Hakan DİKMEN

Baltık, Adriyatik, Karadeniz Girişimi veya kısaca Üç Deniz olarak da bilinen Üç Deniz Girişimi, Baltık Denizi'nden Adriyatik'e kuzey-güney ekseni boyunca uzanan ve Avrupa Birliği'nde on iki devletin oluşturduğu bir forum. Three Seas Initiative, kendisini "Baltık, Adriyatik ve Karadeniz arasında bulunan on iki AB Üye Devleti arasındaki bağlantıları geliştirmek için siyasi olarak ilham alan, ticari olarak yönlendirilen bir platform" olarak tanımlıyor. Bu yıl yapılan form sayesinde Avrupa parlamentoları, Ukrayna'yı Üç Deniz Girişimi'ne kabul etti. Ayrıca, bu formun sonuç bildirgesinde, Geçmişte Rus saldırganlığına da maruz kalmış olan Moldova Cumhuriyeti ve Gürcistan için aynı Avrupa perspektifini destekliyoruz" denildi. 

Üç Deniz’in önemi

Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky'nin görüntülü konuşmasından hemen sonra konuşan Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Üç Deniz Girişimi'nin ulaşım, enerji ve dijital alanlarda bölgesel altyapıyı geliştirmedeki artan önemini vurguladı. ABD'nin "3 Denizler Yatırım Fonu” için büyük yeni finansman sağlamayı taahhüt edeceğini söylemesinden sonra ekonomik olarak yeniden yapılanacak olan Başta Ukrayna olmak üzere üye ülkeler çalışmalara başladı bile. Bu ülkeler ile bağlantılı olan ülkemizin şirketleri de bu haber karşısında ilk başta alınacak 300 milyon dolarlık bir rakamdan fayda sağlamaya çalışacaktır. Çünkü, Yunanistan, Sofya'da düzenlenen geçen toplantıda bu zirveye katıldı. Girişimin kilit projelerinden biri olan 718 kilometre uzunluğundaki “Via Carpatia” koridoru, Litvanya'nın Klaipeda limanını Polonya, Slovakya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan üzerinden Yunanistan'ın Selanik limanına bağlayacak. Bu koridor sayesinde Dedeağaç'ta askeri yığınak yapan ABD, Orta ve Doğu Avrupa'da jeostratejik üstünlük kazanacaktır. Boşuna değil ABD nin bu Avrupa’nın 12 ülkesi için para verme çabası. 

Türkiye neden yok?

Hemen aklınıza ülkemizin neden bu proje içinde olmadığını sormak geliyor. Aslında dikkatlice izliyor Türkiye olanları. Doğrudan olmasa da dolaylı yollardan bu oluşumdan pay kapmaya çalılıyor. Türkiye'nin de bu girişime katılması Doğu Akdeniz doğalgazı ile Azeri ve Türkmen gazının 3SI ülkelerine ulaşımını yani Avrupa’ya ulaşmasını kolaylaştıracak. BAE ile ilişkilerin normalleşmesi, Bir de son zamanlarda Araplarla oluşan sıkı ilişkiler sayesinde, BAE-İran-Türkiye ticaret koridorunun Orta ve Doğu Avrupa ticaret koridoru ile birleşmesinin önü açılırsa, başarı sağlanmış olacaktır. Ama yine bugünlerde İstanbul üzerinden bazı kaynaklar değişik tezgahlar sahneye koymak istiyor. Tek kuşak yol projesinin gelecekteki başarısı, Çin'in Romanya-Polonya ekseninde ve İstanbul ve Çanakkale Boğazları'ndaki gücünün etkinliğine bağlıdır. Bu nedenle Türkiye'nin 3SI'ye doğrudan katılımı, Kuşak ve Yol Girişimi'ni frenlemeye çalışan ABD için çok önemli. Görüyorsunuz şu ABD son yıllarda her yerde karşımıza çıkıyor. Sonuç olarak, Türkiye'nin Üç Deniz Girişimi'ne katılımı, Türk-Amerikan ilişkilerinde bir dönüm noktasının önünü açabilir. Ama coğrafya hakikaten kader midir? İnsan sormadan edemiyor. 

Biliyorsunuz Three Seas Initiative Investment Fund, bölgedeki kritik altyapı yatırımlarını hedefleyen özel bir ticari fondur. Fon, bağımsız bir uluslararası yatırım yöneticisi olan “Amber Infrastructure Group” tarafından tavsiye edilmektedir. Ama ne kadar bağımsız olduğunu araştırıyoruz. Bakalım ne sonuç çıkacak. 

