Talip BAYRAM

Geçen günlerde dünya genelinde milyonlarca kullanıcısı olan ‘TasteAtlas’ internet sitesi, 2020 yılı için, dünyanın en iyi 100 geleneksel lezzeti arasında 5 yemeğimizin seçildiğini yazdı. 2. sırada bir yemeğimizin yer aldığı bu sitede toplam kullanılan oy sayısı da 63 bin 402 olmuş. Bu bir anlamda bugüne kadar Türk Mutfağının kıymetini bilmeyenlere bir cevap niteliğinde olsa gerek.

Türk Mutfağı füzyon bir mutfak mıdır?

Bu listeye geçmeden önce biraz Türk Mutfağından bahsedelim isterseniz. Bence Türk ve Osmanlı Mutfağı iyi bir füzyon mutfağa örnektir. Yani dünyanın en iyi mutfaklarından biri olan mutfağımızın bence en büyük sırrı da budur. Bu bölgede binlerce yıl önce yaşamış olan kavimlerin mutfaklarından kalan miras ile Anadolu'ya göç eden yerel halkın geleneksel yemeklerinin birleşmesinden oluşan bir sentez Türk Mutfağının temelini oluşturmaktadır. Anadolu'da yaşayan halkların zaman içinde bu uçsuz bucaksız lezzet okyanusunda büyük bir dünya mutfağı çıkarmaları zaten yadsınamazdı. Hititlerden en son Romalılara kadar çeşitli zamanlarda Anadolu'ya yerleşmiş tüm halkların, 600 yıllık Osmanlı döneminde üç kıtadan gelen mutfak kültürleriyle bir sentez oluşturması bu mutfağı benzersiz kılmaktadır. Türk mutfağı, göçebe Türklerin Asya bozkırlarından batıya doğru uzun yolculuklarında geçtikleri yerlerden getirdikleri her şeyi, yeni anavatanlarında ve Ortadoğu kültüründe buldukları ile harmanlayarak temelini oluşturdukları mutfağın adıdır Türk Mutfağı. Tabi bu arada yetenekli ve deneyimli aşçıların, imparatorluk sayesinde özgürce bulabildiği en iyi malzemelere dayalı bir Osmanlı Saray mutfağı ile Türk Mutfağının zirveye ulaştığını unutmamak lazım. Ayrıca Tür Mutfağı Dünyanın en zengin mutfağıdır. Dünya coğrafyasında farklı kültürlerin bir arada yaşaması gibi nedenler Türk mutfağının zenginleşmesine ve çeşitlenmesine katkı sağlamıştır. Aynı zamanda Türk Mutfağının farklı kültürleri etkilemesi de bu kaynaşmadan dolayı ortaya çıkmıştır. 

Türk Lezzetleri Dünya Listelerinde

• Ağustos 2010 Tarihinde Weekend Edition’ın yemek eleştirmeni Bonny Wolf, yazdığı bir yazısında genel olarak anladığım kadarıyla “yemek dünyasındaki birçok insan, dünyanın üç büyük mutfağı olarak Fransız, Çin ve Türk mutfağını göstermektedir. Bence Türk Mutfağı bu mutfakların en başında gelebilir. Düşünsenize, Orta Asya’dan Ortadoğu’ya binlerce yıldır hareket halinde olan Göçebe Türklerin katkısını, Osmanlı İmparatorluğunun 600 sene boyunca, Budapeşte’den Bağdat’a kadar, Akdeniz havzasında ve 3 kıtada yaşamış olmasının avantajını koyun bir tarafa ve baharat yolunu elinde tutmasını ekleyin.  İstanbul’daki Topkapı Sarayı’nın büyük mutfaklarında 1300 kadar kişinin elinden her gün binlerce kişiye ceviz soslu haşlanmış tavuk, köfteli ve patlıcanlı pilav, gül yapraklı salata çıkması vs. bu Türklerin mutfağından muhteşem bir mutfak çıkmaz mı? İşte gerçek füzyon mutfağına bir örnek bu Türk Mutfağıdır.” demektedir.

