Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi (TDİOSB), hayvansal veya bitkisel üretim yapan işletmelerin ve bu işletmelerde üretilen ürünlerin işlenmesine yönelik sanayi tesislerinin yer aldığı mal ve hizmet üretim bölgesine verilen isim. Tarım ve Orman Bakanlığı'nın hazırladığı kitapçığa göre TDİOSB'ler için belirlenen toplam alanın en az yüzde 75'inin Hazine arazisi olma zorunluluğu bulunuyor. DW Türkçe'ye konuşan tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, Türkiye'de TDİOSB'lerin adeta bir moda gibi yayıldığını, birçok ilde valilikler ve belediyelerin bu konuda yarıştığını anlatıyor.

Tarıma kazandırılması gereken alanlar

Hazine arazisi bulununca TDİOSB'ler için uygun olsun olmasın böyle bir çalışma başlatıldığını söyleyen Yıldırım, "Ağırlıklı olarak mera alanı oluyor. Ya da çiftçilerin kullanmadığı bir alan gibi görünüyor. Ama aslında tarıma kazandırılması gereken alanlar bunlar" diyor.

Öte yandan bir bölgede TDİOSB kurulmasıyla tarım dışına çıkarılan alan, tesisin kurulduğu yerle sınırlı kalmıyor. TDİOSB çevresinde yapılaşma artıyor. Yıldırım, bunu şöyle açıklıyor: "Kurulduğu zaman orada çalışanlar nerede kalacak, haydi onlara bir de konut yapalım, onun altyapısı için gerekli olan alanı yine amaç dışı kullanıma çıkaralım gibi o bölge bir anda genişliyor."

Tarım ve Orman Bakanlığı'na göre Türkiye genelinde 15 tane TDİOSB bulunuyor. TDİOSB'lerle üreticilerin kümelenmesinin sağlandığı, ucuz maliyetli üretimin teşvik edildiği, tarım-sanayi entegrasyonunun gelişmesinin amaçlandığı ifade ediliyor.

Ancak uzmanlar birçok yerde buna ihtiyaç olsa da istenen katkıyı sağlayabilmesi için altyapısının iyi planlanması, kurulduğu bölgede üreticiye, tüketiciye ve ihracata etkisinin iyi hesaplanması gerektiğine işaret ediyor.

Alanda enerji kaynağı ve su yok

Sera yatırımında birinci maliyet kaleminin ısıtma olduğunu, seranın ısıtılması için gerekli harcamaların toplam maliyetin yüzde 60-70'ini oluşturduğunu dile getiren Ali Ekber Yıldırım ise Adana'da TDİOSB'nin kurulacağı yerde doğal gaz veya jeotermal enerji kaynağının olmadığını söylüyor. 

Bölgede 2,5 milyar liralık bir yatırım öngörüldüğünü ifade eden Yıldırım, "Domatesi ucuzlatacak diye bu kadar yatırım öngörülüyor. Bununla ucuzlar mı? Eğer maliyeti düşüremezseniz ucuzlamaz. Dolayısıyla yatırım yerinin iyi seçilmesi lazım. Altyapı koşullarının iyi olması lazım. Yine benim bildiğim kadarıyla Adana'daki alanda su da yok" diye konuşuyor.