Polonya-Hırvat projesi

Tabii bu toplantıda sadece ABD Dış işleri bakanı konuşmadı. Örneğin, Polonya cumhurbaşkanı da konuştu. “Birlikte Üç Deniz Girişimi'ni oluşturan Baltık, Karadeniz ve Adriyatik denizleri arasında uzanan 12 ülke arasındaki işbirliğinin Avrupa'ya yeni bir ivme kazandırabilecek bir güç olduğunu ve Üç Deniz Girişimi, bölgede gelişmiş ulaşım ve enerji altyapısını geliştirmeye yönelik bir Polonya-Hırvat projesidir” dedi. 

Üç Deniz ülkelerinin merkez bankalarının temsilcilerinin katıldığı toplantıda "Yeni Bir Avrupa Gerçekliğinde Para Politikası" konferansının katılımcıları  "sorunların ölçeği büyük" bugün küresel ekonomiyle yüzleşmek lazım." Açıklamasını yapıldı. 

Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda'nın,  “Üç Deniz Girişimi (3SI) ülkelerinin merkez bankaları için Yeni Bir Avrupa Gerçekliğinde Para Politikası” başlıklı konferansta yaptığı konuşmada; Birlikte, Avrupa'ya yeni bir ivme kazandırabilecek bir gücüz. Birlikte, yeni bir kalkınma yoluna girebiliriz. Dedi ve Duda şöyle devam etti: "Birlikte, bölgemiz için başarılı bir gelecek inşa edebiliriz. Bu, özellikle ülkeleri için savaşan Ukraynalılarla dayanışma gösterdiğimiz günümüzde açıkça görülüyor." Başkana göre, bu dayanışma "özgür dünyanın güçlerine" askeri ve ekonomik bir avantaj sağlıyor.

Duda, "GSYİH ile ölçülen Rus ekonomisinin potansiyeli, yalnızca ABD ekonomisinden veya Batılı ülkelerin ekonomilerinden değil, aynı zamanda Üç Deniz ülkelerinin ekonomik potansiyelinden de daha küçük, yükselen enflasyon gibi sorunları çözmek için “Üç Deniz”  potansiyelinin iyi bir şekilde kullanılması gerektiğini de sözlerine ekledi. Duda, merkez bankalarının finansal istikrar ve ekonomik büyümeden ve vatandaşların ekonomik güvenliğinden büyük ölçüde sorumlu olduğunu yazdı.

Yatırım fonu kuruldu

2019'da Polonya'nın devlete ait kalkınma bankası BGK ve Rumen mevkidaşına Exim Bank'ın bölgede ulaşım, enerji ve dijital altyapı yatırımlarına odaklanan Üç Deniz Girişimi Yatırım Fonu'nu kurduklarını kaydetti.

"Bütün bu faaliyetler, birlikte bölgede siyasi ve ekonomik güvenliği sağlayabileceğimizi gösteriyor. Birlikte hareket ederek sadece Pandemi tarafından zorlanan ekonomilerimizi değil, aynı zamanda ülkemizi de güçlendirebileceğimizi görüyoruz.” dedi. Küresel ve yerel tehditlere karşı dayanıklılık için bu topluluk birlikte hareket etmeli düşüncesini de ekledi. 

Üç Deniz Fonu'nun bölgedeki kalkınma yatırımlarını finanse etmek için ortak bir banka yaratmanın ilk adımını atmaya hazırlanıyor. Bence bizim de bu konuda bazı çalışmalar yapmamız ve dışarıdan seyretmememiz lazım. 

Yani geçen hafta, Letonya Parlamentosu (Saeima), dijital dönüşüm, altyapının birlikte çalışabilirliği, enerji bağımsızlığı ve bölgedeki güvenlik konularına odaklanan ikinci  “Üç Deniz Girişimi Parlamento Forumu'na (3SI)” ev sahipliği yaptı. Üç Deniz Girişimi üye 12 ülkenin yanı sıra, stratejik ortak olarak  ABD Gürcistan, Moldova, Kanada, Ukrayna, Japonya, Kore Cumhuriyeti de gözlemci ve konuşmacı olarak katıldı. 

Sonuç olarak, ülkemizin dışında ama aynı bölgede bizi ilgilendiren konularda bir dizi işbirlikleri ve ortak para fonları, bankalar ve projeler kuruluyor. Komşuda pişer İnşallah bize de düşer.