• Mayıs 2015 Tarihinde The World’s 50 Best organizasyonunda, Türkiye'nin en ünlü şeflerinden Mehmet Gürs'ün Mikla Restoranı Dünyanın En İyi 100 restoranı listesine 96. Sıradan girdi. 2016 yılında 56'ncı sıraya yükseldi ve 2018 Yılında ise 44. Sıradan listeye girmeyi başardı.

• Şubat 2019 tarihinde, dünya çapında aylık 40 milyondan fazla benzersiz ziyaretçisi olduğu bilinen dijital medya şirketi Ranker, dünyanın en güzel yemeklerinin yapıldığı ülkeleri sıralarken, coğrafi konumu ve kültürel zenginliğiyle Türkiye’yi de listesine ekledi. 

• Ağustos 2020 tarihinde, ABD’li eğlence ve popüler kültür haber sitesi Uproxx, seyahat ederken tadılması gereken yemekleri ve dünyanın en güzel yemeklerine sahip ülkeleri sıralarken Türkiye’yi de listesine ekledi.

• Türkiye’den dünyaya açılan Türk vatandaşlarının açtığı restoranlar dünya çapında büyük ünlere ulaşmıştır.

• Son olarak geçen günlerde yani Ocak 2021 tarihinde ise https://www.tasteatlas.com/best Dünya genelinde milyonlarca kullanıcısı olan TasteAtlas sitesinin 2020 yılı ödülleri belli oldu. Toplam 63 bin 402 oy sonucunda dünyanın en iyi 100 geleneksel lezzeti seçildi. Listede Türk lezzetleri önemli yer tutarken ikinciliği Adana kebap, beşinciliği Döner, onunculuğu Sarma, on birinciliği Dolma ve yirminciliği de Köfte almıştır.

Türk Mutfağında ‘Adana Kebap’

‘TasteAtlas’ın listesinde 2. sırasında yer alan ‘Adana Kebap, Türk Mutfağının en önemli referans kebabıdır. Birçok kaynağa göre, bu kebap, ülkemizin güneydoğu kesiminden neşet etmiştir ve bilindiği üzere coğrafi işareti de Adana ilimizdir. Adana kebap, adını ülkenin en ünlü kebap şehirlerinden biri olan Adana'dan alan popüler bir şiş et yemeğidir ve Türkiye'nin birçok şehrinde kebap, Adana’daki haliyle müşterilerine sunulmaktadır. Bu kebap, sarımsak, soğan, kırmızıbiber ve acı pul biber ile yoğrulmuş zırhla çekilmiş kuzu ve kuyruk yağı ile yapılır. Baharat bu kebaba farklı bir tat verir. Et ve baharatlı bu karışım büyük ve yassı olan metal şişlerin etrafına yerleştirilir ve ardından ızgara yapılır. Pişirildikten sonra kebap geleneksel olarak bir tabakta pide, közlenmiş biber ve domates ile birlikte servis edilir. Yanına maydanoz ve kırmızı soğandan oluşan bir salata konulur. 

Türk Mutfağında ‘Döner’

