Bahis oynama yaşının 10’a kadar düştüğü Türkiye’de yasa dışı bahis pastasının 18 milyar dolar olduğunu söyleyen de var 50 milyar diyen de... Bahis çeteleri başta üniversite öğrencileri olmak üzere maddi sorun yaşayanların banka hesaplarını yaklaşık 25 bin liraya kiralıyor ve paraları hesaptan hesaba aktararak izlerini kaybettiriyor. Neredeyse 300 bin kişinin banka hesabını bahis çetelerine kiraladığı tahmin ediliyor. Oksijen'den Baran Can Sayın'ın haberine göre, bahis çetelerinin müsabaka sonuçlarına etki ettiği de iddia ediliyor. 

300 bin kişinin hesabı kiralık

Bu yasa dışı bahis için ilk ihtiyaç, web sitesi ve altyapısı. Başta KKTC ve İngiltere gibi ülkelerden yazılım desteği sağlanıyor. Daha sonra yine Malta ya da Karayipler’deki vergi cenneti ülkelerde şirket kuruluyor ve bu şirketler üzerinden web sitesi hayata geçiriliyor. Şimdi sırada müşteri bulmak var. Bilindiği üzere, Türkiye’de milyonlarca vatandaşın kimlik bilgileri sızdırılıp darkweb’de satışa çıkarılmış, Telegram’da “panel kanalları” kurulmuştu. İşte bu bilgileri yasa dışı bahis şirketleri de kullanıyor. Bahis çeteleri bu bilgilerden iki şekilde faydalanıyor: Telefonlara mesaj göndererek kendilerine yeni müşteri bulmak ve para karşılığında suç gelirlerini biriktirecekleri kiralık banka hesaplarını açtırabilecekleri kişilere ulaşmak. Özellikle üniversite öğrencilerinin Telegram kanallarında, sosyal medya gruplarında da günlük kazanç vaadiyle banka hesabı açma teklifinde bulunuyorlar. Şensoy Türkiye’de yaklaşık 300 bin kişinin hesabını yasa dışı bahis organizasyonlarının kiralık olarak kullandığını ifade ediyor ve ekliyor:

“Üniversite öğrencilerine, ev hanımlarına, emeklilere ulaşıyorlar. İnsanlara banka hesabı açıp kendi kontrollerine vermeleri karşılığında aylık 20-30 bin lira vaat ediliyor. Özellikle parası olmayan insanlara bu tutar cazip geliyor. Kabul edenler suça bulaşmış oluyor. İnsanlar açtıkları banka hesaplarında nelerin döndüğünü bilmiyorlar. Çünkü hesabı kontrol edemiyorlar.”

Motosikletle para taşınıyor

MASAK eski Başkan Yardımcısı Dr. Ramazan Başak kiralık hesap kullanma nedenlerini şöyle detaylandırıyor: “Yasa dışı bahis oynanırken takibe takılmamak adına sisteme para yüklemeniz için size hep farklı IBAN numaraları veriliyor. Bu hesaplar ise işsiz ya da paraya ihtiyaç duyan insanlara belli bir ücret karşılığı açtırılan hesaplar oluyor. Kiralık hesaplarda biriken paralar şebekeler tarafından maaşa bağlanmış elemanlarca ATM’lerden çekiliyor. Bu işlem için çok sayıda motosikletli ekip oluşturuluyor, dikkat çekmemek adına farklı bölgelerdeki farklı ATM’lerden para çekilip biriktiriliyor. Yasa dışı bahiste kullanılan IBAN’lar kısa sürede deşifre olduğu için sürekli yeni hesaplar kiralıyorlar.”

Piramit modeli

Dr. Başak para aklamanın panoramasını ise şöyle çiziyor: “Bahis oynamak isteyen binlerce kişinin bu hesaplara yatırdığı tutarlar birikip belli bir sınıra ulaştığında oluşturulan yazılımlarla dakikalar içinde üst toplayıcı hesaplara aktarılıyor. Piramit şeklinde yapılanmış bir diyagram gibi düşünürsek, üst toplayıcı hesaplara çıkıldıkça kullanılan hesap sayısı azalıyor ancak biriken tutar artıyor. En tepeye yani bahis baronuna para ulaştığı zaman ya kripto paraya dönüştürülüyor ya da sistem dışına çıkarılıp farklı alanlarda yatırımlarla aklanıyor.” Başak, oyuncular açısından ise yatırdıkları veya kazandıkları tutarı geri alabilmenin hiçbir güvencesi olmadığını söylüyor. “Bazı platformlar kazanılan tutarın çekilmesi için ayrıca para yatırılması gerektiğini öne sürerek yatırılan tutarı ve kazancı vermediği gibi üstüne kullanıcılardan ekstra para alıyor. Şayet kazanç ödeniyorsa, bu işlem kiralık hesaplar üzerinden yapılıyor.”

