Sedat YILMAZ

Diyarbakır’da tarımdan turizme, restorasyon ve imardan sanayiye kadar şehri değiştirecek projeler hayata geçiriliyor. Hafif raylı sistem projesinde çalışmalar hızlandırıldı. Kent meydanı, şehrin birçok yerine millet bahçeleri, piknik alanları, yürüyüş yolları ve çocuk oyun alanları Diyarbakır’a yeni bir çehre kazandıracak. Tarım ve gıda alanında gerçekleştirilen proje ise Türkiye’de örnek uygulama olarak gösteriliyor.

Diyarbakır’da öne çıkan çalışmalardan bazıları şöyle sıralanıyor: Birçok proje içinde dünyanın bugüne ulaşan en büyük kemer açıklığına sahip taş kemer köprüsü olan Malabadi’nin ihtişamını ortaya çıkarmak için 30 bin metrekarelik alanda çevre düzenlemesi yapacak.

Diğer taraftan Diyarbakır’ı uluslararası spor merkezine dönüştürecek 16 gençlik ve spor yatırımının protokolü Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Valilik, Büyükşehir ve 17 ilçe belediyesi arasında imzalandı.

Kayapınar ilçesinde El Cezeri Bilim ve Gençlik Merkezi, Sur ilçesinde Sezai Karakoç Tematik Edebiyat Gençlik Merkezi açılacak. Eğil, Hani, Lice, Çınar, Çermik ve Kulp’ta ise ilçe gençlik merkezleri kurulacak.

Tarımı destekleyip israfı önleyecek

Projeler içinde Büyükşehir Belediyesi, ilçe ve belde belediye başkanlıklarının katkısı ve kamunun desteğiyle yürütülen projelerin en önemlilerinden biri Diyarbakır Kayapınar Belediyesi’nin tarım ve gıdada dönüşüm projesi dikkatlerden kaçmıyor. Tarımda üretimi, gıdada israfı önleyen Topraktan Toprağa Biyobozunur Atık Yönetimi Projesi Türkiye çapında gerçekleştirilebilecek bir uygulama olarak önemli bir yer tutuyor.

Gıda ve tarım sektöründe Türkiye’nin ilk döngüsel ekonomi projesi Diyarbakır Kayapınar Belediyesi tarafından başlatıldı. Proje kapsamında pazar yerlerinde çöpe gidecek olan sebze ve meyveler, tesislerde işlenerek organik gübre (kompost) haline getiriliyor. Üretilen organik gübreler toprağın verimini artırmak için kullanılıyor. Ayrıca yenebilecek durumda olanlar ise konserve yapılarak ihtiyaç sahiplerine dağıtılıyor.

AK Parti İzmir Milletvekili ve AK Parti Yerel Yönetimler Başkan Yardımcısı Ceyda Bölünmez Çankırı’nın çalışmalarıyla başlatılan tarım ve gıdada dönüşüm projesiyle, tarımsal kuraklığın etkilerinin azaltılması, halkın desteklenmesi ve yüksek seyirdeki gıda israfının önlenmesi hedefleniyor.

Türkiye geneline yayılması hedeflenen projenin uygulama aşamasının değerlendirilmesi ve sürdürülebilirliğinin ölçümlü sonuçlarla kanıtlanması için pilot uygulama Diyarbakır Kayapınar Belediyesi sınırlarındaki pazar yerlerinde gerçekleştirildi. 

2 aylık sürede günde ortalama 3 ton, toplamda 139 tonluk gıda, kompost üretimi için toplandı. Proje kapsamında Eylül ayına kadar 300 tona yakın atık gıdanın toplanması ve buna paralel 100 tona yakın organik gübrenin 3 aylık süreçte çiftçiye ücretsiz dağıtılması planlanıyor.

Sürdürülebilir bir üretim şart

AK Parti İzmir Milletvekili ve AK Parti Yerel Yönetimler Başkan Yardımcısı Ceyda Bölünmez Çankırı proje ile ilgili bilgi verirken, “Gıda israfı, üzerinde durmamız gereken en temel konuların başında geliyor. Sıfır Atık Projesi sayesinde gıda israfıyla da yüzleşmekte ve mücadele etmekteyiz. Bunun yanı sıra sağlıklı gıdanın sürdürülebilirliğini sağlamak, su kaynaklarımızı elverişli kullanmak ve tarımı yeniden sürdürülebilir bir üretim modeli haline dönüştürmeye her zamankinden daha fazla ihtiyacımız var” dedi.

