Enflasyonda gıda ve giyim kaynaklı yükseliş devam etse de Merkez Bankası (TCMB) faiz indirimlerine 25 Haziran’da gerçekleştireceği Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında devam edeceği tahminleri yapılıyor.  

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Tüketici enflasyonu (TÜFE) Mayıs'ta gıda fiyatları öncülüğünde yüzde aylık 0,9 beklentiye karşılık yüzde 1,36 artış arttı. Yıllık enflasyon yüzde 10,94'ten yüzde 11,39'a yükseldi. TÜFE, Mayıs’ta geçen yılın Aralık ayına göre yüzde 4,57 arttı. Enflasyondaki artışın ortalama aylık yüzde 0,7, yıllık yüzde 10,6 civarında olacağı bekleniyordu. Nisan ayında aylık yüzde 2,53 oranında artan gıda fiyatları Mayıs’ta yüzde 0,24 yükseldi.

Her ne kadar Mayıs 2020’de yüzde 0,24’lük gıda fiyatları artışı sınırlı gözükse de Mayıs 2019'da yaşanan yüzde 1,18 düşüş ile kıyaslandığında manşet enflasyona belirgin bir katkı verdiği gözleniyor. Söz konusu etki işlenmemiş gıda fiyatlarında daha da belirgin ortaya çıkıyor.

Aylık bazda giyim ve ayakkabıda yüzde 6,85, ulaştırmada yüzde 3,3, mal ve hizmetlerde yüzde 1,92’lik fiyat artışları aylık bazda manşet enflasyonu yukarı taşıyan gruplar olarak öne çıktı. Bir önceki yılın aynı ayına göre alkollü içecek ve tütünde yüzde 21,41, mal ve hizmetlerde yüzde 20,86, konutta yüzde 14,45, giyim ve ayakkabıda yüzde 7,68, ulaştırmada yüzde 6,69, eğlence ve kültürde yüzde 3,74’lük artışlar enflasyonda yönün yukarı olduğunu gösterdi.

İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE, Mayıs’ta bir önceki aya göre yüzde 1,52, geçen yılın Aralık ayına göre yüzde 3,79, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 11,21 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 11,74 arttı.

Çilek yüzde 40,8 arttı

TÜFE bazında fiyatı en fazla artan ürün yüzde 40,87 ile çilek, fiyatı en fazla düşen ürün yüzde 51.37 ile sivri biber oldu.

Mayıs’ta çilekteki fiyat artışını yüzde 27,19 ile havuç, yüzde 13,29 ile elma izled. Fiyatı en çok artış gösteren diğer ürünler arasında yüzde 13,26 ile çocuk tişörtü, yüzde 11,94 ile çocuk elbisesi, yüzde 11,56 ile şehirler arası otobüs ücreti, yüzde 11,15 ile kadın gömleği, yüzde 10,98 ile yumurta, yüzde 10,9 ile muz, yüzde 10,73 çocuk pantolonu yer aldı.

Geçen ay en fazla fiyat düşüşü ise yüzde 51,37 ile sivri biberde gerçekleşti. Bunu yüzde 40,53 ile dolmalık biber, yüzde 36,83 ile sarımsak, yüzde 35,48 ile kuru soğan, yüzde 34,14 ile taze fasulye, yüzde 22,54 ile patates, yüzde 14,98 ile salatalık, yüzde 9,81 ile parfüm izledi.

Dayanıklı mal etkisi

Üretici fiyatlarında (Yİ-ÜFE) ise aylık yüzde 1,54, Aralık 2019'a göre yüzde 6,15, geçen yılın Mayıs ayına göre yüzde 5,53, on iki aylık ortalamalara göre yüzde 9,14 artış gösterdi. Çekirdek enflasyon da yıllık yüzde 9,93'ten yüzde 10,32'ye yükseldi.

Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 6,09, dayanıklı tüketim malında yüzde 14,90, dayanıksız tüketim malında yüzde 9,01 artış, enerjide yüzde 11,92 azalış, sermaye malında yüzde 10,27 artış gerçekleşti. Sanayinin dört ana sektöründen imalat endeksi aylık yüzde 1,62, yıllık yüzde 4,98 arttı.

Elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 14,5, su temininde yüzde 6,6, madencilik ve taşocakçılığında yüzde 3,6 fiyatlar yükseldi. Yıllık en fazla azalış;  yüzde 61,57 ile ham petrol ve doğal gaz, yüzde 51,27 ile kok ve rafine petrol ürünleri olarak gerçekleşti. Buna karşılık metal cevherleri yüzde 23,24, tütün ürünleri yüzde 22,38, diğer mamul eşyalar yüzde 20,55 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu. Aylık en yüksek azalış yüzde 32,31 ile ham petrol ve doğal gaz endeksinde gerçekleşti.

7 aydır çift hanede

Ekim 2018’de kurdaki aşırı değer kaybı sebebiyle yıllık enflasyon 25,24’e çıkarak 2003 yıldan bu yana rekor seviyede yükselmişti. Yıllık enflasyon 2019 yılı Eylül’de yüzde 9,26 ve Ekim’de yüzde 8,55’i gördükten sonra 7 aydır çift haneli rakamlardaki istikrarını sürdürüyor.

