Deniz DİKMEN

Aylardan Haziran ve İskoçya’yı gezmek için en güzel zaman. Bakalım İskoçya bizi ne sürprizler ile karşılayacak. İlk sürprizi bu güzel ülke ben daha uçaktayken yolda yapıyor. Gecenin bir vakti ve İskoçya’nın başkenti Edinburgh’e yaklaşıyoruz ancak bir anda uçağımın penceresinden dışarıya baktığımda gökyüzünde pembe renkte ışıklar görüyorum. O kadar güzeller ki. Bunlar Kuzey Işıkları namı- diğer Aurora Borealis. Kuzey Işıkları dünyanın manyetik alanı ile güneşin atmosferinden, dünyanın atmosferine giren parçacıklar arasındaki etkileşimden kaynaklanıyor. Güneşten gelen bu parçacıklar uzayda güneş rüzgarı üzerinde yüzer ve sonunda dünyanın manyetik alanına nüfus eder. Kuzey Işıkları da bu çarpışma esnasında ortaya çıkan enerji boşalmalarıdır.

Bu ışıklar genelde kuzey yarımkürede görülür ve doğal bir ışık etkileşimidir. Aurora Borealis çok özel bir doğa olayıdır ve her zaman görülmez. Kuzey Işıkları yeşil, pembe, sarı, mavi, kırmızı ve mor gibi değişik renklerde olabiliyor ve ışıklar sürekli olarak hareket edip renk değiştirebiliyor.

Bundan daha güzel bir karşılama olabilir miydi? Uçağımın camından gökyüzündeki bu muhteşem ışık gösterisini izliyorum. Onları görebilmek ne büyük ayrıcalık.

İskoçya Birleşik Krallığa bağlı dört ülkeden bir tanesi. Bu ülkeler İskoçya, Galler, İrlanda, Britanya... İskoçya Büyük Britanya Adası’nın kuzeyinde bulunuyor. Ülkenin kuzeyi ve batısı Atlantik Okyanus’una, kuzeydoğusu Kuzey Denizi’ne ve güney kısmında İrlanda Denizi’ne bakıyor.

İskoçya 77.000 km2 yüzölçümü ile Büyük Britanya’nın yaklaşık üçte birini kaplıyor. Ülke 3 ayrı jeolojik yapıdan oluşuyor. Dağlık bölgesi “Highlands”, deniz seviyesinde olan bölgesi “Central Belt” ve daha tepelik bir bölge olan ‘Southern Uplands’ den meydana geliyor. İskoçya’ya bağlı 790 ada ve 130 a yakın yerleşim bulunuyor. Ülke yemyeşil ve olağanüstü doğası, nehirleri, gölleri, dağları ve deniz kıyıları ile bütün dünyaya nam salmıştır.

Highland bölgesi eşsiz güzellikte

Özellikle Highland bölgesi eşsiz güzelliktedir. Popülasyonu çok düşüktür. Bölge çok bakirdir ve İskoçya’nın o muazzam tarihi şatoları ile bütünleşir. Britanya Adası’nın en yüksek dağı 1345 metre yüksekliği ile ‘Ben Nevis’  te burada konumlanır.

Highland Bölgesi’nin engebeli arazi yapısı ise burada yaşayan insanların ayrışmasına ve böylelikle İskoç ‘Clan’lerin oluşmasına yol açmıştır. Her klanın bir yöneticisi ve kendine has geleneksel kıyafetleri bulunur. Günümüzde İskoçya’da 500 den fazla klan bulunmaktadır. Her yıl 100 civarında etkinlikte bu klanlar bir araya gelip eski geleneklerini ve kültürlerini yaşatırlar. İskoçların tipik ekose kilt eteği de bu klanlardan gelmektedir. Kiltlerin ekose kumaşlarına ‘tartan’ denir. İskoçlar kiltin altına kıvrılmış yün çoraplarını giyerler ve fok derisinden süslü bir kese taşırlar. Kabartmalı tokalı kemerler ve kilt iğnesi kullandıkları aksesuarlardır. Sağ üst çorabın üstüne de siyah bir bıçak yerleştirirler.

İskoçlar geleneksel olarak erkekler için kilt eteğini hem savaşta hem doğada hareket kabiliyeti sağladığı için tercih ederler. Ancak, günümüzde bu kiltleri çok özel günlerde örneğin düğünlerde, milli maçlarda giyer ve büyük bir gururla İskoç kökenli olduklarını gösterirler.

Günümüzde binlerce tartan desen vardır ve bunları hem İskoçya’daki yün fabrikalardan hem de Britanya’da birçok özel dükkanlardan alabilirsiniz. Edinburgh’den tartan almak isterseniz kentin en ünlü caddesi Royal Mile Caddesi’ndeki Edinburgh Yün Fabrikası’ndan bir tartan edinebilirsiniz. İskoçya için tipik öğelerden bir tanesi de kullanıkları gaydadır. Bu müzik aleti aslında Güney Avrupa kökenli bir çalgıdır. Bizde örneğin Karadeniz ve Trakya bölgesine has bir müzik aletidir. Fakat İskoçya’ya 15inci yüzyılda kültürlerine dahil olmuştur. O gündür bugündür gerek askeri bandolarda gerek sivil kullanımdaki gaydalar yerini korumuş ve İskoçya’nın sembollerinden biri haline gelmiştir. Her yıl Ağustos ayında Glasgow kentinde Gayda Festivali düzenlenmektedir ve gayda meraklıları bu festivali ziyaret edebilirler.    