Uygulanan projenin sürdürülebilir kriterlere sahip olmasının çok kıymetli olduğunun altını çizen Ceyda Bölünmez Çankırı, proje araştırmasıyla elde ettikleri kazanımların sayesinde tarımın desteklenmesi ve gıda israfının en aza indirilmesi anlamında önemli bir yerde durduklarını söyledi.

Çankırı, projenin ana hedefinden şaşmadan iyi ve kullanılabilir gıdalara bir şans daha vermemiz gerektiğini düşünerek Pazar yerlerindeki sebze ve meyve atıklarını organik gübre, yenilebilecek seviyede olan ürünleri de konserve gibi uygulamalarla değerlendirdiklerini ve projeye bir de aşevi zincirini eklediklerini bildirdi.

İhtiyaç sahipleri faydalanıyor

Kayapınar Belediyesi tarafından kurulan aşevi ile pazardan gelen iyi durumdaki sebzeleri değerlendirerek günlük 1200 kişilik sıcak yemeği ihtiyaç sahiplerine ulaştırmayı hedeflediklerini dile getiren Çankırı,  “Yine kullanılabilir gıdaları raf ömrü uzun olan konservelere çevirerek gıda bankası vesilesiyle ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyoruz. Topraktan Toprağa Üretim ve Pazarlama Kooperatifi olarak böylesine önemli bir meseleyi ele alıp sistemli bir ilerleme kaydederek dünyada ve Türkiye'de bir ilki ve farklı bir kooperatif modelini meydana getirdik. Kooperatifimiz bu projeyle bir ekosistem kurarak yönetecek, toprağı onarıcı kompost temininin yanı sıra istihdam sağlayacak, gıda israfını önleyecek ve ihtiyaç sahiplerine ulaşarak sosyal fayda sağlayacak. TBMM Dilekçe Komisyonu tarafından da incelenen projemizin ülke genelinde yaygınlaştırılmasını arzu ediyoruz” diye konuştu.

İşte sosyal belediyecilik anlayışı

Sosyal belediyecilik anlayışıyla bugüne kadar birçok çalışmayı hayata geçirdiklerini belirten Kayapınar Kaymakamı ve Kayapınar Belediye Başkanı V. Ünal Koç da, Nisan ayından bu yana yürüttükleri Topraktan Toprağa Biyobozunur Atık Yönetimi Projesi ile toprağa, tarıma ve topluma yönelik hayata geçirdikleri faydadan mutluluk duyduklarını söyledi.

Belediye Başkanı Ünal Koç, “Başlattığımız proje, sağladığı fayda kadar kompost serim alanı, aşevi, gıda bankası, topraktan toprağa üretim ve pazarlama kooperatifi ile kendi kendine yetebilen bir ekosistem haline geldi. Geliştirilmesiyle beraber örnek bir model olmasını arzu ettiğimiz projenin çıkış noktası olan pazar yerlerinde atıkların toplanması konusunda, pazarcı esnafımızın sağladığı destek bizler için ayrıca büyük öneme sahip. Biz de tezgâh ücretlerinin azaltılması ve pazar esnafımızın girdilerinin hafifletilmesi adına onlara katkı vermeye çalışıyoruz” ifadelerini kullandı.

Organik gübre ile tarıma destek

Kayapınar Belediyesi’nin yürüttüğü proje ile organik gübre (kompost) üretimi giderek artıyor. Ziraatçılar, kompost kullanımının toprağa nem sağlaması, oluşturduğu gözeneklerle toprağa hava aldırması, toprağın bitkiye besin sağlayan yararlı bakteri ve mantarlardan oluşan mikro organizma miktarını artırması, toprağı onarması, su tutma özelliğinin yükseltilmesi ve kuraklığın önlenmesi sayesinde verimin katlandığını söylüyor. Ziraatçılara göre kompost kullanımı  toprakta dönüm başına 60 ton su tutabilme kapasitesini ortaya çıkarıyor.

Gıda ve tarıma sahip çıkıyoruz

Diyarbakır Kayapınar Kaymakamı ve Belediye Başkanı V. Ünal Koç, sebze ve meyve atıklarının değerlendirilmesi adına hem sosyal hem de tarım için önemli ve örnek alınabilecek bir projeyi hayata geçirdiklerini belirterek, “Her akşam pazar yerlerinden toplanan kullanılabilir gıdalar aşevine getirilerek gıda mühendisi gözetiminde denetleniyor ve konserve ve paketli ürünler ve sıcak yemek üretimi olarak değerlendiriliyor. Bu ürünler ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmak üzere gıda bankasına veriliyor. Kullanılamaz atıklar ise kompost haline dönüştürülüyor” dedi.