Deniz DİKMEN

Bu hafta birlikte kuzeye uzanalım. Baltık ülkelerinden biri olan Litvanya ve başkenti Vilnius’a gidelim.

Baltık Denizi’ne olan yakınlığı nedeniyle Baltık Ülkeleri diye adlandırdığımız, Estonya, Letonya ve Litvanya görülmesi gereken ilginç ülkelerdir. Zaman zaman çevredeki ülkeler tarafından da Rahat bırakılmayıp işgal edildi bu ülkeler. Ancak 1991 senesinde Soğuk Savaşın bitmesi ile birlikte Rusya’dan ayrılarak bağımsızlığına kavuştular. Hatta günümüzde hepsi birer NATO, AB, Eurozone ve OECD ülkesi konumundadır. 

Bölgenin çevresinde bulunan ülkeler ise Polonya, Belarus, Rusya ve kuzeybatısında Kuzey Ülkeleri diye adlandırdığımız Finlandiya, Norveç, İsveç ve Danimarka'dır.

Bir Sonbahar günü ben de işim gereği Litvanya’ya uçuyorum. Bu ülke pek bilmediğim bir bölge ve bu nedenle merak içindeyim. İnsanlarını tanımak, şehirlerini ve dokusunu görmek için sabırsızlanıyorum.

Bölgedeki rehber arkadaşım Birute beni havalimanında karşılıyor. İnanılmaz eğitimli, disiplinli, çalışkan ve biraz da sert mizaçlı orta yaşlı bir kuzey kadını. Kendisi bölgede Litvancayı, Lehçeyi, Rusçayı, Almancayı ve İngilizceyi mükemmel bir şekilde konuşuyor.

Ülkenin en yüksek noktası sadece 294 metre

Vilnius’tan yola çıkıyoruz ve Birute ile birlikte ülkenin bir ucundan diğer ucuna kadar aracımız ile bütün bölgelere geziyoruz. Birute bana ülke ve bölgelerle ilgili bilgiler veriyor ve zaman içinde yüzündeki ifade yumuşuyor ve tatlı bir dostluk kurmaya başlıyoruz. Araba yolculuğunu çocukluğumdan beri çok seviyorum. Arabanın ön kısmında oturup camından çevreyi izlemek ve Birute’yi dinlemek muhteşem. Çünkü ülkenin üçte biri ormanlık alan ve Litvanya’da yaklaşık altı bin göl bulunuyor. Ülke devasa bir ovadan oluşuyor ve en yüksek noktası sadece 294 metre.

Bu nedenle hep yeşilin ve suyun içindesiniz ve manzaralar şahane duru ve çok güzel. Doğanın sessizliği insanın ruhunun içine işliyor ve dinlendiriyor. Birçok köy yolundan geçiyoruz. Her yer tertemiz, doğa pırıl pırıl. Mis gibi bir hava bize eşlik ediyor. Yemyeşil ormanlar, sazlıklar, göller ve çaylar birbirini kovalıyor. Zaman zaman aracımız ile durup çevrede yürüyüşler yapıp bulunduğumuz doğal ortamın keyfini çıkarıyoruz.

Litvanya’da Kuron Dili’ni ziyaret edebilirsiniz. Dil ziyareti ilginizi çekmiştir. Hemen açıklayım. “Kuron Dili” Baltık Denizi’ni Kuron Lagünün’den ayıran yaklaşık 98 km uzunluğunda bir kumul. Günümüzde burası hem kültürel hem doğal değerlere sahip bir bölge olarak UNESCO Dünya Mirası kabul edilmiş. Kuron Lagün’ün ağzında ise Litvanya’nın tarihi limanı Klaipeda’yı da görmeye gidebilirsiniz. Tahmin edebileceğiniz gibi bu bölge denizcilerin uğrak yeri olduğu için çok keyifli mekânlar sahip. Biz aracımızla yolumuza devam ederken özellikle çok fazla kuş türlerine denk geliyoruz.

