Sedat YILMAZ

Rusya’nın 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’yı işgal etmesi ve ardından batı ülkeleri tarafından uygulanan ambargolar, buna karşılık Rusya’nın müeyyide uygulayan ülkelere yönelik aldığı kararlar siyasi ve jeopolitik krizlerin yanında ekonomileri tedarik açısından olumsuz etkiliyor.

Ukrayna savaşından bu yana enflasyonun en önemli unsurlarından biri olarak ortaya çıkan emtianın lokomotifi metal fiyatları şok dalgalanmalar yaşıyor. Londra Metal Piyasası’nda (LME) ton fiyatlar nikelde 5 kat artarak 101 bin dolar, çinko 4 bin 900 dolar, kalay 50 bin 510 dolarla zirveye çıktı. Paslanmaz çelik 3 bin 500 dolarla rekor seviyeleri gördü. İngiliz piyasasında bakır 10 bin 300 dolar seviyesinden işlem görürken ABD bakırı Mayıs kontratı 4 bin 677 dolar seviyesinde bulunuyor.

Kıymetli metallerden altının onsu 8 Mart’ta 2050 doları gördükten sonra bu haftayı 1921 dolardan, gümüş 25 dolardan, enerji tarafından petrol emtiası ise yine 8 Mart’ta brentte 131 doları geçtikten sonra bir ara 100 doların inmesine karşılık 107 dolar seviyesinden işlem görüyor.

Ekonomide birçok sektörde en önemli girdi maliyetlerinden biri olarak bilinen metallerdeki fiyat dalgalanmalarının yeni fiyat volatilitesini daha da etkinleştirilmesinden endişe ediliyor.

LME’de yüksek volatilite

Metal üretimi ve ticareti açısından önemli bir yere sahip Rusya’nın küresel ticaretten koparılması için her alanda uygulanan ekonomik yaptırımlar, dünya metal fiyatlarını sert vurdu. Petrol, doğalgaz ile başlayan ve ardından gıda emtiasıyla devam eden batı ambargosu sarmalı, küresel enflasyonun baş aktörlerinden emtia üzerinde etkili oluyor. Sağlıklı işlem yapılamayan Londra Metal Piyasası’nda (LME) fiyatlar aniden dip ve zirve yapabiliyor.

Enerji krizinin yol açtığı metal krizi, çip ve diğer akşamlarla birlikte otomotiv başta birçok sanayi kolunu yakından ilgilendiriyor. Son dönemde otomotiv sektörünü derinden sarsan çip krizi ise giderek etkisini hissettiriyor. Bu kapsamda çip üretiminde yaşanan aksaklıklarla birlikte otomotiv üreticileri, üretimi kısma kararı almıştı.

Küresel ticarete engel

Arzın yetersiz kalmasıyla birlikte otomotiv satışlarında yaşanan darboğazlar küresel ticaretin önünde önemli bir engel olarak görülüyor.

Emtiadaki yüksek fiyatlar çip kriziyle birlikte otomotiv sektöründe görülen sıkıntıların yanı sıra benzinli ve dizel araçlarda egzozdan çıkan zararlı gazın filtrelenerek dışarıya atılması işlevini gören katalitik konvertörlerin yapımında kullanılan paladyum ve platin fiyatlarına da yansıyor. Paladyum uluslararası piyasalarda 2 bin 473 dolar, platin 1025 dolardan alıcı buluyor.

Londra Metal Piyasası’nda (LME) siyasi ve ekonomik baskılar sebebiyle işlem yapmak zorlaştı. Savaş krizi, metallerde tedarik endişeleri ve piyasada gerçekleştirilen manipülasyona yakın spekülatif hareketler iki hafta içinde kapanmaların dikkat çektiği LME’de başta nikel, bakır, çinko, kalay ve paslanmaz çelik fiyatlarını öngörülemez hale getirdi.

