Türk gemi inşa sanayi 2025 yılına ihracatta tarihi düşüşle girdi. TİM (Türkiye İhracatçılar Meclisi) verilerine göre, gemi ve yat ihracatı mart ayında geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 40 azalarak 86 milyon dolara geriledi. Ocak-mart döneminde ise ihracat yüzde 27,5 düşüşle 328 milyon dolarda kaldı. Bu performansla, gemi inşa sektörü 2025'in ilk çeyreğinde ihracatı en çok azalan sanayi kolu oldu.

Gemi, Yat ve Hizmetleri İhracatçıları Birliği (GYHİB) Başkanı Cem Seven, sektörün 2025'i yüzde 15’in üzerinde bir daralmayla kapatabileceğini belirtti. Seven, “Sipariş alamadıkça ihracat geriliyor, sorunlara her geçen gün yenisi ekleniyor. Son olarak yabancı para kredilerine getirilen yüzde 0,5’lik artış sınırı, kredi maliyetlerini artırdı ve finansmana erişimi daha da zorlaştırdı” dedi.

NORVEÇ’LE BAŞA BAŞ MALİYET REKABETİ BİTİRDİ

Türk tersaneleri, özellikle çevreci ve özel amaçlı gemi inşasında dünya çapında önemli başarılara imza atmıştı. Ancak üretim maliyetlerinin Norveç’le aynı seviyelere ulaşmasıyla, yeni sipariş almakta zorlanmaya başladı. Bu durum, Türkiye’nin en çok gemi ihraç ettiği ülke olan Norveç’e karşı rekabet avantajını kaybetmesine yol açtı.

Geçen yıl sektör, geçmiş sözleşmelerin etkisiyle yılı 1,9 milyar dolarlık ihracatla kapattı. Ancak 2025'te yeni siparişlerin yetersizliği, sektörün daralma sürecine girmesine neden oldu.

Sektörde faaliyet gösteren 80’in üzerinde tersane bulunuyor. Son 7 ayda tersanelerdeki istihdamda yaklaşık yüzde 10’luk bir kayıp yaşandığı belirtiliyor. Gemi ihracatında lider firmalardan Tersan’ın Norveç’te, Hicri Ercili’nin ise Hollanda’da tersane yatırımı yaptığı, bazı firmaların da üretimlerini yurt dışına taşıma eğilimine girdiği ifade ediliyor.

İKİ ALANDA DÜNYA LİDERİYDİ

2023 yılında balıkçı gemisi ve römorkör inşasında dünya lideri konumuna ulaşan Türk tersaneleri, 2023'te ihracatını yüzde 33 artırarak 1,94 milyar dolara çıkarmıştı. Ancak bu başarılar, üretim maliyetlerinin artması ve döviz kurunun baskılanması nedeniyle sürdürülebilirliğini yitirmeye başladı. Sektörün kilogram başına ihracat değeri halen 20 doların üzerinde; römorkör gibi ürünlerde ise 30 dolara ulaşıyor.

BAKIM VE ONARIMDA DA GERİLEME VAR

Tersaneler sadece gemi inşasında değil, bakım-onarım alanında da kan kaybediyor. GYHİB Başkan Yardımcısı Başaran Bayrak, “Maliyetler yükselince, uluslararası sefer yapan gemiler artık Türkiye yerine Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya gibi ülkelere yöneliyor” açıklamasında bulundu. Bayrak, iş hacmindeki daralmanın ilk çeyrekte yüzde 25’e ulaştığını söyledi.

Bakım-onarım faaliyetlerinden elde edilen yıllık hizmet ihracatının 1,5 ila 2 milyar dolar aralığında olduğu tahmin ediliyor. Bayrak, istihdamdaki düşüşün henüz sınırlı olduğunu ancak orta vadede iş gücü kayıplarının artabileceğini belirtti.

Rekabet gücünü zayıflatan dört temel neden şöyle:Üretim maliyetlerinin Avrupa ülkeleriyle eşitlenmesi, döviz kurunun baskılanması ve enflasyonla paralel artmaması, finansmana erişimde yaşanan zorluklar ile döviz kredilerindeki kısıtlamalar ve son olarak, KDV istisnasının kaldırılmasıyla birlikte inşa maliyetlerinin artması.

Bu gelişmeler, Türkiye'nin küresel gemi inşa pazarındaki liderliğini riske atarken, sektörde daha fazla kamu desteği ve yapısal çözüm talebini gündeme taşıyor.