Nakit işlem yoğunluğu

İstanbul Mali Suçlarla Mücadele Şube Eski Müdürü Furkan Sezer de kara parayı aklamanın yöntemlerini şöyle sıralıyor: “En çok nakit işlemlerin yoğun yapıldığı sektörlere yönelirler. Mesela restoran, gece kulübü, otopark, döviz bürosu, otel gibi işletmeler açarak, bir hizmet sunulmuş gibi gösterip kara parayı sisteme sokarlar.” Bu tür işletmeleri tercih etmelerinin nedenini ise Sezer, şu örnekle açıklıyor: “Piyasaya bir güzellik salonu bünyesinde Furkan Sezer markasıyla kozmetik bir ürün sürdüğümü düşünelim. Bu ürün başka yerde yok. Muadili yok. Bunu 1 liraya mal edip 100 bin lira fiyat biçip satmış gibi gösterebilirim. Denetlemeler sırasında ilgili ürünün piyasada muadili olmadığından, sadece bana ait olduğundan kimse bir şey diyemez. Çünkü bana özel bir ürün bu. Ayrıca bu sektörde nakit sirkülasyonu çok ve temiz para ile kirli parayı aklayabilmenize yardımcı oluyor.

Bunun dışında verdiğim hizmetlere de çok yüksek fiyatlar biçebilirim, bunun da bir standardı yok. Bu yüzden çok tercih ediliyor.”

Güzellik sektörü revaçta

Dr. Başak da bu iddiaları doğrulayan bir veri paylaşıyor: “Bahis baronları, özellikle güzellik salonları gibi hizmet bedelinin göreceli olduğu sektörleri tercih ediyor. Alışveriş işlemlerinde kullanılan birçok sanal POS, elektronik ödeme kuruluşlarınca sağlanıyor. İşlemlerde de en çok bu kuruluşların altyapıları kullanılıyor. Öyle ki, 2021 yılında MASAK’a yapılan yaklaşık 505 bin şüpheli işlem bildiriminin 285 bini elektronik ödeme kuruluşlarınca yapıldı. Bankacılık sektörünün bildirim sayısı ise 206 bindi. Toplam şüpheli işlem bildirimlerinin yüzde 71.3’ü de yasa dışı bahis ve kumar suçuyla ilintiliydi.”

Dr. Başak’a göre yasa dışı bahsin hacmi dünyada da artıyor. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin (UNODC) 2023 sonu rakamlarına değinen Başak, dünyada yasa dışı bahis hacminin 1.7 trilyon dolara eriştiğini söylüyor. Başak “Yıllardır en hızlı, en kolay ve en çok para kazanma yönteminin uyuşturucu ticareti olduğu düşünülürdü.

UNODC, dünyada yasa dışı bahis pazarının büyüklüğünün 1.7 trilyon dolar olduğunu açıklarken yine UNODC’nin 2022 raporuna göre küresel uyuşturucu pazarının hacmi 426-652 milyar dolar. Yani yasa dışı bahis, suç dünyasında liderliği aldı denilebilir. Türkiye’de önceki dönem içişleri bakanının yasa dışı bahis hacmine yönelik belirttiği 50 milyar dolardan hareketle vergi kaybı, en iyimser tahminle 15 milyar dolar (540 milyar lira) tutarında.”

