Pandemi sonrası getirilen yasaklar acaba bu yüksek gıda fiyatlarının nedeni olabilir mi? Ya da hammadde fiyatlarına gelen maliyet artışları mı tetikledi? Bu sorulara cevap bulmadan evvel bu yasakların getirilmesinin bir zorunluluk olduğunu da unutmamak gerekir. Çünkü tüm dünya covid19 ile mücadele ederken belli bir takım kurallar koyuyor ve tüm toplum da buna riayet etmek zorunda, yoksa sonuçlar çok daha vahim olabilir.

Ancak diğer taraftan da gıda fiyatlarının bu denli yükseliyor olması mali durumu düşük aileler açısından sıkıntılı. Tam da gıda ihtiyaçlarının arttığı bu dönemde her ne sebeple olursa olsun bu ürünlere gelen artışlar bana biraz vicdansızlık gibi geliyor. Ve ortadaki bu gerçeğe göre durum dar gelirlinin belini bükecek nitelikte.

Bu fiyatların yükselmesinde manipülatif etkiler olabilir mi? Bence olabilir ve yangın olmayan yerden duman çıkmaz varsayımından hareketle böyle bir şey varsa da bunu ortaya çıkaracak ülkelerin kamu otoriteleridir.

BM, bu gıda fiyat artışları yüzünden salgın ve açlık tehlikesiyle karşı karşıya olunan insanların çoğaldığından bahsediyor. İşin o tarafı zaten çok vahim ve dünyada milyonlarca insan açlık tehlikesiyle karşı karşıya.

Covid-19 salgını başladığı günden bu yana dünyanın en zenginlerinden 10 kişinin toplam serveti 450 milyar dolar artmış. Bu rakam dünyada açlık sıkıntısı çekenlere verilse kaç yıl yeter bir düşünsenize. Ayrıca bu kazancın pandemi sonrası dijitalleşmeden sağlandığını düşünüyorum. 

Dünyada gıda alanında bunlar yaşanırken ülkemizde de durum pek parlak değil. TÜİK verilerine göre 2020'nin Kasım ayında gıda fiyatlarında bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 21,08'lik artış olmuş.

Belirgin bir şekilde Türkiye’de de artan gıda fiyatlarının gastronomi sektörüne nasıl etki yapacağı konusunda da çok tedirginim. Yasaklar sonrası zaten çok zor durumda olan sektör, artan bu gıda fiyatlarından dolayı daha kötü etkilenebilir.

Kimse pek farkında olmasa da bu gıda fiyatlarının yükselmesinde restoranların kapalı olmasının da bir payı var. Restoranlar kapalı olup satışlar düşünce tedarikçilerin ürünleri depolarda kaldı. Bu durum ve pandemi şartları acaba çiftçinin geçen yıl üretime ağırlık vermemiş olma ihtimalini doğurdu mu? Böyle bir durum gerçekten varsa bunun nedenlerini iyi araştırmak lazım. Bu da fiyatların yükselmesine neden olabilir.

İkinci belki en önemli nedenlerden biri de çiftçinin, mazot, gübre, ilaç ve tohum başta olmak üzere girdi maliyetlerinin yüksekliğidir. Çiftçi üretimdeki en temel girdilerden çoğunu ithal kullanıyor. Son dönem kurlar biraz düşse de genelde kurlar yüzünden maliyetler yükselmiş olabilir. Üçüncü olarak da çiftçinin üretimi kuraklık, sel, don vb. iklime bağlı dönemsel ve bölgesel değişikliklerden etkilenmiş olabilir. Bu konuda da çitçiye destek verilmeli.

Geçen çarşamba günü TC Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal, “Gıda fiyatlarının enflasyonda etkisi yüksek olabilir” dedi, kesinlikle katılıyorum ve buna bir an önce çare bulunmalı.

Tüketiciler de bu minvalde oluşan tepkilerini sosyal medya üzerinden dile getirirken, bakanlıkta market, pazar ve toptancı hallerinde denetime çıktı. Ancak TGDF Başkanı Şemsi Kopuz, sorunun maliyetlerdeki artış olduğunu, üretici ve esnafa baskı yaparak bir çözüme ulaşmanın da mümkün olmadığını vurguluyor.

Bana kalırsa bu konuda zincir marketlerin de hataları var. Neredeyse fiyatları rekabeti sarsacak nitelikte benzerlik oluşturmaktadır. Mesela uygun fiyat satışı yaptığını söyleyen 4 zincir marketin yumurta fiyatlarını karşılaştırdım, kuruşuna varıncaya kadar aynı. Ve birçok ürünün fiyatı da yine çok yakın birbirine. Bu rekabet kurallarına aykırı değil mi? Belli ki kendi aralarında bu fiyatları ayarlıyorlar. Ayrıca yüklü alım yaptıkları için de fiyatlara etki yapabilirler diye düşünüyorum.

Özetle, nedeni ne olursa olsun acilen tedbirlerin alınarak gıda fiyatlarının düşürülmesi gerekli.