SON DAKİKA

Yaşlı hakları – III

60 yaş üstü insanlar, üreten değil tüketen nüfus olarak tanımlanıyor. 2050 yılında 60 yaş üstü nüfusun küresel ölçekte hem sayısal hem oransal olarak dört kat artacağı, gelişmiş ülkelerde çocuk nüfusunun iki katı olacağı, Türkiye'de genel nüfusa oranının üç kat fazla olacağı düşünülüyor.

Türkiye; 2019 yılını yaşlı yılı ilan ederek, yaşlı nüfusa yönelik çalışmalar yapılmasını sağlamıştır. Devletin yaşlıya garanti ettiği saygı ve güvenlik yaşlı onurunun korunması ve hakların kullanımıyla doğru orantılıdır. Yaşlının ekonomik durumu, mensubu olduğu sosyal tabaka, aile ve medeni durumu, eğitim ve sağlık koşulları arasında bir farklılık gözetmeksizin, özel durumlarını dikkate alan yasal görev ve yetkilerin belirlenmesi de önemlidir. Yaşlı nüfusunun hem küresel hem yerel ölçekteki sayısal ve oransal artışındaki ivme göz korkutucu. Kırılgan ve incitilebilir gruptaki yaşlıların genel insan haklarından farklı yasal kurallar ve kurumsallaşma gerektirdiği sabit. 

Bir an önce bu durumun yasal alt yapısının oluşturulması sürecinin hızlandırılması mecburi görünüyor. Yaşlı devletin politikalarının merkezinde olmayı hak eden kırılgan guruplar içinde yer almaktadır. Yaşlının özerk ve bağımsız kimliğini koruyabilmesi, insanca ve onurlu yaşam hakkını kullanabilmesi, yaşlıya özgü fırsat ve risk unsurları ile devletin yetki ve görevlerinin detaylı olarak tanımlanması ve bütüncül bakışın sonucu olan kilit önlemlerin alınması gerekiyor. Yaşlıların varlıklarının toplumda doğru ve güçlü algılanması, yaşlı haklarının çerçevesinin net olarak çizilmesi, kültürel yaşlıya saygı olgusunu kurumsal yasal olgu ve kural haline getirilmesi konusunda çalışmalar sürmektedir.

Yaşlının toplumdan soyutlanmasına, yaşlının sağlıksız ve bakımsız kalmasına, yaşlının her türlü şiddete maruz kalmasına, yaşlının her türlü suiistimal ve ihmale uğramasına, yaşlının sosyal güvenlik koşullarının kötüleşmesine, yaşlıya ayrımcılık yapılmasına, yaşlının özerk ve bağımsız yaşama hakkını olumsuz etkileyen unsurların oluşmasına mani olacak yasal düzenlemelerin içeriği, kapsamı, çerçevesini oluşturacak akademik çalışmalara hız verilmesi gerekiyor. Yaşlının devletin koruması ve güvenliğe erişimine engel olabilecek her türlü unsurun bertarafı da ayrıca düzenlenmelidir. 

Eğitim ve farkındalık projelerine hız verilmesi ve desteklenmesi halinde; bu çalışmalar, hem düzenlemelerin kilit noktalarına ilişkin verilerin sağlıklı toplanmasını ve analiz edilmesini hem de en doğru yasal düzenlemelerin yapılmasını sağlama görevini başarıyla yerine getirecektir. Yaşlının da ömür boyu öğrenme düsturu ile hem yaşlı hakları, hem insan hakları, hem ilgi duyduğu alanlarda gelişim haklarını kullanabileceği eğitimleri alması önemlidir. 

Mensubu olduğum tarım organize sanayi bölgeleri konusunda çalışma yapan sivil toplum kuruluşunda, 65 yaş üstündeki bilgelerimizin bilge tutumları, tecrübe aktarımları, ilişki transferleri gibi katkılarını esirgemediklerini, yazın dünyasına hediye ettikleri eserlerini teknolojik araçlarla yapmaları için öğrenmeye açık olduklarını ve öğrendiklerini yaşayarak gördüm. Başarılı ve mutlu yaşlanma ve yaşlılığında verimli olması için etkin ve etkili yasal düzenlemeler gerekmektedir. Ülkemizde yaşlılara iyi ve olumlu duygular beslenmektedir. Yaşlılar bilgi ve tecrübelerinden yararlanılacak kişiler olarak algılanmaktadır. Yaşlının bilgi, tecrübe, deneyimlerinden yararlanılacak ve hürmet duyulacak kişiler olduğu kültürü yaygındır. 

Eğitim çocuklar ve gençlerle sınırlı kalmamalıdır. Eğitim yalnızca geleceğini planlamak isteyen yaş grupları için planlanmamalıdır. Yaşlıların üniversitelerde yüksek lisans, doktora programlarına katılımlarının sınavsız sağlanması, mevcut disiplinleriyle ilişkili disiplinlere yönelik yüksek lisans ve doktora yapabilmelerinin sağlanması, tazelenme sürecinin bilimsel alanda da yerleşmesi için kurumsal kurallar da oluşturulmalıdır. Kamu kurumları, bilim yuvaları, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler, yaşlı nüfusun topluma katkısını sağlayacak süreç yönetimini eğitim ve farkındalık projeleriyle yaşam boyu öğrenme konusundaki projelerin yapılması ve uygulanması, yaşlılara yönelik düşünsel, zihinsel, kurumsal engellerin ortadan kaldırılmasını sağlayacaktır.