Sedat YILMAZ

Kur korumalı mevduat (KKM) sisteminin dövizdeki ateşi beklendiği gibi almaması ve giderek yükselen enflasyon, makro ihtiyati tedbirler kapsamında hükümeti Türk Lirası’nın değerini, halkın gelirini ve yatırımını koruyacak gelire dayalı farklı bir piyasa enstrümanına daha yöneltti.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, sadece gerçek kişilere yani direkt vatandaşa yönelik Gelire Endeksli Senet (GES) ihraç edeceğini, GES’lerin talep toplama, kupon ve anapara ödemelerinin bankalar aracılığıyla gerçekleştirileceğini, 1000 TL’si olan vatandaşın dahi bu yatırım aracından yararlanabileceğini bildirdi. 

Yurt içi tasarrufları artırmak, Devlet İç Borçlanma Senetlerini çeşitlendirmek ve yatırımcı tabanını genişletmek amacıyla ilk Gelire Endeksli Senet (GES), Hazine tarafından 28 Ocak 2009’da piyasaya verilmişti.

Devlet iç borçlanmasına yönelik söz konusu uygulama işlemlerinin 15-22 Haziran’da yapılacağını, gelen taleplerin 24 Haziran’da yatırımcıların hesaplarına yatırılacağını belirten bakanlık, GES gelirlerinin, Devlet İktisadi Teşebbüsleri (KİT) içinde yer alan Devlet Hava Meydanları İşletmeciliği (DHMİ) ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nden (KEGM) bütçeye aktarılan gelir paylarına endeksleneceğini, bu çerçevede, söz konusu senetlerin iadelerine ilişkin ödemelerin hesaplanmasında DHMİ ve KEGM tarafından üçer aylık dönemlerde bütçeye aktarılan gelir paylarının toplamı esas alınacağını açıkladı.

GES tartışması sürüyor

Ekonomistler, kur korumalı mevduattan (KKM) sonra TL’yi güçlendirmek için yürürlüğe konan GES’lerin Hazine borçlanmasında çeşitlilik ve kupon ödemeleriyle getiride sağlayacağı garanti açısından olumlu, ancak döviz kurunun aşağı çekilmesinde sınırlı etki yapacağını öngörüyor.

Yeni uygulama içinde 6 aylık senetlerde yıllık bileşik getirinin yüzde 23,04, dönemsel getirinin ise yüzde 5,32 olduğuna dikkat çeken ekonomistler, yeniden değerleme oranı (YDO) hariç yüzde 70’leri geçen enflasyonda GES’lerin yatırım açısından rantabıl olmayacağını, ancak yükselen enflasyonla eşit oranda getiri sağlanmasının Türk Lirası’ndaki zayıflığı giderebileceği yorumunu yaptılar.

Yeni enstrümanı değerlendiren Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan, 6 aylık senetlerin yıllık bileşik getirisinin yüzde 23,04 ve dönemsel getirisinin yüzde 5,32 olduğunu belirterek, bankalara değil direkt şahıslara satılacak GES’lerin kamu bankaları tarafından yönetileceğini söyledi.

Senetlerin minimum talep tutarının 1000 lira (59 dolar) olduğunu ve 1 liranın katları halinde düzenleneceğini belirten Erkan, GES gelirlerinin Devlet İktisadi Teşebbüsleri (KİT) içinde yer alan DMHİ ve KEGM’den bütçeye aktarılan gelir paylarına endeksleneceği bilgisini verdi.

 2022 yılı için DHMİ’nin 874 milyon lira, KEGM’nin de 308 milyon lira gelir beklediğini, söz konusu kapsamda ilgili aylara ait gelir endeksinin hesaplanmasında, gelir tahmin rakamının ilgili yıl için eşit olarak dağıtıldığı varsayımının esas alındığını kaydetti.

Kupon ödemelerinin, gelir payı tutarlarının gerçekleşmesi neticesinde hesaplanan endeks değeriyle Hazine tarafından belirlenen getiri oranının yeniden değerlenmesi yöntemi kullanılarak hesaplanacağını belirten Enver Erkan, “Kupon ödemeleri stopajdan muaf. Ancak senetler yürürlükteki vergi mevzuatına tabi olup Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67. Maddesi’ne göre vergilendirilecek” dedi.

 Getiri piyasanın altında

3 aylık dönemsel yüzde 5,32 ve yıllık bileşik yüzde 24,04’lük getiri oranının piyasadaki gösterge tahvil faizinin altında olduğunun altını çizen Enver Erkan, “Gelirleri endekslenen iki KİT olan DHMİ ve KEGM kâr eden işletmeler ve bu iki işletmenin toplam gelir projeksiyonu 1 milyar TL’nin üzerinde. İyi gelir miktarına sahip olan GES’lerin seçilmesi getiri miktarı açısından iyi, ancak burada enflasyon oranına yaklaşma noktasında yıllık bileşik getirinin bu haliyle biraz düşük kaldığı görülüyor” ifadesini kullandı.

