SON DAKİKA

Türkiye'de barınma ihtiyacı için yeni çözüm

Soner Keleş 28 Haz 2025

Son yıllarda konut ve barınma krizleri, dünya genelinde giderek artan bir sorun haline gelmiş durumda.

Yükselen kiralar, ev fiyatlarındaki hızlı artış ve uygun fiyatlı konut arzının yetersizliği birçok ülkede benzer sıkıntıları ortaya çıkarıyor. Bu küresel krizin çözümü için ise farklı ülkeler, ekonomik ve sosyal yapılarına uygun çeşitli yaklaşımlar geliştirmeye çalışıyor. Ülkemizde ise konut fiyatlarında ve kiralarda gerçekleşen hızlı artışlar, alt ve orta-alt gelir grubundaki kişilerin konut sahibi olabilmelerini zorlaştırmaktadır. Gelir seviyesinde oluşan artışların, yıllık enflasyon, kira ve konut fiyatlarındaki artışın çok altında kalması bu durumu daha da kötüleştirmektedir. Türkiye’de kendi evinde yaşayanların oranı son on yılda yüzde 61’den yüz¬de 56 ya gerilerken, kiralık konut ihtiyacı ise yüzde 20’den yüzde 27 seviyelerine kadar yükseldi. Ülkemizin yıllık konut talebi ise 800 ila 1 milyon arasında değişiyor.  Ancak TUİK verilerine göre geçtiğimiz yıl yapı kullanma izin belgesi alınan yeni konut adedi 585 bin ile sınırlı kaldı. Ulaşılabilir konut üretimi için özel sektörün elindeki imkanlar yeterli değil. Hem arsa maliyetleri hem de inşaat maliyetlerinin aşırı yükselmesi üretim önündeki en büyük engel. Toplu Konut İdaresi (TOKİ),  ise son iki yıldır 6 Şubat depremlerinin yaralarını sarmak için üretim yapıyor. Deprem bölgesinde yıl sonuna kadar 450 bin konutun teslim edilmesi hedefleniyor. Diğer taraftan Türkiye’de son yirmi yılda TOKİ vasıtasıyla dar gelirli vatandaşlarımız için sosyal konut üretimine yapıldı. TOKİ ülke genelinde konut sorununun çözümü amacıyla oluşturulan politikaların uygulanmasında kamu tarafında etkin bir kuruluş olarak varlığını sürdürdü. TOKİ, 2002-2022 yılları arasında 1 milyondan fazla konutun üretimini gerçekleştirdi. Üretimin %87’si sosyal konut niteliğinde yapıldı.

Bugüne kadar barınma sorunu ile ilgili birçok sivil toplum kuruluşu, özel sektör ve kamu temsilcileri bir araya geldi çalışmalar düzenledi ve öneriler geliştirdi. Ancak sorunun temelinde ekonomik konut ürerimi için arsa ve inşaat maliyeti baskısının yüksek olması soruna nicel bir çözüm üretilmesine engel oldu. Kentsel rantın yüksek olması nedeniyle, kentlerde ev sahibi olabilmek sürekli ve düzenli geliri olanlar için bile zor bir durumu ifade etmektedir. Konut kredisi faiz oranlarının yüksek olması ise, alt ve alt-orta gelir gruplarının uzun vadeli konut kredilerinden yeterince faydalanmalarını engellemektedir. Ülke gündeminden düşmeyen barınma sorununda kiralık konut bulmak her geçen gün zorlaşırken, yüksek kira artışları vatandaşın gündeminde yerini koruyor. Geçtiğimiz günlerde hükümet, bu artışlara karşı yeni bir adım attı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, İstanbul’da TOKİ eliyle kiralık konut üretileceğini açıkladı. Anadolu ve Avrupa yakasında hayata geçirilecek projeyle hem kentsel dönüşüme destek olunacak hem de kira fiyatlarının dengelenmesi hedefleneceği belirtildi. Avrupa’da da yaygın örnekleri bulunan sosyal kiralık konut üretimi ülkemizin de içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik koşullar düşünüldüğünde, kamu tarafından geliştirilecek sosyal konut projelerinin, yaygın ve anlamlı etki yaratabilmeleri için kiralık sosyal konut uygulamaları olarak geliştirilebilir. Üretilen konutların mülkiyeti kamu elinde tutularak bir kiralık konut stoku yaratılıp, bu konutlar gerçek ihtiyaç sahiplerine piyasa koşullarının altında kiralanabilir. Böylece, ihtiyaç sahibi hanelerin uzun süreli borç yükü altına girmeden sağlıklı konutlara erişimleri sağlanarak barınma ihtiyaçları karşılanabilir. Kiralık sosyal konutların dizaynında ve inşasında belirlenen standartlar temel barınma ihtiyaçlarını giderecek düzeyde olmalıdır Kiralık sosyal konutların gerçek hak sahiplerinin istifadesine sunulması, sosyal adaletin gerçekleştirilebilmesi açısından da büyük önem taşımaktadır. Kiralık sosyal konutlar politikaları devletin konut piyasasındaki en önemli kontrol mekanizmalarından birisi olabilecektir. Kiralık sosyal konutlar, konut piyasasındaki fiyat balonunun sönmesi için etkili bir yöntem olmanın yanı sıra; kentsel sorunlarla mücadelede kısa vadeli çözümler sunabilme kapasitesine de sahiptir. 

garanti sol
garanti sağ