“Çağlar boyunca tarihçiler, doğruluğun ve gerçekliğin gerekliliği üzerinde ne denli anlaşmış olurlarsa olsunlar, bunların hangi amaçlara hizmet edeceği ve olguların ne şekilde ortaya konulacağı konusunda epey farklı görüşlere sahip olmuşlardır. Orta ve Yeni Çağlarda, pek çok tarihçi işlevini, dünyada Tanrı’nın amaçlarını ortaya koyuşunun kaydedilmesi olarak görmüştür. Olaylar meydana geliyordu, çünkü son tahlilde Tanrı öyle olmasını istiyordu; insanlık tarihi iyi ve kötü doğaüstü güçlerin oyun sahasıydı. Aydınlanma’nın rasyonalist tarihçileri bunun yerine beşerî güçlere dayanan bir tarihsel açıklama tarzı koydular, ama hâlâ yaptıkları işin ahlakî bir izah bulma işi olduğunu düşünüyorlardı. Aydınlanma tarihlerinin en büyüklerinde, örneğin, Edward Gibbon’un Roma İmparatorluğu’nun Gerileyişi ve Çöküşü’nde (Decline and Fall of the Roman Empire), aktörler insan olmaktan çok ahlakî niteliklerdir ve alınacak nihai ders şudur: Aydınlanma rasyonalistlerinin lanetlediği hurafeler, fanatizm ve dinsel inançlar, büyük ve iyi kalpli bir imparatorluğu çökertmiş tehlikeli güçlerdir ve kökleri kazınmadığı takdirde daha fazla tahribata yol açabilirler. Tarih, “örnekler yoluyla öğreten felsefe”ydi; insan doğası evrensel, değişmez ve tarih dışıydı.”