Üretim maliyetlerindeki yüksek artışlarla birlikte martta yaşanan don felaketinin erkenci meyvelerde rekoltenin azalmasına neden olduğu, buna bağlı olarak fiyatlarda yüksek artışlar olacağı belirtiliyor.

Çukurova’da 20 Mart’ta yaşanan don olayının tarım alanlarında yol açtığı zararın boyutları, geçtiğimiz hafta uçaktan çekilen bazı fotoğrafl arla daha net ortaya çıktı. Türkiye’nin en erkenci türlerinin yetiştirildiği bölgede, bu mevsimde yeşil bir görüntüye sahip olması gereken meyve bahçelerinin büyük oranda sarardığı görülüyor. Zararın özellikle erkenci sert çekirdekli meyvelerde ortaya çıktığı belirtiliyor. Bu ürünlerde ciddi rekolte kaybı bekleniyor.

Adana Çiftçiler Birliği Başkanı Mutlu Doğru, don olayı nedeniyle, sert çekirdekli meyvelerde büyük hasar olduğuna dikkat çekti. Doğru, “Bölgede şeftali, nektarin, erik ve erkenci kayısı üretiliyor. Türkiye’nin ilk kayısısı mayısın ortasında Adana’da çıkıyor. Bunların çiçekleri de zarar gördü. Geçen hafta Malatya tarafında da don olmuş ve kayısılar zarar görmüş. Bu durumda bu sene ne erkenci, ne orta-geççi Malatya kayısısı piyasaya beklenen oranda girmez” dedi. Doğru, genel olarak sert çekirdeklilerde rekoltenin çok az olacağını kaydetti.

“Çiftçilerimiz dilekçelerini verdi, destek bekliyor”

Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan da Seyhan ve Ceyhan nehirleri arasında kalan bölümünün dondan en çok etkilenin alanlar olduğunu bildirdi. Doğan, “Don, kayısı ve şeftaliyi ovada tamamen bitirdi. Dondan zarar gören bütün çiftçilerimiz Tarım İlçe Müdürlüklerine dilekçelerini verdiler. Tarlalarda, bahçelerde yüzde 60’tan yüzde 100’e kadar oranlarda değişen yüksek miktarlarda zarar var. Tarım Müdürlüğü yaptığı tespitler ile konuyu Bakanlığa iletilecektir. Bakanlık bu durumu dikkate alarak, çiftçilerin zararının karşılanması için adım atarsa, dilekçe verip başvuranlar bundan yararlanabilecek” diye konuştu.

“Rekolte kayıpları ürün fiyatını artıracak”

Erkenci meyvelerde Merkez Akdeniz, Yenişehir, Mezitli ve Toroslar’da geçen yıla göre üretim miktarında azalma yaşandığını dile getiren Mersin Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz, şu değerlendirmeyi yaptı: “Üretimdeki düşüşün en önemli sebebi girdi maliyetlerinin artışı ve mart ayında yaşanan don afetidir. Don şeftali, nektarın, kayısı gibi erkenci çeşitlerde yüzde 100 oranında, orta erkenci çeşitlerde yüzde 50 rekolte kaybına neden oldu. Erkenci çeşitlerde yaşanan rekolte kayıpları ürün fiyatlarında da artışa sebep oldu. Geçtiğimiz yıl dalından 6 ile 8 TL arasında alınan sert çekirdeklilerin fiyatı bugün 15 ile 20 TL’ye kadar çıktı. Geçen yıla göre meyve üretiminde kilogram maliyeti 3.5 katına çıktı ve bölgemizdeki işçilik maliyetleri de yüzde 65 oranında arttı. Üretim maliyetinin fazla olması üretimin azalmasına üretimin azalması ise ürün fiyatlarının artmasına sebep oluyor. Rekolte düşüklüğü, girdi maliyetlerinde ki artışın üreticiye verdiği zarar kadar ürünlerin fiyatlarındaki artışta tüketicileri olumsuz etkileyecektir.

