet kalitemiz yüksek

Hizmet sektörü, arz ile birlikte ekonominin temel unsuru olan ‘talep’in baş sektörü niteliğinde… Hizmet sektörü; turizm, ulaştırma, lojistik, haberleşme, ticaret, sağlık, bankacılık, müteahhitlik hizmetleri, eğitim, pazarlama, reklam, kültür/eğlence, sigorta ve yeme-içme gibi ekonominin temel unsurlarını bünyesinde barındırıyor. Ekonomiler daha çok sanayi, tarım ve teknoloji ile anılsa da hizmet sektörünün gelişmişliği o ülkenin kalkınmadaki derecesini gösteriyor. Sektörün dünyadaki büyüklüğü 6 trilyon dolar.

Ekonominin temel taşıyıcılarından olan Türk hizmetler sektörü de dünyadaki büyük rekabete karşı durabilecek güçte. Türk hizmetler sektörüne önemli katkısı olan havayolu taşımacılığı dünyada ABD ve BAE’den sonra üçüncü sırada. Kültür/eğlence ihracatında 10’uncu ülke olan Türkiye, ABD’den sonra dünyada en fazla dizi satan ikinci ülke konumunda. Sağlık hizmetlerinde de Türkiye önemli bir yerde. Türkiye’ye yılda 600 bin turist sağlık için geliyor.

Türkiye müteahhitlik hizmetlerinde de dünyada en büyük 250 uluslar arası müteahhitler listesinde Çin’den sonra ikinci sırada yer alıyor. Yine gastronomi alanında birçok firma dünyada ses getirmeye başladı. Dünyanın farklı lokasyonlarında dünya mutfaklarının farklı lezzetleri, geleneksel Türk konukseverliğiyle birleştirilerek kalitede zirveye çıkılıyor.

İstihdamın yarısı hizmetlerde

Hizmetler sektörü Türkiye’nin istihdamında ve hizmet ihracatıyla cari işlemler dengesi üzerinden ekonomiye verdiği net katkı da yadsınamaz. Türkiye’de de toplam istihdam ve milli gelirde hizmet sektörünün payı oldukça büyük. 27,3 milyonluk toplam istihdamın yarısını oluşturan hizmet sektörü milli gelirin de yüzde 60’ını karşılıyor. Türkiye ihracatının yüzde 26’sını tek başına hizmet sektörü gerçekleştiriyor.

Cari açığın kapanması ve ekonomik istikrarın sağlanması gibi faktörler açısından hayati öneme sahip olan hizmet ihracatının artması sayesinde dış ticaret her geçen yıl cari dengeleri sağlayarak büyümesini sürdürüyor. Sektör ihracatı geçen yılı 64,8 milyar dolarla Cumhuriyet tarihinin en yüksek seviyesini yakaladı. Sektör ayrıca 36,2 milyar dolarlık bir dış ticaret fazlası verdi.

İlk hareket bankalardan

Turizmi yeniden başlatmak için hizmet sektöründe yerinde ve sağlıklı tedbirler alabilen ülkelerin çalışma hayatına erken girme ihtimali yüksek. Nitekim, koronavirüs etkisinin dünyada ve Türkiye’de giderek azalması, ekonomi çarklarının ne zaman çalıştırılacağına dair yeni takvimleri gündeme getiriyor.

Türkiye’de bazı bankaların bugünden itibaren şubelerindeki saatleri yeniden 10.00 – 17.00 arasına çekmesi banka hizmetlerinin pandemiye karşı normalleşmenin ilk işareti olarak yorumlanıyor. Halen yarım gün hizmet veren diğer banka şubelerinin de kısa zamanda bu kafileye katılacağı tahmin ediliyor.

Bankalardan sonra sıra turizm sektöründe. Pandeminin tamamen biteceği takvimden başlayarak sektörün hazır hale getirilmesi için bugünden çalışmaların başlatılması gerekiyor. Pandemiye karşı erken alınan tedbirler nasıl ki Türkiye’yi salgında başarılı hale getirmişse, koronavirüsten çıkışta da erken davranmak ekonomi çarklarının döndürülmesinde öne çıkaracak.