Beyaz Leylek Litvanya’nın milli hayvanı konumunda

Özelikle leylekler Litvanya’da çok seviliyor. Beyaz leylek dedikleri bildiğimiz ülkemize de yazları gelen leylekler. Ancak bir de siyah leylek olduğu için Beyaz Leylek Litvanya’nın milli hayvanı konumunda. Pek seviyorlar. Onlara göre beyaz ve siyah uzun kanatları ülkedeki huzuru ve ahengi sembolize ediyor. Litvanya halkı oturdukları evin yakınına leyleklerin yuva kurmasını bir uğur ve mutluluk sayarlar. Leylek birçok ülkede üremenin de sembolü sayılıyor. Gagası ile bebek getiren leyleği hepimiz biliriz.

Her yıl 25 Mart günü “Beyaz Leylek Günü” olarak ülkede kutlanır. Çocuklara oyuncaklar, şekerlemeler ve çikolata hediye edilir. Ağaçlar renkli boyanmış yumurtalarla süslenir. Aslında bu bir nevi ilkbaharı karşılama bayramıdır. Bu nedenden olsa gerek, Leyleklerin popülasyonu her geçen gün Litvanya’da artmaktadır.

Kuşların yanı sıra burada tilki, kurt, yılan, yaban domuzu, geyik, Mus geyiği hani sakallı ve kocaman boynuzları olan, bizon, kunduz, su samuru gibi hayvanlara da denk gelebilirsiniz.

Bu doğal ortama uygun bölgenin elbette binlerce yıl geçmişi olan bir mitolojisi de var. Litvanya mitolojisi Baltık Mitolojisi’ne dayanır ve kökeni paganizm den gelir. Baş Tanrı Dievas’tır ve dünyanın yaratılışında rolü bulunur.

Dievas’ın oğlu Perkunas’tır ve bir dağın üstünde yaşar, dünyevi işlerle ilgilenir ve şimşekleri ve savaşları yönetir. Velnias ise yeraltının kötü tanrısıdır ve ölüler dünyası, sihirler ve zenginlikle ilgilenir. Dievas ve Velnias dünyanın şekillenmesinde rol alırlar. Dievas pürüzsüz bir dünya yaratmak isterken Velnias dünyadaki kayaları ve yeraltı dünyasının girişi kabul edilen gölleri ve bataklıkları yaratır. Dünyadaki iyiliklerin sembolü Dievas, kötülüklerin sembolü ise Velnias olur. Baltık mitolojisinde iyi ve kötünün birbiri ile mücadelesi esastır ve mitler kuşaktan kuşağa aktarılır. Masallara konu olurlar. 

14’üncü yüzyıla kadar bu mitolojiler ve inançlar bölgeye hakimdi ancak daha sonra yörenin Hristiyanlığı kabul etmesi ile birlikte bu inançların önü kesilir ve çok korunamamaya başlanır. Öyle ki, günümüzde Vilnius’ta bulunan Vilnius Katedrali’nin altında bir dönemin pagan tapınağı bulunduğu söylenir.

Akşam üstü Birute ile işlerimizi bitirince tekrar güneye, Baltık Denizi’ne 300 km uzaklıktaki başkent Vilnius’a dönüyoruz.

Burası ortaçağdan bu yana çok iyi korunmuş ve eski kent merkezi ile bir UNESCO Dünya Mirası unvanı almış küçük ama çok sempatik yaklaşık 700 bin nüfusu olan bir kent.

Eski kent merkezi Gotik, Barok, Rönesans ve Neoklasik mimarisi ve şirin evleriyle kesinlikle görülmeye ve gezmeye değer bir lokasyon. Dükler Sarayı, Vilnius Üniversitesi, Ulusal Müze, Kızıl Kule, Şafak Kapısı, Gediminas Kulesi, St. Anne Katedrali, KGB Müzesi, Vilnius Kilisesi, Uzupis, Vilnius Belediye Sarayı ve Parlamento Binası gezilmesi ve görülmesi gereken yerler arasında.