Merkez Bankası (TCMB), 21 Mayıs’ta gerçekleştirdiği PPK toplantısına ait özet raporu bu hafta yayımladı. Söz konusu toplantıda 50 baz puan düşürüp politika faizini yüzde 8,75’ten yüzde 8,25’e indiren TCMB, beklentilere paralel gıda fiyatlarındaki dönemsel ve salgına bağlı etkiler sebebiyle tüketici fiyatlarının kısa vadede bir miktar yükseleceğini ancak daha sonra geri çekileceğini ve yılsonu yüzde 7,4’lük öngörünün gerçekleşeceğini belirtti.

Enflasyon ile TCMB politika faizi arasındaki farkın 3 puana ulaştığını ve negatif faiz döneminin devam ettiğini belirten ekonomistler ise enflasyonda devam edecek yüksek seyre rağmen faiz indirimlerinin devam edeceğini tahmin ediyorlar.

Ekonomistler, yaz aylarında gıda fiyatlarının geri çekilecek olması, zayıf talep, petrol fiyatlarındaki düşük seyir ve TL’deki stabilizasyon sebebiyle enflasyonun yılsonuna doğru tek haneli rakamlara ineceğini, dolayısıyla Merkez Bankası’nın (TCMB) 25 Haziran’da faiz indirimlerine devam edeceğini söylediler.  

Yılsonu öngörüyle uyumlu

 TCMB’nin 21 Mayıs’taki son PPK toplantısında politika faizinde ölçülü bir indirim sözüyle 50 baz puanlık faiz indirdiğini hatırlatan analistler, koronavirüsün etkisiyle toplam talep koşullarının enflasyonu sınırlayıcı etkisinin arttığına dikkat çekiyor ve mevcut para politikası duruşu altında enflasyon görünümünün yılsonu yüzde 7,4’lük oranla uyumlu olduğunu belirtiyorlar.

TCMB’nin son 9 toplantısında 1575 baz puanlık faiz indirimiyle faizleri yüzde 24’ten yüzde 8,25’e çektiğinin altını çizen ekonomistler, Murat Uysal başkanlığındaki TCMB’nin enflasyondaki seyri de dikkate alarak faiz indirimlerine devam edeceğini ifade ediyorlar.

Capital Economics'ten Jasson Tuvey enflasyondaki trendin faiz indirmeye müsait olduğunu belirterek, “Türkiye'de enflasyonunun Mayıs’ta yıllık bazda yüzde 11,39’a yükselmesi, ayın ilk günlerinde TL’deki sert değer kaybının etkisinin, zayıf iç talebin fiyat baskıları üzerindeki etkisini fazlasıyla dengelediğini ortaya koyuyor. Ancak TL’nin son birkaç hafta boyunca toparlanmasıyla, TCMB’nin bu ay 25 Haziran’daki PPK toplantısında da faizleri biraz daha düşürmesini engellemek pek mümkün değil” yorumunu yapıyor. Tuvey, TCMB’nin yüzde 7,4’lük yılsonu enflasyon öngörüsünün iddialı olsa da tek haneli rakamlara yıl bitmeden ulaşılacağını kaydediyor.

Tahmin yapmak zor

Tera Yatırım’dan Enver Erkan da enflasyonun belli kalemlerdeki fiyat artışlarıyla beklentilerini aştığını belirterek, “İçinde bulunduğumuz şartlar ileriye dönük enflasyon tahmini yapmayı zorlaştırıyor. Aylık bazda fiyatlardaki yukarı doğru eğilime en çok etki edenlerin giyim ve ayakkabı, ulaştırma ve haberleşme grupları olduğunu görmekteyiz. Giyim ve ayakkabıda görülen yüzde 6,85’lik artış yukarı doğru sapmayı etkilemiş, bunun haricinde ulaştırma ve haberleşme, dayanıklı tüketim malı gibi alanlarda beklenti üzeri fiyat artışları ve vergi zamları da aylık bazda yüksek çıkan enflasyon üzerinde etkili olmuş görünüyor. Enerjide yüzde 2,13’lük aylık artış görülürken alkollü içecek ve tütün kaleminde de vergi artışlarının etkisiyle yüzde 1,5’lik aylık artış söz konusu” değerlendirmesini yapıyor.

İç talepteki zayıflığın devam edeceğini düşündüklerini belirten Enver Erkan, ithalattaki azalmanın kur baskısını hafifleteceğini, ancak yeniden yükselişe geçen ve 40 dolar seviyesine yerleşen petrol fiyatlarının gelecek aylarda enerji fiyatlarını yükseltebileceğini söylüyor. Ulaştırma enflasyonunda yukarı yönlü hareketin sürmesine karşılık gıda tarafında baskının azalabileceğini dile getiren Enver Erkan, “TCMB’nin mevcut senaryosu düşük talep etkisinin ve emtia – enerjiden gelen fiyat düşüşünün enflasyonu ilerleyen aylarda aşağıya doğru etkilemesi yönünde. Ancak enflasyondaki trendi Haziran daha fazla netleştirecek” yorumunu yapıyor.