İşlemler sağlıklı yapılamıyor

Londra Metal Piyasası’nda 8 Mart’tan bu yana volatiletisi yüksek fiyatlar sebebiyle sağlıklı işlemler yapılamıyor. Özellikle krizde nikel fiyatlarındaki hareketlilik göze çarpıyor. LME Select platformunda ve seans salonunda işlem yapmak zorlaşırken tonu daha önce 20 bin dolardan satılan halen 39 bin dolardan işlem gören nikel birara 101 dolara çıktı.

İşlemlerin durdurulduğu LME’de oyuncular güvenirlik sorunun yaşandığını, piyasaya gönderilen işlemlerin gerçekleşmediğini ve faaliyetlerini askıya aldıklarını bildirdi. Sanayinin önemli hammaddesi tunç alüminyum olarak bilinen nikel, aşırı sıcakta korozyona dayanıklı olması itibariyle paslanmaz çeliğin ana ürünü olarak kullanılıyor.

Son dönemde aralıklarla işlem yapabilen ve bir haftadır kapalı olan Londra Metal Piyasası’nda (LME), hafta ortasında yaşanan işlem emirlerinin gerçekleşmemesiyle oluşan güven krizi ve özellikle henüz açıklanamayan nikel piyasasındaki işlem sorunları henüz giderilebilmiş değil. LME’nin sağlıklı çalışabilmesi Ukrayna krizinin hafiflemesine ve tedarikin normale dönmesine bağlı görünüyor.

Arz darlığı allak bullak etti

Piyasadaki fiyat dalgalanmalarının en önemli sebebinin Rus emtia ihracatının yasaklanması ve arz yönünden küresel ekonomide bir sıkışıklığın oluştuğu yolunda yorumlar yapılıyor. Analistler buna örnek olarak nikel ticaretinin yüzde 10’una Rusya’nın sahip olmasını gösteriyor.

Analistler, Ruslara karşı yaptırımların hızla devreye girmesi, Moskova'yı küresel ticaretten soyutlama çabaları ve Rus petrol ithalatını yasaklama girişimlerinin endişeleri artırdığını arttırdığını, oluşan ortamda lojistik kesintilerin emtia piyasalarını alt üst ettiğini dile getiriyor.

Ayrıca işlem piyasasında metal hammaddesi arzına yönelik yetersizliğin ön plana çıkarılarak spekülasyon hareketlerinin yoğunlaştığını belirten analistler, özellikle açığa satış stratejisinin yoğun olarak piyasada gözlendiğini ve söz konusu satışların kilitlendiğini vurguluyor.

Piyasalar Rusya – Ukrayna barış görüşmelerine odaklandı

Küresel ve yurtiçi piyasalar Rusya – Ukrayna savaşının barışla sona ermesini beklerken barış görüşmeleriyle devam eden krizde memnun edici gelişmeler yaşanıyor. Piyasaların gözü kulağı barış görüşmelerinden çıkacak olumlu haberlerde. Türkiye’nin özellikle Rusya ve Ukrayna liderlerini bir masada biraraya getirme çabası ve yürüttüğü mekik diplomasisi uluslararası arenada dikkatlerden kaçmıyor.

Rusya – Ukrayna krizi sürerken bu hafta piyasalarda ikinci öne çıkan merkez bankalarının faiz kararları oldu. ABD Merkez Bankası (FED) 2018 yılından bu yana ilk defa faiz artışı gerçekleşti ve gelecek aylarda da FED’den faiz artışları bekleniyor.

Merkez Bankası (TCMB) da bu haftaki Mart ayı Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında yüzde 14’lük politika faizini değiştirmedi. TCMB’nin enflasyonla mücadelede liraizasyon modeliyle politikalarını yürüteceği gözleniyor.