Litvanya’nın milli yemeği Cepelinai

Şirin kent merkezinde kafeler ve restoranlar çok hoş ve burada yerel mutfağı tanımak için bol bol seçenekler var. Litvanya mutfağı daha çok kendi doğasında yetişen sebzelerden oluşur. Örneğin patates ve kırmızı pancar ana sebzelerdir. Geleneksel reçetelere göre et ve süt ürünleri ile birlikte pişirilen bu yemekler genelde Litvanya’nın soğuk havasında insanın içini ısıtan, leziz ve besin değeri yüksek öğünler olur.

Cepelinai, Litvanya’nın milli yemeğidir ve bir çeşit patatesli, etli mantıdır. Kepta Duona, kızarmış ekmektir ve peynirle birlikte biranın yanına servis edilir. Kırmızı pancar çorbası genellikle pancar, patates, soğan, havuç, kereviz ve et ile pişirilir ve aldığı kırmızı rengi ile ünlüdür.

Saltibarsciai, sezonluk bir yemektir ve yemeğin pembe rengi baharın gelişini müjdeler. Bu çorba pancar ve kefirden yapılır ve haşlanmış yumurta ve patates ile servis edilir. Grybukai, mantar biçiminde kurabiyelerdir. Taze peynir loru Litvanya mutfağında önemli bir yer alır ve örneğin keklerde çok kullanılır. Kek reçel veya böğürtlen ile servis edilir. Patates ise Litvanya mutfağın olmazsa olmazıdır ve mesela patates pankekleri halk tarafından çok sevilir.

Trakai Kalesi 14’üncü yüzyılda inşa edilen ilk kale 

Litvanya’nın meşhur içkilerinden bir tanesi de buraya has bal şarabıdır. Bu içecek orta çağdan bu yana üretilir ve dünyada en eski likörlerden birisidir. Bu içki özel düğün veya dini merasimlerde daha çok kullanılır. Bunun gibi birçok yerel lezzetleri bu kafe ve restoranlarda tadabilir ve bu güzel mekânlarda keyiflenebilirsiniz.

Vilnius’a yakın bir bölgede ise, Trakai Kalesi’ni de görmenizi tavsiye ederim. Zira burası bir adaya 14’üncü yüzyılda inşa edilen ilk kale olma ve Litvanya’nın eski başkenti olma özelliğini taşıyor. Kale, çevresindeki göl manzarası ve ulusal parkı ile harika görsel bir şölen sunuyor bize.

Birute ile birlikte yerel dekorlarla süslenmiş Vilnius’ta bu minik restoranlardan birinde yemeğimizi yedikten sonra buradaki çarşı pazarı gezmeye çıkıyoruz. Birçok dükkânda kehribar taşını görüyorum. Bu muhteşem altın sarısı kehribardan çok özel takılar ve dekoratif eşyalar yapıp satıyorlar. Taşın güzelliğinin yanı sıra el işçiliği de bu milli taşın değerini artırıyor. Diğer özellikleri de tedavi edici bir güce sahip olması, sahibini kötülükten koruduğu ve pozitif enerji yaydığı konusunda. Litvanya dünyanın en büyük amber yataklarına sahip olduğundan Kehribar ülkesi olarak da tanımlanır.

Özel olarak kendinize ya da hediye olarak satın alabileceğiniz ürünleri, tabi ki başta amber taşı yanı sıra, yerel bal, yerel el yapımı mumlar, yerel yün ve keten ürünler ve ahşap ürünler olabilir. Özellikle Noel dönemine doğru pazarlar daha da canlanır. Kışlık ürünler ve Noel Bayramı’na has özel yöresel yiyecek içecek ve dekoratif ürünler pazarlara gelir.

O dönem bu bölgede günün aydınlık saatleri de kısalmış olur ve kentler bambaşka güzel bir kış ambiyansına bürünür.

Umarım bu hafta sizi dünyanın farklı bir köşesine götürerek keyifli bir vakit geçirmenizi sağlamışımdır. Benim için dünyanın her bir köşesi doğası, tarihi, insanı ve kültürü ile ayrı bir güzel. Hep birlikte kıymetini bilelim.