Ekonomik sorunlarla ilgili her gün başka bir konu hakkında konuştuğumuz günlerde değişmeyen tek gerçek halkın ekonomik sorunlarının her geçen gün artmaya devam ettiği gerçeği… Özellikle orta sınıfın gitgide yok oluşuyla dar gelirli ile yüksek gelirliler arasındaki fark iyice açıldı. Söz konusu vergi ödemelerine gelince ise dar gelirlinin asgari maaşından alınan vergide herhangi bir kayıt dışılık söz konusu değilken, yüksek gelir mensubu bazı insanların gelirlerini daha az göstermek için türlü yöntemler kullanması sebebiyle yüksek miktarlarda vergi kaçırılmış oluyor.

Kayıt dışılık tüm Dünya ülkelerinde önemli sorunlardan biri ve ülkemizde de Çalışma Bakanlığı verilerine göre ülkemizde kayıt dışı ekonomi, ekonominin yüzde ellisinden fazlasına tekabül ediyor. Bu oran gelişmiş ülkelerde ekonomik bağımsızlık, tam serbest piyasa koşulları ve yüksek ahlaki normlar sebebiyle daha düşük seyrederken, gelişmekte olan ülkelerde yüksek seyrediyor.

Bu durumun elbette mali, hukuki, idari ve sosyal birçok nedeni var. Enflasyon, gelir dağılımının dengesizliği ve yoksulluk, vergi yapısının adaletsizliği ve düzensizliği, yasalardaki boşluklar, caydırıcı olmayan cezalar, muafiyetler, vergi dairelerindeki yapısal bozukluklar, denetim mekanizmasının işlevsizliği ve sayılabilecek birçok neden… Teknolojinin gelişmesiyle bazı konularda daha etkili bir denetim ortaya çıksa da yine de tamamen etkin bir denetimden söz etmek mümkün değil.

Mali ve ekonomik nedenlere dikkat edildiğinde göreceğimiz üzere gitgide artan enflasyon, orta sınıfın yok olmaya yüz tutması, dar gelirli ile yüksek gelirli arasındaki uçurumun günden güne büyüyor olması ve büyük şirketlere yapılan büyük vergi aflarına rağmen vatandaştan alınan vergilerin sürekli artıyor olması, ayrıca oransal olarak bakıldığında dar gelirlilerin daha çok vergi ödemesi gibi birçok sorun var. Bu nedenle atılması gereken birçok adım, yapılması gereken reformist hareketler var ancak bu konuların hiçbirinde kayda değer bir gelişme göremiyoruz.

Ülkemizde yaşanan hukuki sorunlar da özellikle sosyal medya kullanımının artışına paralel olarak daha çok görünmeye başladı. Uluslararası Demokrasi ve Seçim Yardımı Enstitüsü tarafından 2023’te yayınlanan rapora göre Türkiye 173 ülke arasında hukukun üstünlüğü alanında 148. sırada yer alıyor. Hukuk sisteminin yetersiz kaldığına kanıt nitelikte bir rapor olduğunu söylemek yalan olmaz. 

Kayıt dışılık bir ülke ekonomisi açısından çok önemli ve çözülmesi gereken bir sorun olması sebebiyle ciddiyetle gündeme alınması gerekiyor. Bu sorunun çözüm için kamu denetimlerinin artırılması ve etkin bir hale getirilmesi, muhasebecilerle koordineli şekilde çalışılması, toplumdaki yozlaşmanın önüne geçilmesi, hukuk dışı işlemlere kimsenin kendi çıkarı için göz yummaması, vergi sistemi ve kanunların yeniden düzenlemesi, kayıtlı ekonomiyi özendirecek şekilde adımlar atılması, ceza kanununda ilgili cezaların caydırıcı hale getirilmesi ve kararlı bir şekilde devamlılık sağlanması gibi birçok adımın atılması gerekiyor.

Ekonomik olarak sorunların her gün arttığı bir ortamda bu konuya da artık yeterli önem verilmeli.