   

İskoçya’nın Highland bölgesi Rusya’dakine benzer bir tayga bitki örtüsüne sahiptir ancak İskoçya Rusya’ ya göre daha ılık bir iklime sahiptir.

Bölgenin bu taygasında ren geyikleri, kızıl geyikler, bozayılar, kızıl sincaplar, kartallar, kara tavşanları, kunduzlar ve yaban domuzları gibi hayvanlar yaşar. Dünyanın hiç bir yerinde İskoçya’nın bu bölgesinin benzer doğa ve tarihin iç içe geçtiği manzaralar bulunmamaktadır.

Geleneksel sosyal toplantılar

Bu güzel ülkeyi gezdiğinizde küçük köylerde ‘Ceilidh’ adındaki bölgelerin geleneksel sosyal toplantılarına da denk gelebilirsiniz. Bu toplantılarda genelde yerel halk müziği çalıp halk dansları oynarlar. Eski zamanlarda ceilidhler masallar ve hikayelerin okunduğu, yerel şarkıların söylendiği sosyalleşme etkinlikleri imiş. Belki geziniz sırasında bir ceilidhe denk gelebilirsiniz.

İskoçya krallığı Orta çağda oluşmuş bir yapı ve 1707 yılına kadar bağımsız bir devlet olarak devam etse de 1707 yılında İskoçya İngiltere ile birleşiyor ve böylece Büyük Britanya’nın bir parçası haline geliyor. Her ne kadar İskoçya o günden bugüne Büyük Britanya Krallığı’na bağlı olsa da kendi iç işlerinde örneğin hukuk, eğitim, din gibi alanlarda kendi düzenini devam ettirmiştir ve bu şekilde kendi özkimliğini, özkültürünü ve de özgürlüğünü korumuştur.

1995 yılı Mel Gibson’un yönettiği ve oynadığı unutulmaz ‘Braveheart’ filmi İskoçya’nın ruhunu çok güzel anlatır. 13’üncü yüzyılda İskoçyalı William Wallace karısının öldürülmesiyle başlayan olaylardan ateşlenerek o dönemin İngiliz kralına karşı bir özgürlük hareketi ve savaş başlatır. Bu çatışmalarda İngilizler tarafından yakalanır ve ibret olsun diye feci bir şekilde halkın önünde katledilir. Savaşı İskoç birlikleriye İngilizlere karşı kaybetmiş olsa da William Wallace İskoçya tarihine en büyük özgürlük savaşçısı olarak geçmiştir.

‘ Braveheart’  görselleri, müzikleri ve hikayesi ile muhteşem bir film. Seyretmediyseniz muhakkak seyretmenizi tavsiye ederim.

Sabah saatlerinde ben de kendimi bu çok özel ve muazzam ülkenin başkenti olan Edinburgh’da buluyorum. Günlerden pazar ve kent henüz uyuyor. Gün mevsim itibarı ile çok erken aydınlanıyor ve çok geç kararıyor. Böyle olunca günü çok uzun yaşayabiliyorsunuz, değerlendirebiliyorsunuz.

Karşımda Edinburgh’un o meşhur neredeyse 600 yıl geçmişi olan kalelerin, kiliselerin silüetleri yükseliyor. Arka fonda Highland’lerin koyu yeşil dağlık alanlarını görebiliyorum. Doğa her yerde çoşmuş durumda.

İskoçya’nın özgür ruhu

Kent henüz sakin ve sessiz, gün henüz çok bakir.

Buruda olmak benim için nefes kesici. Edinburgh’ü gezerken İskoçya’nın o özgür ruhunu her yerde hissedebiliyorsunuz. Kültürün özgün çizgileri gerek kentin mimarisinde, gerek tarihi yapılarında her daim karşınıza çıkıyor. 

Önümüzdeki dönemde ‘Braveheart’ın ülkesini, Edinburgh’ü, Highlandleri, İskoçlarla yaşanılan karşılaşmaları, yaz günlerinde buradaki doğanın güzelliğini, uçsuz bucaksız çimenlik alanlarda karşımıza çıkan İskoç tartanların yününü üreten ve dünyaya tanıtan koyunlarını, yaylalardaki uzun kıllı yayla boğalarını anlatacağım.

Umarım siz de benim gibi bir doğa ve tarih sever olarak bu ülkeyi benim kadar seversiniz ve bu çok özgün kültürel çizgilerine, hikayelerine ve biraz da dik başlılıklarına hayran kalırsınız.

Çok teşekkür ederim İskoçya, beni pembe kuzey ışıkları ile karşıladığın için. Bir başka hafta gazetemizde bu gezimin devamını okuyacaksınız.