Mesela ilk 20 yıl. Ondan sonra gelen on yıl ve takip eden yıllar. Bu yılları yaşamamış olabilirsiniz. Ama bir planınınız olmalı. Kader nereye savurursa değil. Siz ne isterseniz öyle demelisiniz. İşte buraya kadar her şey tamam da yaşadığınız ilke bu yılları nasıl geçiyor. Olumlu gelişmeler ile mi, yoksa yerinde sayarak mı? Ya da geri mi gidiyor? 

Bu durumda siz ne yaparsanız yapın hep aynı olacaktır. Mesela ülkenizin büyüme rakamları 1990 yılında da aynı şimdi de aynı olursa ne olur? Bir de bu sene ki büyüme nedeni harcamalar sonunda görülen suni büyüme. Yani üretmeden. Bu konuda şimdiki rakamlar 5.7’yi işaret ediyor ama 90’lı yıllardan çok da farklı değildi durum. Birçok arkadaşımın durumu çok kötü. Kartlar patladı borç alacak kimse yok. Birçoğu sosyal medyadan hayatlarındaki değişimi göstermemek ya da dikkat etmemek için çıktılar. 

O yıllarda bütçe açığı yüzde 5 civarındaydı. Bu yıl yüzde 6 dolayında bekleniyor. En dikkat çekicisi de 30 yıl önce 54 milyar dolar olan dış borç bugün 500 milyar doları geçiyor. Anlaşılan 30 yıl önce durum daha iyi imiş. Ama yine halkın geçinme durumu zordu. Ama o 90’lı yıllarda Cari açığımız yoktu. Ama 2024 yılı Nisan ayı itibarıyla cari işlemler dengesi 5.285 milyon dolar açık vermiş. 2024 yılı Nisan ayı itibarıyla yıllıklandırılmış cari işlemler açığı ise 31,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 12 Haz 2024 tarihinde T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından yapılan açıklamalar böyle. Yani siz yaşınızın evrelerindeki gelirlerinizi belirlerken çok dikkatli olmalısınız. Ev alacak mısınız?

Yatırım araçlarından hangisine güveneceksiniz. Güvendiğiniz bir dağ var mı? Yoksa bu iklim krizinde zirvesi karlı mı? Gelin Dünyada bir insan ömrü 30 yılda hangi ekonomik olaylarla büyük ekonomik değişiklikler ile karşılaşmış bakalım. Hepimizi en çok ilgilendiren konuların başında faiz oranlarındaki değişim geliyor. Geçtiğimiz 30 yıldaki en önemli ekonomik değişimlerden biri, faiz oranlarındaki istikrarlı ve sürekli düşüş olmuştur. 2010'lu yılların başında 10 yıllık Hazine tahvillerinin getirisinin ortalama yüzde 5 civarında olacağı öngörülüyordu, ancak bu oranlar daha sonra yüzde 2'nin oldukça altına düştü. Düşük doğurganlık oranı, işgücü büyümesinin yavaşlamasına ve emekli başına daha az işçiye yol açmıştır. 

Bu demografik değişim, yaşlılara Sosyal Güvenlik ve Medicare sağlamak ve gençler için eğitim ve sağlığa yatırım yapmak da dahil olmak üzere mali sorumluluklarını yerine getirmesini daha da zorlaştıracak. Cumhurbaşkanımızın 3 çocuk fikri son yıllarda sekteye uğramış vaziyette. Süperstar firmaların yükselişi, özellikle Teknoloji konusunda artış dikkate değer bir trend olmuştur. Bu firmaların emek tasarrufu sağlayan teknolojileri benimseme eğilimi daha yüksektir ve bunun işgücü piyasası ve genel ekonomi üzerinde etkileri vardır. Ama Kovid sayesinde herkese bu konu inandırılmıştır. Tüketici harcamalarının bir ölçüsü olan PCE, son yıllarda artışlar gördü. Örneğin PCE, 2021'de yüzde 12,9 arttıktan sonra 2022'de yüzde 9,2 arttı. 

Çin ile ekonomik savaş yaşayan ABD'nin cari işlemler açığı yıllar itibarıyla genişlemiştir. Örneğin 2024 yılının ilk çeyreğinde 15,9 milyar dolar yani yüzde 7,2 artışla 237,6 milyar dolara yükselmiş. Bizi en çok ilgilendiren konulardan biri de son 20 yılda çeşitli mal ve hizmetlerin fiyatlarında önemli değişiklikler yaşanmış olması. Televizyonlar ve cep telefonları gibi bazı tüketim malları, sağlık ve üniversite harçları gibi hayatı değiştirecek kritik satın almalar da daha pahalı hale geldi. Son 50 yılda, gelişmekte olan piyasa ekonomileri küresel ekonomide büyüyen bir varlık oluşturdu. 

Küresel GSYİH içindeki payları neredeyse iki katına çıktı ve küresel büyümeye katkıları önemli ölçüde arttı. Dünyanın en etkili şirketlerinin bileşimi son 50 yılda değişti; daha fazla teknoloji şirketi ve daha az doğal kaynak çıkarma şirketi ortaya çıktı. Bu değişikliklerin ekonomi üzerinde derin etkileri oldu; bireysel satın alma gücünden ulusal mali politikalara ve küresel ekonomik dinamiklere kadar her şeyi etkiledi. Yani siz kaç yıl yaşarsanız yaşayın. Geleceği ön görmede zorlanıyorsunuz bu dünyada.