“Don nedeniyle meyve fiyatları ikiye katladı”

Tarsus’ta erkenci meyvede yaklaşık 60 bin dönüm arazi üzerinde nektarın, şeftali, kayısı, erik üretildiğini söyleyen Tarsus Ziraat Odası Başkanı Veyis Avcı, mart ayında yaşanan don afetinden dolayı meyve fiyatlarının 2’ye katlandığını dile getirdi. Avcı, şöyle konuştu: “Sert çekirdekli ürünlerinde geçen yıl dalda 7 ile 8 lira olan fiyatlar bugün 20 TL’nin üzerine çıktı. Fiyatlardaki artışın en önemli nedeni üretim maliyetlerine gelen yüzde 200 ile yüzde 400 arasında değişen zamlar. Çiftçinin dondan kaynaklı rekolte kaybı yüzde 20 ile yüzde 100’ü buluyor. Dondan kaynaklı bölgemizde oluşan zarar ise 650 milyon TL’yi geçti. Meyve fiyatları mayıs başına kadar yüksek seyretmeye devam edecek.”

“Dona yakalanan çilekte rekolte yüzde 25 kayıp”

Turfanda çileğin çiçeklenme döneminde don olaylarına yakalandığını, bu nedenle rekoltede yüzde 25 kayıp yaşadıklarını ifade eden Anamur-Bozyazı Ziraat Odası Başkanı Ahmet Şeref Gümüş, kalan ürünler üzerinde ise şekil bozukluğu ve kalite düşüklüğü görüldüğünü belirtti. Gümüş, şöyle devam etti: “Mahsul azalınca çileğin kilosu ihracata dönük 16 TL, yurtiçi piyasası 9.5 TL’ye ulaştı. 2021 yılına göre bölgedeki meyve üreticilerimizin gider maliyetleri yüzde 500 arttı. Girdi maliyetleri ve yaşanan afetler nedeniyle çiftçiyi tarlada tutmakta zorlanıyoruz. Artık planlı tarım politikasına geçmek zorundayız.”

Kirazda sıkıntı, kışın uzun sürmesi

Kirazda, soğuk havanın olumsuz etkilerinin sınırlı kaldığını, dona bağlı büyük bir üretim kaybının söz konusu olmadığını söyleyen Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı Prof. Dr. Hakan Çakıcı, “Kışın soğuk olması, kışlama dediğimiz ağacın kendini uykuya almasına zemin hazırladı iyi oldu. Rekolte iyi görünüyor. Sıkıntı kışın uzun sürmesi ve ağaçların geç uyanması” dedi. Üretici maliyetlerindeki artışın kendini hissettirdiğini kaydeden Çakıcı, “Geçtiğimiz yıl ortalama 20 lira seviyesindeki kiraz, ürün bollaştıkça 7 liraya kadar düşmüştü. Bu yıl gübre, mazot fiyatlarındaki artış üretimi etkilerken, nakliye masrafl arı da çok yükseldi. İşçilik ücretlerindeki artışta eklenince erkenci meyvelerde ucuz fiyat beklememek lazım. Rusya’nın Türkiye’den yaptığı tarım ürünleri ithalatına kısıtlamaları kaldırmasının ardından dövizle satılan tarım ürünlerinde yaz boyunca fiyat düşüşü neredeyse imkansız olacak. Pazarda eriğin yarım kilosunun 30 TL, çağla bademin aynı şekilde olduğunu dikkate aldığımızda tüketicilerin kirazda geçen yılın fiyatlarını görmesi ne yazık ki çok zor. 40 TL’lik fiyat kirazda çok da sürpriz olmaz” diye konuştu.

"Don, erkenci limon çiçeğine zarar verdi"

Mutlu Doğru, martta yaşanan don olayının, özellikle narenciyede limon çeşitlerini etkilediğini belirterek, “Bazı bölgelerde çiftçiler, yılların emeğiyle kurdukları bahçelerini sökmek zorunda kaldı. Bu çok büyük bir zarar ve işin kötüsü narenciye ‘tomur’ dönemindeydi. Bu dönemdeki zararı, çiftçi sigorta yapmış olsa bile TARSİM bunu kapsamıyor, belirli bir oranda çiçeğin açmasını öngörüyor. Erken dönemdeki çiçek zararı ve ağaç kaybını içerecek şekilde, gelecek döneme yönelik bir çalışma yapılıyor fakat bu sene için bu zarar kapsam içerisinde değil” diye konuştu. Özellikle çiçeklerini erken açan mayer ve enterdonat limon çeşitlerinde büyük zarar olduğunu dile getiren Doğru, “Bu sene limon çeşitlerinde toplam rekoltede azalma olacaktır ama bunun ne kadar olacağını söylemek için erken. Limonda bir de haziran çiçeği var, bunu görmeden rekoltenin ne kadar eksik olacağı söylenemez ama şu an için zarar çok" ifadesini kullandı.

Eray ŞEN / Mehmet Nabi BATUK