Hakan DİKMEN

Ülkeleri güçlü kılan hiç kuşkusuz güçlü şirketlerinin varoluşu. Bu alanda birçok araştırmaların da yapıldığını görüyoruz. Marka olan şirketlerle ilgili neler söylersiniz?

Brand Finance Global Report 500 2022 yılı araştırmasına göre dünyanın en değerli markası 355 milyar $ ile Apple. Bu markayı 300 milyar $ ile dünyanın en büyük e-ticaret platformu Amazon ve 263 milyar $ ile Google takip ediyor. Marka değeri en yüksek ilk ülkeye baktığımızda ise ilk beş markanın ABD kökenli olduğunu görüyoruz. Amerikan şirketlerini 107 Milyar $ ile altıncı sırada Güney Koreli Samsung, sonrasında 75.1 milyar $ ve 71.2 Milyar $ marka değeri ile Çin'li ICBC ve Huawei markaları takip ediyor. Toplamda 500 değerli markanın 50’sinin ABD’den, 23’ünün Çin’den, 8’inin Almanya’dan, 7’sinin Japonya'dan ve 3’ünün Güney Kore’den çıktığını görüyoruz. Diğer yandan bu ülkelerin Gayri Milli Hasıla ve dünyadaki stratejik güç konumlarına bakıldığında ise güçlü ülke olma ile markalara sahip olma arasında önemli bir ilişkilin (korelasyonun) olduğunu görüyoruz. 

İnovasyon yeteneği ülkeleri geliştiriyor

Dünya sahnesindeki şirketlerin gerek güçlü şirket yapıları gerek marka değerleri gerekse oyun kurucu olmalarının arkasında acaba ne tür bir yönetim stratejisi yatıyor? Marka olmak önemli ama bir yandan da İnovasyon kabiliyeti de gerekiyor. Ne dersiniz?

Kuşkusuz, son yılların en çok konuşulan kavramların başını inovasyon (yenilik) çekiyor. Ülkeler veya şirketler rakiplerinden üstün gelebilmek için inovasyonu bir yönetim stratejisi olarak merkezine alıyor. Bunu bir yönetim yaklaşımı olarak benimserken bu konuya önemli bütçeler harcarken çalışanların yenilikçi düşünebilme kapasitelerini artırabilmek için gerekli imkânları sunmaktan da kaçınmıyorlar.

Birleşmiş Milletler’in İsviçre merkezli kuruluşu olan Dünya Fikri Mülkiyetler Örgütü (WIPO) her yıl, Global İnoasyon (Yenilikçilik) Endeks'ini/(GII) yayınlıyor. Değerlendirme sonuçları kurumlar, insan sermayesi, altyapı, pazarın gelişmişliği ve iş gelişmişliği olmak üzere beş inovasyon girdisi, bilgi teknolojileri ve yaratıcı çıktılar olmak üzere iki inovasyon çıktısı olarak bir değerlendirme yapılarak ülkelere notlar veriliyor. Raporda detaylı analizler olmakla birlikte inovasyon çıktıları ile ülkenin gelişmişliği arasında anlamlı bir bağlantı olduğu görülüyor.

Diğer yandan, inovasyon sıralamasında önde olan ülkelerin aynı zamanda güçlü marka değerine sahip firmalara sahip olduklarını da görebiliyoruz. Buradan da anlaşılıyor ki inovasyon yeteneği ülkeleri geliştirirken aynı zamanda bir o kadar da güçlü kılıyor.

İnovasyonda yükselişteyiz

Türkiye'nin inovasyon karnesi nasıl?

Global İnovasyon Endeksi 2022 raporuna göre dünyadaki 132 ülke arasında 37. sırada yerini alıyor. Sevindirici olan sonuç ise Türkiye 2020'de 51., 2021'de ise 41. sırada iken 2022 yılı GII endeksinde önemli seviyede ilerlemiş durumda. 