Kupon ödemelerinde kullanılacak yeniden değerleme oranının (YDO) nihai getiri miktarı açısından önemli olacağını vurgulayan Erkan, GES enstrümanının ana para, faiz ve kupon ödemeleri tutarları açısından tasarruf sahiplerinin dövize veya farklı risk gruplarında daha yüksek getiri oranlarına doğru olan rağbetini çok kıracak gibi görünmediğini belirtti.

GES enstrümanının enflasyonu düşürme ve kuru dengeleme gibi genel paket içerisinde 20 Aralık’a benzer bir etki oluşturmasının zor olduğunu belirten Enver Erkan, “Hazine borçlanma araçları çeşitliliği konusunda ise biraz daha olumlu olarak okunabilir. Kupon ödemelerinde belli bir alt tutarın getiri anlamında garanti edilmesi de olumlu. Kura ise direkt bir U dönüşü etkisi beklenmez” değerlendirmesini yaptı.

GES getirisine farklı bakış

KKM’de olduğu gibi vatandaşların yatırımlarını TL cinsi varlıklara yönlendirmek olan GES enstrümanı, KİT getirileriyle de dikkat çekiyor. Bakanlık açıklamasına göre, kupon ödemelerinde asgari getiri garantisi olacak. Senedin kupon ödemesine esas teşkil edecek getiri oranı ve vade yapısı ihraç duyurusunda ilan edilecek. Senedin yatırımcıya sağlayacağı nihai getiri oranı, ihraç aşamasında bakanlık tarafından belirlenen getiri oranının, hasılat gerçekleşmeleri çerçevesinde hesaplanacak endeks değeri ile çarpılması yoluyla belirlenecek.

Mahfi Eğilmez ve Timothy Ash gibi ekonomistler GES enstrümanına farklı bakış açıları getiriyor. Ekonomist Mahfi Eğilmez, Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın duyurusunun ardından, “Faize faiz dememek için yaptıklarımızı yazsak roman olur” tepkisini verirken, Ash ise bu tür enstrümanların Türkiye ekonomisine ciddi zararlar verebileceğini dile getirdi.

Diğer ekonomistler de enflasyonun yüzde 100’lere giderken, devletin hiçbir kurumunun enflasyona yakın gelir garanti etmeyeceğini, bu durumun da dövize ilgiyi daha fazla artıracağını ileri sürüyor. Aynı ekonomistler piyasa yapısının daha etkin araçlarla düzenlenmesinin gereğine vurgu yaptılar.

KKM’nin tasarrufu kura karşı korurken enflasyona karşı koruyamadığını belirten ekonomistler, istikrarlı ve uzun vadede uygulanması durumunda GES’in enflasyona karşı bir etki gösterebileceğini öngördüler. Ekonomistler, kısa vadeli faizleri etkilemeyeceğinden GES’in kur ve borsa için nötr olduğunu dile getirdiler.

Tahsisli swap enstrümanı

Diğer yandan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, ayrıca yurtdışı yerleşikler için düzenlenecek tahsisli swap enstrümanı ile belirlenecek alanlarda kullanılmak üzere Türk lirası cinsi varlıklara erişim imkanının genişletileceğini bildirerek, “Türkiye, yabancı yatırımcılar için ilgi odağı olmaya devam edecek” dedi.

Sosyal medya hesabından açıklama yapan Bakan Nebati, düzenlenecek tahsisli swap enstrümanı ile yurtdışı yerleşiklerin, belirlenecek alanlarda kullanılmak üzere Türk lirası cinsi varlıklara kolay erişebileceğini bildirdi.

Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan, tahsisli swap enstrümanıyla ilgili değerlendirme yaparken, yabancılara tahsisli swap konusunda detayların tam netleşmediğini söyledi. Erkan, “Yabancılara yönelik swap hareketlerinin kısıtlanması bundan önce söz konusuydu, tahsisli swap ile bu imkan genişletiliyor. Belli bir süre için Türk lirası cinsinden yatırım yapmak için yabancıya swap kanalı ile TL bulma imkanı verilecek” yorumunu yaptı.

GES kısa vadede Türkiye’nin görünümünü düzeltebilecek mi?

Türkiye’nin risk primi 5 yıllık CDS priminin 800’ün üzerine yükselmesi; TL’nin diğer ülke para birimleri karşısında negatif ayrışmasını, bu durum da kur kaynaklı enflasyonu yukarı yönlü etkilediği gözleniyor. Türkiye’nin CDS primi 10 Haziran 2022 itibarıyla 820,63 olarak belirlendi. Türkiye’nin CDS primi 2018 yılının ortalarına kadar 300 puanın altında seyrederken Nisan 2018’den bu yana 300 puanın üzerinde bulunuyor. 2008’den bu yana Türkiye en düşük CDS primine 2013 yılının nisan ayında 119 seviyesiyle ulaşmıştı. Aradan geçen 109 ayda risk primi yaklaşık 7 katına çıktı. Rusya’nın CDS’si ise 13 bin 775 seviyesinde. Rusya’nın Ukrayna savaşı öncesi CDS’si 200 puanda seyrediyordu. Arjantin CDS risk primi 2068,75, Brezilya’nın risk primi 222 ve Hollanda’nın puanı 10’larda.