Küresel bazda para politikasına ilişkin belirsizliklerin azalmasıyla birlikte risk iştahındaki artış pay piyasalarında olumlu yansıyor. Bloomberght araştırmasına göre, 2022 yılına diğer endekslere görece daha kuvvetli performansla giriş yapan MSCI Türkiye endeksi, yüzde 6 getiri sağladı. MSCI Gelişmekte olan ülkeler endeksi yüzde 9, MSCI Dünya endeksi ve MSCI AC Asya Pasifik ise yüzde 8 kayıpla işlem gördü.

Yurtiçinde yatırım araçlarından Borsa İstanbul yüzde 4,40, dolar-TL yüzde 0,41, euro-TL yüzde 0,85 değer kazanırken altın yüzde 1,57 değer kaybetti. 1000 TL’lik yatırım borsada 1044 lira, dolarda 1004,1 lira euroda 1008,5 lira, altında 984,3 lira oldu.

Gelecek 21 – 25 Mart haftasında piyasalar yurtiçinde Tüketici Güven Endeksi, Reel Kesim Güven Endeksi, Kapasite Kullanımı, ABD’de Yeni Konut Satışları, Dayanıklı Mal Siparişleri, Michigan Tüketici Güven Endeksi  Euro Bölgesi’nde Tüketici Güven Endeksi, Markit PMI İmalat - İmalat Dışı verilerini takip edecek.

Söz konusu gelişmelerle yatırım araçlarında haftalık performans şöyle oluştu:

BIST 100… Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi hafta içinde en düşük 2.066,23, en yüksek 2.148,67 puanı gördükten sonra haftayı önceki hafta kapanışına göre yüzde 4,40 artarak 2.144,26 puandan tamamladı. Borsa İstanbul tüm zamanların en yüksek haftalık kapanışını gerçekleştirdi. BIST 100 endeksinde 2.250 puanın direnç, 2.070 puanın ise destek konumunda olduğu öngörüsü hakim.

DOLAR/TL… Dolar haftalık yüzde 0,41 değer kazandı ve haftayı 14,7910 liradan kapattı. Kurda destek 14,50 lira, direnç 15 lira olarak görülüyor.

EURO/TL… Euro TL’ye karşı yüzde 0,85 prim yaptı ve 16,3110 liradan kapandı. Kurda 16 lira destek, 16,50 direnç konumunda.

ALTIN… Altın fiyatları FED’in faiz indirimi ve Ukrayna krizinde barış görüşmelerinin devamıyla yumuşama eğiliminde. Ons bazında 1921 dolar seviyesinden hareket eden altın fiyatları yurtiçinde 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 1,57 kayıpla 919,35 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 1,57 azalışla 6.079,00 liraya geriledi. Geçen hafta sonu 1.490,00 lira olan çeyrek altının satış fiyatı da 1.466,00 liraya düştü. Altında fiyatların düşmesi bekleniyor.

PETROL… Rusya-Ukrayna savaşına ilişkin gelişmeler petrol fiyatlarında ana belirleyici olmaya devam ediyor. Fiyatlar barış görüşmelerindeki havaya göre değişiklik arz ediyor. Hafta içi 100 doların altına gelen brent petrol daha sonra 107 dolara kadar tırmandı. Petrolde destek 95 dolar, direnç ise 110 dolar bölgesinde.

KRİPTO PARA… ABD Başkanı Joe Biden’in FED dijital para birimi ile diğer kripto paralardaki risklerin incelenmesini öngören kararnameyi imzalamasıyla moral bulan kripto para pazarı daha sonra kararnamenin pazarı vurabileceği algısı ve ardından Avrupa Parlamentosu’ndan gelen destek kararıyla dalgalandı. Bitcoin haftalık yüzde 6,7 kazançla 41 bin 790’lı seviyelerde gezinirken Ethereum yüzde 14’lük kazançla 2 bin 960’lı seviyelere oturdu. Piyasada en fazla değer kazanan para yüzde 21 ile Avalanche oldu. Bu parayı yüzde 12 ile Solana takip etti.