İnovasyon girdi ve çıktı sıralamalarına bakıldığında ise Türkiye; online yaratıcılık, yaratıcı ürün veya hizmetler ve maddi olmayan varlıkları içinde barındıran yaratıcı çıktılarda 15. sırada ve bilgi ve teknoloji çıktısında 47. sırada yer alıyor. 

Türkiye'nin sıralamasının son yıllarda sürekli yükselmesinin ardında kuşkusuz ülke yönetiminde konunun stratejik öncelik olarak ele alınması, şirketlerin inovasyon konusunu öğrenme, inovasyon stratejisi geliştirme olgunluklarını artırma ve buna yönelik bütçe ayırmalarının etkisinin yüksek olduğunu düşünmek gerekiyor.

Türkiye'de hangi şirketlerin inovasyon performansı başarılı?

Global İnovasyon Endeksi 2022 raporuna göre inovasyon performansı iyi olan kurumlar aşağıdaki gibi:

Kurumsal AR-GE harcamaları sıralaması: Aselsan, Koç Şirketler Grubu ve Ford Otomotiv

Üniversiteler Sıralaması: Koç Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi

Maddi Olmayan Varlıklar Sıralaması: QNB Finans Bank, Ford Otomotiv ve Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası, Global Marka Değeri Sıralaması: Türk Hava Yolları, Arçelik, Turkcell 

Global İnovasyon (Yenilikçilik) Endeksi sıralamasına giren kurumlara baktığımızda ortak özelliklerinin araştırma-geliştirmeyi, markalaşmayı, yenilikçiliği ve bilgi üretmeyi stratejilerinin bir parçası haline getirdikleri ve faaliyetlerinde sürekli üzerine eklemeler yaparak ilerlediklerini rahatlıkla söyleyebiliriz.

İnovasyon'da güçlenmek için gerekli stratejiler sizce nelerdir?

Günümüz dünyasında bir ürünü veya hizmeti sunabilmek artık hem kolay hem de bunu sürdürülebilir kılmak bir o a kadar zor. Güçlü şirket veya markalara sahip olmak ve buna paralel olarak güçlü bir ülke haline gelebilmek için öncelikli olarak yapılması gerekenler şöyle özetlenebilir:

Ülke yöneticileri veya kurumlar inovasyonu her alanda yönetim felsefesi haline getirmeli ve konu odaklı inovasyon stratejileri geliştirmeli.

Başta sanayi kuruluşları olmak üzere şirketler, inovasyon ve AR-GE'ye bütçeden daha fazla pay ayırmalı.

Gençlerimizi nitelikli bir kaynak olarak görmeli ve onların yaratıcılıklarını kullanabileceğimiz maddi imkânlar ve ortamlar sağlanmalı.

Üniversiteler başta olmak üzere tüm eğitim kademelerinde inovasyon ve strateji dersleri müfredatlara girmeli.

Eğitim ve öğretim metotları sorgulama, merak ve yaratıcı düşünceyi ortaya çıkarmaya yönelik yeniden revize edilmeli.

Siyaset veya iş dünyasının liderleri inovasyon konusunu öncelikleri arasına almalı ve gelişmesine yönelik yeni politikalar üretmeli.

Üniversitelerde inovasyona yönelik eğitim programlarının sayısı artırılmalı ve akademi-iş dünyası entegrasyonu güçlendirilmeli. Buna paralel olarak mesleki ve teknik okullara yönelik yenilikçi eğitim politikaları geliştirilmeli.

Ülkenin veya şirketlerin inovasyon stratejileri kapsamında yetenekli insanların bu alanda iyi olan ülke/okullara eğitim/uygulama için gönderilmeli. 

Fikrin korunması, yaratıcı fikirlerin desteklenmesi gibi eksik olan kanuni düzenlemeler yapılmalı

Ayrıca çok önemli bir detay olarak vurgulanmalı ki; gerek dünyadaki gelişmeleri iyi takip edebilmek gerekse özgüveni yüksek bireyler için eğitim sistemimiz, tüm öğrencilere çok iyi seviyede yabancı dil öğretebilmelidir.