Öngörülebilirlik, ekonomik güvenin temeli ve sürdürülebilir büyümenin vazgeçilmez koşuludur. Ancak Türkiye’de ve dünya genelinde, ekonomik belirsizlikler yatırımcı ve tüketici davranışlarını sürekli test ediyor.

Öngörülebilirliğin önemi

Ekonomik öngörülebilirlik, karar alma süreçlerinin sağlam bir zemine oturmasını sağlar. Şirketler, maliyetlerini, gelir projeksiyonlarını ve yatırım planlarını ancak gelecek hakkında net bir tabloya sahip olduklarında güvenle yapabilirler. Örneğin faiz oranlarının ve enflasyonun dalgalanmadığı bir ortamda, uzun vadeli yatırımlar daha cazip hale gelir. Tüketiciler de bütçelerini planlarken daha az risk taşır, tasarruf ve harcama kararlarını bilinçli biçimde alabilir.

Yabancı yatırımcılar açısından öngörülebilirlik, güven ortamının belirleyicisidir. Uluslararası sermaye, belirsizlikten hoşlanmaz; ani politika değişiklikleri veya düzenlemelerde sürprizler, yatırımcıyı sermayesini başka pazarlara kaydırmaya zorlar. Bu durum, döviz kurlarında ani dalgalanmalara ve finansal piyasaların volatilitesine yol açar.

Türkiye’de durum

Türkiye ekonomisi son yıllarda çeşitli şoklara maruz kaldı. Döviz kurlarındaki hızlı yükselişler, yüksek enflasyon oranları ve faiz politikalarındaki belirsizlikler hem yerli hem de yabancı yatırımcı için öngörülebilirliği azaltıyor. İş dünyası, hangi sektöre yatırım yapacağını veya mevcut yatırımlarını genişletip genişletmeyeceğini planlamakta zorlanıyor. Tüketiciler ise fiyat dalgalanmaları ve gelirlerindeki belirsizlikler nedeniyle uzun vadeli bütçe planlamasında sıkıntı yaşıyor.

Özellikle para politikasındaki netlik eksikliği, piyasaların ani tepkiler vermesine yol açıyor. Örneğin, beklenmedik faiz değişiklikleri veya kamu harcamalarına dair belirsizlikler, ekonomik aktörlerin karar mekanizmasını zorlaştırıyor. Bu noktada, öngörülebilirliğin artırılması için şeffaf ve tutarlı bir politika anlayışı şarttır.

Öngörülebilirliği artırmanın yolları

Politika Tutarlılığı: Merkez Bankası ve maliye politikası araçlarının uzun vadeli hedefler doğrultusunda birbirini desteklemesi gerekir. Ani ve açıklanamayan değişiklikler, piyasada güvensizlik yaratır. Örneğin, faiz kararlarının sadece kısa vadeli piyasa tepkilerini göz önünde bulundurarak alınması, uzun vadeli yatırım kararlarını olumsuz etkiler.

Şeffaflık ve İletişim: Kamu otoriteleri, ekonomik kararları ve hedefleri konusunda net bilgi vermelidir. Kararların arka planı açıklanmadığında, yatırımcı ve tüketici yanlış yorumlar yapabilir; bu da belirsizliği artırır.

Yasal ve Kurumsal Güvence: Ekonomik aktörlerin haklarının korunması, sözleşmelerin güvence altına alınması ve hukukun öngörülebilir olması, piyasaların güven ortamını güçlendirir. Yatırımcı, hukuki belirsizliklerden korktuğunda sermayesini riske atmak istemez.

Makroekonomik İstikrar: Enflasyonun kontrol altında tutulması, döviz kurlarındaki aşırı dalgalanmaların sınırlı kalması ve kamu borç yönetiminin disiplinli yürütülmesi, öngörülebilir bir ekonomik ortamın temel taşlarını oluşturur.

Güncel gözlemler ve yorumlar

2025 yılı verilerine bakıldığında, Türkiye’de enflasyon hâlâ çift haneli seviyelerde seyrederken, döviz kurları zaman zaman ani yükselişler gösterebiliyor. Bu durum, iş dünyası ve tüketicilerin güvenini sarsıyor. Ancak bazı sektörlerde, özellikle ihracat odaklı ve döviz geliri olan şirketler, belirsizlikleri fırsata çevirebiliyor. Öngörülebilirliği yüksek bir ortamda ise yatırımlar daha planlı ve sürdürülebilir olur.

Ekonomide öngörülebilirliğin sosyal boyutu da ihmal edilemez. İnsanlar, belirsizliğin az olduğu bir ortamda tasarruf yapma, eğitim ve sağlık gibi uzun vadeli yatırımlar için plan yapma konusunda daha cesur olur. Öte yandan belirsizlik, tüketici güvenini düşürür, kısa vadeli ve riskli davranışları artırır.

Sonuç

Ekonomide öngörülebilirlik, sürdürülebilir büyümenin temeli ve toplumsal güvenin göstergesidir. Türkiye özelinde, belirsizliklerin azaltılması için politika tutarlılığı, şeffaflık, kurumsal güvence ve makroekonomik istikrarın sağlanması şarttır. Ekonomik aktörler, öngörülebilir bir ortamda daha sağlıklı kararlar alabilir, yatırımlarını güvenle planlayabilir ve ekonomik büyüme daha istikrarlı bir zemine oturabilir.

Özetle, öngörülebilirliğe yatırım yapmak sadece ekonomik bir tercih değil, aynı zamanda ülkenin sosyal ve kültürel geleceğini güvence altına almak anlamına gelir. Ekonomik istikrarı sağlamak için belirsizlikleri azaltmak ve güven ortamını güçlendirmek artık bir zorunluluk haline gelmiştir.