‘TasteAtlas’ın listesinde 5. sırasında yer alan döner,  İstanbul'un yanı sıra Avrupa'daki en popüler kebap türüdür. İyi bir dönerin yapımı, öncelikle etin özenle seçilmesiyle başlar. Kaliteli olmayan etten yapılan döner de lezzet aranmaz. Daha sonra usta eller en lezzetliye ulaşma azmiyle o şahane eti işler ve çeşitli baharat ve soslarla terbiye eder. Son işlem olarak da dikey şişe geçirilen bu etler odun ateşinde tam kıvamında pişirilir ve o muhteşem lezzet, tandır da pişen lavaşla buluşarak afiyetle yenir. Döner kebap veya kısaca döner, ülkemizde ‘Et Döner’ olarak bilinir ve öyle de algılanır. En az bir gün bekletilen et parçalarının kısmi oranda içyağı ile karıştırılarak ve çeşitli baharatlarla terbiye edilmiş bir şekilde bir şişin etrafına sarılıp, dikey bir şekilde pişirildiği orijinal bir ‘Türk Mutfağı’ yemeğidir. Türkiye'de yapılan dönerlerin büyük çoğunluğu kuzu etinden yapılmaktadır. Bunun yanında dana ve kuzu karışık olarak kullananlar ve özellikle İskender kebap için kıymadan da döner yapanlar bulunmaktadır. Kırmızı etten yapılan döner, dünyada olduğu gibi Türk halkının da en fazla yediği hızlı tüketim yiyeceğidir.

Türk Mutfağında ‘Sarma ve Dolma’

‘TasteAtlas’ın listesinde 10. ve 11. sırasında yer alan Sarma ve Dolma Türkiye'nin milli yemeklerindendir. Dolma pirinç temelli bir karışımla doldurulmuş her türlü sebzeyi ifade eder. Ancak bazen karıştırılsa da ‘Etli Yaprak Dolması’ diye direk yapraktan yapılan özellikle yabancıların bildiği bir dolma vardır. Ama biz Anadolu’da dolmayı patlıcan biber kabak vb. sebzelerin içine doldurulan bir yemek olarak biliriz. Geleneksel dolma için sebzelerin içi pilav ve kıyma ile doldurulur. Dolmanın popülaritesi tüm İslam dünyasına yayılmıştır. Bu yemeğin çok sayıda çeşidi var. Dolma iki gruba ayrılır: etli dolma ve etsiz zeytinyağlı dolma. Etsiz ve zeytinyağı ile pişirilenlere yalancı dolma denir. Et dolmalarında daima pirinç, bazen de bulgur bulunmalıdır. Yine geleneksel Türk mutfağının temel yemeklerinden biri olan sarma, etrafı yapraklarla veya yapraklı sebzelerle sıkıca sarılmış bir dolgudan oluşur. Bu yemeğin çok sayıda çeşidi vardır.  Sarmanın karışımı kıyma, pirinç veya bulgur, çeşitli otlar, baharatlar, kırmızıbiber, öğütülmüş sumak veya domates sosu gibi malzemelerden oluşur. Bu karışım genellikle asma, lahana veya lahana turşusu yaprakları veya lahana yeşillikleri ve pazı gibi çeşitli yapraklı sebzeler ile sarıldığından adına Sarma denir. 

Türk Mutfağında ‘Köfte’

‘TasteAtlas’ın listesinde 20. sırasında yer alan köfte, kuzu veya dana etinden yapılan kıymadan ceviz büyüklüğünde yuvarlanarak yapılan bir yemektir. Köfte hazırlaması oldukça kolay olduğu ve rahatlıkla tüketilebildiği için sıklıkla özel günler ve kokteyller için hazırlanan popüler bir Türk yemeğidir. Köftenin oldukça çok sayıda çeşidi vardır. Kızartılmış, haşlanmış, sosta ıslatılmış, ızgara olsun, yumurta kaplı kızarmış kadınbudu köfte, içli köfte kasap köfte, gibi. Türkiye'nin doğusunda en popüler çeşidi içli köftedir. Bir diğer ilginç çeşidi ise ülkenin en popüler sokak yemeklerinden biri olan cızbız köfte, ismini ince et köftelerinin ızgaraya konduğunda çıkardığı sesten alıyor. 