Başlama yaşı 10’a dek indi

Ayhan Şensoy global anlamda şöyle bir tablo çiziyor: “Bahis ve kumarın dünyada yıllık cirosu 4.5 trilyon dolara ulaşmış durumda. Çok büyük bir pazardan bahsediyoruz. Bunun 1.7 trilyon doları yasa dışı platformlar üzerinden oynanıyor. Ortada çok büyük bir kara para var.” Şensoy, yasa dışı bahis ve kumarda Türkiye’nin Avrupa’da ilk sırada geldiğini söylüyor: “Türkiye’de yasal platformlarda 27 milyon abone var. MASAK’ın 2017 raporunda yasa dışı bahis oynayan kişi sayısı yaklaşık 5 milyon olarak tespit edilmişti. Bu sayının 10 milyon düzeyine geldiğini düşünürsek, Türkiye’de 35-40 milyon civarında insan bahis ya da kumar oynuyor.” Bu durumun altını çizen başka bir veriyi ise Furkan Sezer açıklıyor: “Yeşilay’ın 107 bağımlılıkla mücadele merkezi var. Bu merkezlerde tedavi görenlerin yüzde 37’si bahis ya da kumar bağımlısı. Yeşilay’ın 2024 sonu yaptığı tespite göre, bağımlılıkta uyuşturucuyu geçmiş durumda. Bahse başlama yaşı yine Yeşilay’a göre maalesef 10-12’ye düşmüş.”

İllegal bahsin hub’ı Türkiye

Spor ekonomisi analisti Mehmet Özdemir Türkiye’nin illegal bahsin ‘hub’ı durumunda diyor: “Yasa dışı bahisler yalnızca Türkiye vatandaşlarınca oynanmıyor, Avrupa ve Orta Doğu ülkelerinden insanlar da oynuyor. Türkiye’nin illegal bahsin merkezi haline gelmesinin birkaç nedeni var. İlk olarak, Türkiye’de legal bahis pazarının hacmi çok dar. Lisansör sayısı bir elin parmağını geçmiyor ve tek bir regülatör var. İllegal bahis vergi gibi herhangi bir zorunluluğa tabi değil, dolayısıyla maliyetsiz. AB ülkelerinde kazanılan tutardan yüzde 5, ABD’de ise eyalete göre değişmekle birlikte yüzde 5-50 arası vergi kesiliyor. Türkiye’de legal bahiste kesinti yüzde 20. İllegal bahiste herhangi bir vergi kesintisi yok. Kısacası Türkiye’nin bu şekilde öne çıkması kumarbaz olmamız, karlılık vesaire değil. Avrupa ve ABD’de olduğu gibi legal pazar çok geniş olmadığından bu sonuç ortaya çıkıyor. Ayrıca Türkiye uyruklu bahis baronları, sadece Türkiye’de değil, Avrupa’da da bahis sektöründe çok güçlü. Bu da bir diğer etki.”

14 yıla kadar hapis cezası

MASAK eski Başkan Yardımcısı Dr. Ramazan Başak, “Suç Gelirlerinin Aklanmasını Önleme Kanunu uyarınca MASAK denetimlerinde kara para aklandığı da tespit edilirse suç organize işlendiği için hapis cezası da 6-14 yıl arasında değişiyor. Yasa dışı bahis oynayanlara yönelik olarak ise yalnızca Kabahatler Kanunu’na göre 5-20 bin lira arası idari para cezası var.” Dr. Başak, son yıllarda yürütülen yoğun mücadeleye rağmen yasa dışı bahis pazarının korkunç boyutlara ulaştığını kaydediyor: “Üstelik bu eylemler oynatanlarla sınırlı değil artık, tam anlamıyla futbol kulüplerini ve futbolcuları da içine alan bir bataklığa dönüştü. Futbol kulüplerinin maçlarda ve transferlerde suç gelirlerini akladığı konuşuluyor” dedi. 

Sporda taç şikesi

Spor Hukuku Enstitüsü Başkanı Av. Alpay Köse, Türkiye’deki legal-illegal bahis sınıflandırmasının dünyadaki sınıflandırmadan farklı olduğunu söylüyor:

“Türkiye’de Spor Toto bu konuda tekel. Dolayısıyla Spor Toto’nun lisans vermediği herhangi bir kuruluş bahis oynattığı takdirde yasa dışı kabul ediliyor. Ancak bahis sitelerinin bir kısmı Türkiye dışında lisans sahibi, dolayısıyla o ülkelerde legal olarak faaliyetlerini sürdürüyorlar. Bunların yine de Türkiye’de bahis oynatması yasak. İkinci kısım ise tamamen yasa dışı olan bahis organizasyonları. Bunlar kara para ile iç içe geçmiş, çeşitli mafya gruplarının yönettiği ve tamamıyla illegal şekilde, dünyada da hiçbir yasallığı olmayan oluşumlar. Şikeye başvuran da tamamen yasa dışı bahis çeteleri oluyor. Ancak bu şikeler genellikle alışkın olduğumuz türden değil, maç sonucunu etkileyecek şekilde zor ve riskli şikelere başvurulmuyor. Mesela ilk tacı kim atacak, kaç sarı kart görülecek gibi daha basit şikeler yapılıyor. Ama sonuçta bunlar da şike statüsünde şeyler. Özellikle Çin’de bu konuda çok güçlü organizasyonların olduğu söyleniyor, Premier League’de bile böyle şikelerin yapıldığı iddia ediliyor. Fakat takdir edersiniz ki bu tür şikelerin tespiti de imkansızlık derecesinde zor.”