Ekonomideki negatif durum sebebiyle GES’lerin gündeme gelmesi yurtiçi piyasalarda en fazla gündem tutan konu oldu. 24 Haziran’dan itibaren başlayacak uygulamanın ekonomiye ne derece faydası olacağı takip edilecek.

Enflasyon artışlarına karşı ABD Merkez Bankası’ndan (FED) sonra Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) da Temmuz’dan itibaren faiz artışlarına başlayacağı tahminleri yapılıyor. ABD’de enflasyonun beklentileri aşmasıyla FED sıkılaşma sürecini daha agresif yürüteceğine dair beklentiler güçlenirken, aynı hava Avrupa’ya da atlıyor. Haftaya FED, İngiltere Merkez Bankası (BoE) ve Japonya Merkez Bankası'nın (BoJ) faiz kararlarının piyasaların odağında olacak. Yurt içinde sanayi üretimi ve ödemeler dengesi izlenecek. Cari işlemler açığında Nisan için beklenti aylık 3,9 milyar dolar, yıllık 40,7 milyar dolar seviyesinde. Sanayi üretim yıllık bazda yüzde 7,6 artacağı öngörülüyor. Yurt dışında ise ABD’de ve Çin’de sanayi üretimi, Euro Bölgesi’nde ve Almanya’da enflasyon gündem tutacak.

Söz konusu gelişmelerle Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetleri haftalık bazda ortalama yüzde 2,24 değer kaybetti, altının gram satış fiyatı yüzde 2,87, dolar/TL yüzde 2,95, euro/TL yüzde 0,95 değer kazandı. Buna göre 1000 TL’lik yatırım borsada 977,6 lira, altında 1028,7 lira, dolarda 1029,5 lira ve euroda 1009,5 lira oldu.

Piyasada yatırım araçlarında performans şöyle oluştu:

BIST 100… Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi en düşük 2.511,36, en yüksek 2.684,77 puanı gördükten sonra haftayı önceki hafta kapanışına göre yüzde 2,24 azalarak 2.543,10 puandan tamamladı. GES’in devreye girmesiyle borsanın daha temkinli hareket edeceği tahmin ediliyor.

DOLAR/TL… ABD Doları CDS’lerdeki yükseliş sebebiyle TL’ye karşı değer kazanması sürdürüyor. Haftalık bazda yüzde 2,95 değer kazanan dolar haftayı 17,012 liradan kapattı. Kurda destek 17,1, direnç ise 17.3 olarak görülüyor.

EURO/TL… Değer kazanan enstrümanlar arasındaki euro haftayı TL’ye karşı yüzde 0,95 kazançla 17,8860 liradan kapattı. Kurda destek 17,9, direnç ise 18,1 seviyesinde.

ALTIN… Dolar destekli yurtiçi altın fiyatları artışta sınır tanımıyor. Kapalıçarşı’da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 2,87 kazanımla 1.011,00 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 2,87 artışla 6.774,00 liraya yükseldi. Geçen hafta sonu 1.611,00 lira olan çeyrek altının satış fiyatı da 1.658,00 liraya çıktı. Uluslararası piyasalarda ons altın 1850 direncini kırarak 1870 doların üzerine çıktı. ABD faizlerindeki artışlar, jeopolitik gelişmeler ve artan enflasyonlar altın fiyatlarını dalgalandıracağı izlenimini veriyor.

PETROL… Çin’in Şanghay’da 2 milyon nüfusu barındıran Minhang bölgesinde salgının bulaşma riskini tespit edebilmek için yeni karantina önlemleri getirildi. Çin’de önlemlerin azaltılıp, 1 Haziran itibariyle normalleşmeye gidileceği ve ekonomide canlanma olacağı beklentileriyle son dönemde yükseliş yaşayan petrol fiyatlarında yeni karantina haberleri ile haftanın son işlem gününde hafif bir geri çekilme gözlemleniyor. Brent petrol 124 doları gördükten sonra yeniden 122 dolarlara çekildi. Ukrayna savaşının uzaması ise enerji fiyatlarında yukarı yönlü trendi destekliyor.

KRİPTO PARA… ABD tahvil getirilerinin yükseliş kaydetmesi kripto para pazarında satışları artırdı. Pazarın lider parası Bitcoin uzun zamandan bu yana 30 bin dolar barajını aşamıyor. Bitcoin haftalık bazda yüzde 3 (28.513$), Ethereum yüzde 11 (1.560$), Ripple yüzde 3,46 (0,37$) değer kaybetti. Piyasada en fazla değer kaybeden para yüzde 11,6 ile Dogecoin oldu. Pazarda değer kazanan tek para yüzde 4,4 ile Cardano olarak kayıtlara geçti.