Zira tahminlere göre; salgın bitse bile insanlar uzun süre koronavirüs etkisinden kurtulamayacak. Ekonomilerin yeniden işler hale gelmesi için gözler turizm ve ulaştırmanın başını çektiği hizmet sektöründeki uygulamalarda olacak.

Şimdiden acentelerden başlayarak ulaştırma, konaklama ve yeme/içme gibi alanlarda steril ortamı sağlayan tedbir ve planlamaların yapılması genel manada ekonomide çarkların dönmesinin ilk ateşini yakacağı şeklinde algılanıyor.   

Turizmcilerin yorumları

Sektörün önde gelen birçok yetkilisi, ekonomi çarklarını işletecek turizm ve ulaştırmanın dünyadaki salgın takviminin de düşünülerek birden açılmasının mümkün olmadığını, aylardır evde kalan insanlara ev ortamını sağlayacak mekanların oluşturulmasıyla turizmin işler hale geleceğini haber veriyorlar.

Turizmcilerin pandemi sonrası ilk aylardaki planlamaları şu çerçevede… Önce yurt içi turizm hareketlendirilecek… Turistler steril uçaklarda gelecek. Havalimanlarında sıkı kontrolden geçecek. Dezenfekte transfer araçlarla otellerine alınacaklar. Hatta 14 günlük karantinalarını da sağlıkçıların kontrolünde kaldıkları otelde yapacaklar.

Aynı evde yaşayanların otelde birlikte kalmaları endişeleri de ortadan kaldıracak. Tatil beldelerinde ortak kullanım alanları da pandemi programlamasına göre düzenlenecek. Salgında en fazla dikkat edilen izolasyon, uzak mesafe ve fiziki temas kuralları, turizm, ulaştırma gibi hizmet sektörlerini kapsayan alanlarda işletmeler tarafından en sıkı şekilde takip altına alınacak.

Hizmetler sektöründe işe başlanmayla ilgili işte en küçük bir örnek…

Söz konusu örnekler diğer sektörlere de benzer şekilde yayılarak uygulanabileceği ifade ediliyor.

Elbette bu yıl diğerleri gibi hizmetler sektörü zorluklar yaşayacak. Bilhassa düzenleme ve planlamada güçlükler olacak. Ama iş dünyasının bir gerçeği olarak gündeme girecek disiplin ve programlamalar belki de bundan sonraki hayatın birer parçası haline gelecek. Disipline uyamayanlar, hazırlığını yapamayanlar pandemi sonrası iş hayatında yaya kalacak.

Yeniden yapılanma dönemi

Turizmden devam edecek olursak, geçen yıl 34,5 milyar dolar getiri sağlayan turizm sektörü elbette bu yıl beklentilerin altında kalacak. Küresel ekonominin yüzde 15-20 arasında daralacağı bir ortamda turizm gelirleri de düşecek. Türkiye’de bu oran geçen yıla göre yüzde 30 civarı hesaplanıyor. Bu yıl gelirde bir kayıp yılı olacak belki ancak toparlanma, yenilenme ve daha da güçlenmeye gidecek bir yolun da başlangıcı olarak hatırlanacak. Beraberinde sağlık, kalite, uygun fiyat ve ulaşılabilirlikte hizmet üretenler rekabette üst sıralarda yerini alacak.

Çünkü Türkiye’nin dünya turizmine yön veren ilk 10 ülke arasında olduğu bilinmeli. Resmi belgeli 100 milyar doları bulan 13 bine yakın tesis, 2 milyonu aşkın yatak kapasitesi, tesis doluluk oranının hiçbir zaman yüzde 60’ın altına düşmediği bir ülke yeniden yapılanarak dünya ölçeğine göre daha iyi rakamlara ulaşmayı hedefleyecek.

Geceleme sayısının 212 milyona ulaştığı, tesise giriş sayısının 80 milyonun üzerine çıktığı ve sadece konaklama ile birlikte turizm sektöründe 2 milyondan fazla kişinin çalıştığı Türkiye’de, ileriki yıllarda milli gelirdeki yüzde 10’luk pay daha da yukarılara çıkarılacak.  

Hizmetler sektörüne bir de ulaştırması, müteahhitliği, transferi, yurt içi turları, yemesi içmesi, sağlığı, bankacılık ve teknolojik hizmetler de eklendiğinde gidilecek oldukça fazla yol olduğu görünüyor.