“Dünyada şike bazlı bahis olaylarını saptamak için kullanılan ve FIFA, Interpol ve bahis platformlarının işbirliğiyle yürütülen bir sistem var. Yapay zeka, maçlarda anormal bir durum saptadığında alarm veriyor. Durum ilgili birimlere iletiliyor ve incelenme tamamlandığında olumsuz bir saptama varsa eğer o sporcu hakkında soruşturma açılıyor. Türkiye maalesef FIFA ve Interpol’ün bu ortak çalışmasına katılmayan birkaç ülkeden biri. Diğer ülkeler ise Yunanistan, Kıbrıs, Azerbaycan, Gürcistan ve Romanya.”

Futbolcular çetelerin elinde

Adana Demirspor A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Murat Sancak bu ise farklı bir iddia ortaya attı: “Amatörden en üst klasmana kadar tüm ligler bununla sarılmış durumda. Kazanç ve pasta o kadar büyük ki, önceden ilaç, silah sanayileri dünyanın en büyük sektörleriyken şimdi bahis bu yolda ilerliyor. Eskiden şike, şampiyonluk ya da ligden düşme gibi durumlarda başarı sağlamak için yapılırdı. Şimdi şike, yasa dışı bahis organizasyonlarına maddi çıkar sağlamak için yapılıyor.” Sancak doğrudan bu çetelere çalışan futbolcuların, menajerlerin, teknik direktörlerin ve hakemlerin olduğunu belirtiyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: “Adana Demirspor’un şu an yaklaşık 35 milyon euro borcu var. Burada dönen parayı anlamanız için şunu söyleyeyim: Üç maç bu yapılanmaya uysak tüm borcu üç haftada kapatırız.”

380 bin suç duyurusu

Bahis, internette gezinirken herhangi bir şekilde karşınıza çıkabilir. Kullanıcılar deyim yerindeyse bahis sitesi reklamlarının kuşatması altında. Kaçak maç yayını yapan sitelerde durmaksızın yasa dışı bahis sitelerinin reklamları veriliyor.

Milli Piyango İdaresi yasa dışı bahis ve sanal kumar siteleri ile bunlara yönelik reklam ve yönlendirme yapan site ve hesaplara yönelik resmi işlem başlattı. 2023 yılında 168 bin, 2024 yılında da 233 bin internet sitesinin erişiminin engellenmesi için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na ihbarda bulunuldu. Diğer taraftan suç konusu yayın ve faaliyetlerin cezalandırılmasını sağlamak üzere 2024 sonu itibarıyla yasa dışı bahis ve sanal kumar oynattığı gerekçesiyle erişimin engellenmesi sağlanan 375 bin 367 internet sitesi ile 6 bin 731 tekil alan adı için geçen yıl Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurularında bulunuldu.

ABD’de 14 milyar dolarlık pazar

Birleşik Krallık Kumar Komisyonu, veri setlerinde spor bahis pazarı şeklinde ayrı bir sınıflandırma yapmıyor ancak “real event” yani “gerçek olay” bahsi şeklinde bir iddia sınıflandırması var. Bu klasifikasyonun altında 2024 yılı boyunca elde edilen brüt gelir 2.9 milyar doları aşıyor. ABD kumar endüstrisi birliği Amerikan Oyun Birliği’ne göre, ABD’nin 2024 spor bahsi gelirleri önceki yıla kıyasla yüzde 22.2’lik bir artışla 13.7 milyar dolar düzeyine ulaştı. Almanya’nın federal kumar kurumu Eyaletler Ortak Kumar Otoritesi’nin 2023 raporunda ülkedeki spor bahislerinin yaklaşık 1.9 milyar dolar olduğu belirtiliyor.