Alfred Bernhard Nobel (1833-1896), İsveçli kimyager ve mühendis olup hayatını bir hayli ilginç serüvenlerle dolu yaşamış. Dinamitin mucidi olarak tanınan bilim insanı; 1833'te varlıklı bir aileden gelen anne ile mühendis babadan Stockholm’de doğmuş ancak bir süre sonra babası iflas etmiş ve zaman içerisinde birkaç defa ülke değiştirmek durumunda kalmışlar. Babası Alfred’in kimya alanında yetişmesini istemiş ve edebiyata şiire meraklı olan Alfred kimya mühendisliği eğitimi alarak zaman içerisinde nitrogliserin ile ilgilenerek, patlayıcı madde olarak kullanma yollarını araştırdı ve buluşları insanoğlunun yıkım gücünü artırdı. Nobel, beyin kanaması sonucu öldü. Hayatının son zamanlarında buluşlarının insanlığa verdiği zararlardan dolayı pişmanlık yaşadığı da söylenir. Öldüğünde ise bir gazete manşetinde ''Ölüm taciri öldü!” şeklinde başlık atılmıştı. Vasiyetinde, mirasının Nobel Ödüllerinin enstitüleştirilmesi yönünde kullanılmasını ve 33.200.000 kronunun her yıl insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istemiştir. Bu ödüller, fizik, kimya, tıp veya fizyoloji, edebiyat ve barışa hizmet olmak üzere toplam beş dalda verilmeye başlanmış, daha sonra 1968'de İsveç Bankası Alfred Nobel'in anısına bir ekonomi ödülü vermeyi kararlaştırdı, ödül ilk kez 1969'da verilmiştir. Ödüllerin, 1901'deki başlangıcından bu yana verilmediği bazı yıllar da oldu. Toplamda 49 defa yapılan ödül iptallerinin çoğu Birinci ve İkinci Dünya savaşları sırasında gerçekleşti. Ödül törenleri, Covid-19 salgını nedeniyle 2020 ve 2021'de de yapılamamıştı. Nobel Ödülleri, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından 6 ayrı dalda en başarılı kabul edilen kişiler veya kuruluşlara veriliyor. Nobelpeace.org'a göre, 1901-2022 yılları arasında Nobel Ödülleri ve Alfred Nobel Anısına Sveriges Riksbank İktisadi Bilimler Ödülü, 989 kişi ve kuruluşa, 615 kez verildi. Bazıları birden fazla kez Nobel Ödülü aldığı için toplamda 954 kişi ve 27 kuruluş ödülün sahibi oldu. Nobel Barış Ödülü'nü kazanan kişi, Norveç parlamentosu tarafından atanan beş üyeden oluşan bir komite tarafından Norveç'te seçiliyor ve ödül Oslo'da veriliyor. Ödül kazananların her biri eşsiz bir sanat eseri olan Nobel diploması, farklı farklı tasarlanan Nobel madalyası, 11 milyon İsveç kronu (990.000 dolar) tutarında nakit ödül (birden fazla kazanan olması halinde kazananlar arasında paylaştırılıyor) 

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Nobel Ekonomi Ödülü'nün, bu yıl ABD’de Harvard Üniversitesi’nde görevli Profesör Claudia Goldin’a verildiğini açıkladı.77 yaşındaki Goldin'in eşitsizlik ve kadının istihdama katılımına odaklanan araştırmaları bu yılki ödülü almasında önemli rol oynadı. Çalışma ekonomisi alanında uzman olan Goldin, 1969 yılından bu yana ekonomi dalında verilen ödülü, 3. kez kazanan bilim insanı oldu. Nobel ödülleri 63 kez kadınlara verildi. Öncü Fransız bilim insanı Marie Curie, ödülü iki kez alan tek kadındı. Toplamda 62 kadın Nobel Ödülü'ne layık görüldü. Ekonomi Nobel ödülünü pozitif bir ayrımcılık adına bir kadının alması elbette çok sevindirici. Ödülü aldığı konu başlığının kadının istihdamdaki yeri adına olması da bir hayli heyecan verici. Bilimsel içeriğine dair paylaşımları makaleleri okudukça anlamaya ve sizlere aktarmaya devam edeceğim elbette. 

Bir yandan da uzunca bir süredir bu alanda ödüle aday olarak adı geçen bir Türk akademisyen bir bilim adamının adını anmadan geçmek istemem. MIT ekonomi profesörü Daron Acemoğlu. Kendisi 2005 yılında  37 yaşında iken  Amerikan Ekonomi Derneği tarafından her iki yılda bir, ABD'nin 40 yaş altındaki en iyi ekonomistine verilen John Bates Clark madalyasına geliştirdiği teori sayesinde 'Nobel habercisi' olarak da bilinen ödüle layık görüldü. Acemoğlu, kendisine ödül kazandıran 'büyüme faktörü' teorisinde, bir ülkenin ekonomik kaderini o ülkenin coğrafi konumunun değil siyasi ve sosyal kurumlarının belirlediğini savunuyor. 1500'lü yılların medeni toplumları olan Babür, İnka ve Azteklerin, bugünün küçük ve yoksul ülkelerine dönüşlerini coğrafyaları ile açıklayan görüşleri eleştiren Acemoğlu, geri ve yoksul toplumların kendilerini koruyabilecek güçler geliştirdikleri takdirde, ekonomik büyümelerinin de mümkün olacağını savunuyor.

Bir sonraki Nobel ekonomi ödülü başta olmak üzere diğer ödüllere de Türk bilim insanlarının ya da barışa edebiyata katkı sunanların aday gösterilmesi ve bu ödülü almaya hak kazanması temennisiyle sayılı ödüllü kadından biri olan Goldin’i tebrik ediyor, topuk seslerinin artmasını diliyorum.