TasteAtlas'ın kullanıcı oylarıyla belirlenen dünyanın en iyi 100 geleneksel yemeği

1- Pizza Margherita (İtalya)

2- Adana kebap (Türkiye)

3- Ramen (Japonya)

4- Lomo saltado (Peru)

5- Döner kebap (Türkiye)

6- Tacos al pastor (Meksika)

7- Saltibarsciai (Litvanya)

8- Gyoza (Japonya)

9- Cochinita pibil (Meksika)

10- Sarma (Türkiye)

11- Dolma (Türkiye)

12- Gyros (Yunanistan)

13- Risotto alla Milanese (İtalya)

14- Arroz de marisco (Portekiz)

15- Lasagne alla Bolognese (İtalya)

16- Tagliatelle al ragu alla Bolognese (İtalya)

17- Tom yum (Tayland)

18- Ceviche (Peru)

19- Pasta carbonara (İtalya)

20- Köfte (Türkiye)

21- Barbekü kaburga (ABD)

22- Churrasco (Brezilya)

23- Haçapuri (Gürcistan)

24- Pierogi (Polonya)

25- Parrilla (Arjantin)

26- Cacio e pepe (İtalya)

27- Laksa (Malezya)

28- Ossobuco alla Milanese

29- Trenette al pesto (İtalya)

30- Cevapi (Bosna Hersek)

31- Pad thai (Tayland)

32- Spaghetti aglio e olio (İtalya)

33- Tavuk tandoori (Hindistan)

34- Fajita (ABD)

35- Pho (Vietnam)

36- Shabu-shabu (Japonya)

37- Tereyağlı tavuk (Hindistan)

38- Bistecca alla Fiorentina (İtalya(

39- Gulaş (Macaristan)

40- Amatriciana (İtalya)

41- Enchiladas (Meksika)

42- Bulgogi (Güney Kore)

43- Biryani (Hindistan)

44- Parmigiana (İtalya)

45- Suşi (Japonya)

46- Satay (Endonezya)

47- Pekin ördeği (Çin)

48- Falafel (İsrail)

49- Saşimi (Japonya)

50- Francesinha (Portekiz)

51- Salmorejo (İspanya)

52- Tonkatsu (Japonya)

53- Chile relleno (Meksika)

54- Xialongbao (Çin)

55- Tempura (Japonya)

56- Cheeseburger (ABD)

57- Musakka (Yunanistan)

58- Borscht (Ukrayna)

59- Hargow (Çin)

60- Kare raisu (Japonya)

61- Paella (İspanya)

62- Spaghetti alle vongole (İtalya)

63- Pelmeni (Rusya)

64- Viyana schnitzel'i (Avusturya)

65- Lechon (Filipinler)

66- Fondü (İsviçre)

67- Burrito (Meksika)

68- Stroganoff (Rusya)

69- Feijoada (Brezilya)

70- Bibimbap (Güney Kore)

71- Coq au vin (Fransa)

72- Tajin (Fas)

73- Kare-kare (Filipinler)

74- Manakiş (Lübnan)

75- Sarı köri (Tayland)

76- Şakşuka (Tunus)

77- Tortellini in brodo (İtalya)

78- Biberli yengeç (Singapur)

79- Beef bourguignon (Fransa)

80- Rendang (Endonezya)

81- Cha gio (Vietnam)

82- Çıtır pata (Filipinler)

83- Ratatouille (Fransa)

84- Peri peri tavuğu (Mozambik)

85- Soupe a l'oignon (Fransa)

86- Kızarmış tavuk (ABD)

87- New England deniz tarağı çorbası (ABD)

88- Paprikas esirke (Macaristan)

89- New York tarzı pizza (ABD)

90- Fis paprikas (Hırvatistan)

91- Cochinillo (İspanya)

92- Beef Wellington (İngiltere)

93- Laksa köri (Singapur)

94- Steak tartare (Fransa)

95- Nasi lemak (Malezya)

96- Fish and chips (İngiltere)

97- Bouillabaisse (Fransa)

98- Chili con carne (ABD)

99- Ördek etli pilav (Singapur)

100- Jambalaya (ABD)