Liberalizm, farklı görüşlere sahip olan kişiler tarafından desteklenen bir ideolojidir. Bu ideoloji, özel mülkiyet, serbest piyasa ekonomisi, bireysel haklar, liberal demokrasi, laiklik, hukukun üstünlüğü, ekonomik ve siyasi özgürlük, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, toplanma özgürlüğü ve din özgürlüğü gibi prensipleri destekler. Liberalizm, farklı tarihlerde ve farklı coğrafyalarda farklı yorumlara sahip olmuştur.

Örneğin, İngiliz liberal geleneği demokrasinin genişletilmesine vurgu yaparken, Fransız liberalizmi otoriterliği reddetmeye odaklanmıştır. Bizim ülkedeki de bence komünist liberalizm.

Bu söz komik ama bildiğim komünistler birden Liberal oluverdiler yıllar önce. Anlayacağınız son yıllarda liberalizm hakkında tartışmalar ve farklı yorumlar ortaya çıkmıştır. Bazıları, liberalizmin temel prensiplerine bağlı kalmayı savunurken, diğerleri ise devletin daha geniş bir rol oynamasını ve müdahalesini desteklemektedir. Ancak, liberalizmin parçalandığı veya tamamen ortadan kalktığı söylenemez. Liberalizm hala birçok ülkede etkili bir ideoloji olarak varlığını sürdürmektedir.

Farklı yorumlar ve tartışmalar, ideolojinin gelişimine katkıda bulunurken, liberalizmin temel prensipleri hala birçok kişi tarafından desteklenmektedir. İlk bakışta dünya ekonomisi güven verici derecede dirençli görünüyor. Amerika, Çin ile ticaret savaşı tırmanırken bile yükselişe geçti. Almanya, ekonomik bir felaket yaşamadan Rus gaz kaynaklarının kaybına dayanabildi.

Ortadoğu'daki savaş hiçbir petrol şoku getirmedi. Füze ateşleyen Husiler, küresel mal akışına neredeyse hiç dokunmadı. Küresel Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH)'nın payı olarak ticaretin pandemiden sonra toparlanma kaydettiği ve bu yıl sağlıklı bir şekilde büyümesi bekleniyor. Ancak daha derine baktığınızda kırılganlığı görürsünüz. İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana küresel ekonomiyi yöneten düzen yıllardır aşınıyor. Bugün çöküşün eşiğindeyiz.

Endişe verici sayıda tetikleyici, gücün haklı olduğu ve savaşın bir kez daha büyük güçlerin başvurduğu anarşiye doğru gidişi tetikleyebilir. Hiçbir zaman çatışmaya dönüşmese bile, normlardaki bir çöküşün ekonomi üzerindeki etkisi hızlı ve acımasız olabilir. Biliyorsunuz son yıllarda çok konuştuğumuz yeni bir dünya düzeni, güvenlik ve iklim değişikliğine öncelik vermeyi amaçlıyor.

Ancak, politika yapıcılar ekonomi derslerini unutmamalıdır. Yaşanılan soğuk Savaş'tan sonra Amerika ve Avrupa, açık pazarlara, küresel ticarete ve ekonomiye sınırlı devlet müdahalesine dayalı bir ekonomik düzen kurdu. İklim değişikliği uzak bir tehditti. Çin veya Rusya gibi ülkelerin küresel ekonomiye girmesine izin vermenin hem onlar hem de Batılı ticaret ortakları için faydalı olduğu görülüyordu. İki ülke büyüdükçe, piyasa ekonomisini ve nihayetinde demokrasiyi kesinlikle benimseyeceklerdi.

Başka şeyler önemliydi. Ancak ekonomik kaygılar öncelikliydi. Ama artık değil. Atlantik'in her iki yakasındaki politika yapıcılar, ulusal güvenlik ve iklim değişikliğinin artık önce gelmesi gerektiği sonucuna vardılar. Brüksel'de "ekonomik güvenlik" ve "stratejik özerklik" konuşuluyor. Politika yapıcılar bloğun kendi rotasını çizebilmesini istiyor. Avrupa Komisyonu başkanı Ursula von der Leyen, geçtiğimiz günlerde Çin ile ilişkileri "riskten arındırmak" istediğini söyledi.

Washington'daki yetkililerin de benzer hırsları var. Eski dünya düzeninin Amerika'nın sanayi tabanının solmasına izin verdiğine, jeopolitik kazanç için sömürülebilecek ekonomik bağımlılıklar yarattığına, iklim krizini ele alınmadığına ve demokrasiyi baltalayacak şekilde eşitsizliği artırdığına inanıyorlar. Yine de daha fazla güvenlik peşinde koşmak, iklim değişikliğiyle mücadele etmek ve Çin tehdidine karşı koymaya çalışmak her türlü değiş tokuşu içerir. Ekonomik düşünceler artık baskın olmasa bile, ekonomi disiplininin sunabileceği çok şey var. Immanuel Wallerstein'in "Liberalizmden Sonra" adlı kitabında, liberalizmin asla bir sol doktrin olmadığı, daima tipik merkezci bir doktrin olduğu savunulmaktadır.

Bu görüşe göre, liberalizm parçalanmaktan ziyade merkezci bir konumda kalmaya devam etmektedir. Bazı kaynaklar ise liberalizmin reformizm ve neo-liberalizme evrildiğini öne sürmektedir. Solun parçalanıp parçalanmadığı ve reformizm ile liberalizme mi çekildiği sorgulanmaktadır.

Sonuç olarak, liberalizmin parçalanıp parçalanmadığı konusunda net bir görüş birliği bulunmamaktadır. Bazı kaynaklar liberal düzenin parçalandığını iddia ederken, diğerleri liberalizmin hala güçlü bir ideoloji olduğunu savunmakta veya reformizm ve neo-liberalizme evrildiğini öne sürmektedir. Yani bir taraftan öyle bir taraftan böyle derken esas konu Liberalizmin gelecekte ne duruma evrileceğini tam anlatamıyoruz. Liberalizmin geleceği konusunda gördüğünüz gibi net bir görüş birliği bulunmamaktadır.