Hakan DİKMEN

2021 yılında yüzde 8,3 artan küresel ticaret hacminin, kademeli olarak kriz öncesi uzun-vadeli ortalamasına dönmesi ve 2022 ve 2023 yıllarında sırasıyla yüzde 5,4 ve yüzde 4 artması bekleniyor. Lojistik sektöründe dış etkenler ve bir anda çokan bir çok problem olmasına rağmen  başarıyla çalışan şirketler var. Bu konuda çektikleri zorlukları ve yeni yapacaklarını Globelink Ünimar Denizyolu Direktörü sayın Ahmet Güçlü ile konuştuk.

Lojistiğin ekonomik etkileri nelerdir? Lojistik ulaştırma ve depolama sektörünün büyüklüğü nedir?  

Lojistik sektörü, yapısı gereği tüm sektörlerin çözüm ortağı olarak faaliyet göstermeye devam ediyor. Global ticarette yer almak isteyen, ithalat ve ihracat alanında ben de varım demek isteyen, ekonomik anlamda kalkınmayı hedefleyen tüm ülkeler öncelikle lojistik altyapısına gereken önem ve hassasiyeti göstermek zorunda. Ülkelerin ticari faaliyetlerindeki en önemli paydaşlarından birisi olan lojistik ve tedarik zinciri sektörü, kalkınmada da çok büyük bir rol üstlenmeye devam ediyor. Hali hazırda Avrupa, Amerika ve kısmen Uzakdoğu’da yaşanan altyapı sorunları, lojistik süreçlerin aksamasında ve hatta yaşanan navlun artışlarında maalesef önemli bir rol oynuyor.

Büyüklük açısından baktığımız zaman, küresel lojistik sektörünün büyüklüğünün 8-12 trilyon USD düzeyinde olduğu yönünde hesaplamalar mevcut. Öte yandan, ulaştırma hizmetlerinin GSYİH içerisindeki payının gelişmiş ülkelerde yaklaşık olarak ortalama yüzde 6 ile yüzde 12 arasında değiştiğini biliyoruz. Türkiye’deki sektör büyüklüğünün ise 500 milyar TL’nin üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Bu açıdan bakıldığında sektörümüzün önemini ve global ticarete katkılarını daha net görebiliyoruz. 

"Soğuk zincirin korunmasının ekonomiye katkısı" nedir? Sizden detaylı bilgi rica edebilir miyiz? 

Soğuk zincir, en genel tanımıyla, tedarik zincirinin tüm aşamalarında belirli ısı, nem ve iklimlendirme koşullarının sağlandığı ve son tüketiciye ulaşma aşamasına kadar bu standartların korunmasını ifade etmektedir. Bu açıdan bakıldığında başta taze ve dondurulmuş meyve ve sebzeler olmak üzere, et, balık, tavuk, yumurta gibi gıda ürünlerine ek olarak yaşamsal öneme sahip aşı ve ilaçların da soğuk zincir kapsamında değerlendirildiğini söyleyebiliriz. Bu kapsamda, artan dünya nüfusu ve talebe bağlı olarak önemi her geçen gün artan ürün grupların herhangi bir bozulmaya maruz kalmadan tüketicilere ulaştırılması hem global ticaret hem de küresel ticaret açısından oldukça önemlidir.

Bunun dışında, soğuk zincirin korunmasının, ekonomik olduğu kadar çevresel etkilerinin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Tüm bu ekonomik ve çevresel etkiler düşünüldüğünde; özellikle yaş meyve ve sebzeler olmak üzere bozulabilir gıda ürünleri, çiçekler, ilaçlar ve buna benzer ürünlerin üreticiden son tüketiciye ulaştırılmasına kadar soğuk zincirin korunmasının mühim bir konu olduğunu söyleyebiliriz.

Örneğin, soğuk zincirin çok önemli olduğu yaş meyve ve sebzede, genel anlamda kayıplar ürünlerin hasat sürecinde, pazara veya hale taşınmasında, depolama sürecinde ve tüketim esnasında yaşanmaktadır. Bu kayıpların sebebi olarak ise, yanlış uygulamalar sonucu meydana gelen çürümeler, nakliye sırasında oluşan hasar ve kayıplar, ön soğutmanın uygun yapılamaması, uygun muhafaza ve ambalajlamanın eksik olması ve işçilik hataları gösterilebilir.  

Dünyada gıdaların yüzde kaçı raflara gelmeden bozuluyor?

Birleşmiş Milletler’in yayınladığı raporda, dünyada her yıl bir milyar tondan fazla gıdanın israf edildiği belirtiliyor. Yine aynı raporda, Türkiye’nin gıda israfındaki yıllık payı da yaklaşık yirmi beş milyon ton olarak belirtilmiş durumda. Bu veri, küresel çapta perakende satış noktaları, evler ve restoranlarda tüketime hazır gıdanın yüzde 17'sinin doğrudan çöpe gittiği anlamına geliyor. 

İsraf edilen gıda maddeleri arasında ilk sırayı yüzde 44 ile meyve ve sebzeler alıyor. Meyve ve sebzeleri yüzde 20 ile kök ve yumrulu bitkiler, yüzde 19 ile tahıl grupları izliyor. Gıda tedarik zincirindeki israfın en çok görüldüğü kalemler ise; yüzde 35 ile tüketim, yüzde 24 ile üretim, yine yüzde 24 ile toplama ve depolama ve yüzde 5 ile dağıtım olarak sıralanıyor. Özetle, üretim ile başlayan süreci de dahil ettiğimizde; toplama, depolama ve dağıtımdaki toplam gıda israfı yüzde 53 ile maalesef çok kritik bir seviyede diyebiliriz. 

Artan petrol fiyatlarının yansımaları firma olarak sizi nasıl etkiledi? Gıda fiyatları üzerindeki etkisinden bahsedebilir misiniz? 

Pandemi ile başlayan ve son bir yıl içerisinde daha fazla hissedilen fiyat artışları, maalesef tüm sektörleri olduğu gibi lojistik sektörünü de fazlasıyla etkiledi. Özellikle, nakliye ve dağıtım organizasyonlarında, petrol fiyatları sebebiyle uzun vadeli fiyatlarla çalışılamaması ve yakıt masraflarının bir önceki seneye kıyasla neredeyse üç kattan fazla artmış olması, piyasadaki tüm oyuncuları olumsuz etkileyip, doğru bir maliyet planlaması yapılabilmesinin de önündeki en büyük engel olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıca, denizyolu navlun fiyatlarının pandemi etkisi ve arz-talep dengelerinin bozulmasıyla tarihinde hiç görülmemiş seviyelere ulaşması, ekipman ve servis yetersizlikleri gibi etkenler maalesef son tüketiciye fiyat artışı olarak yansımaya devam ediyor. Öte yandan, dünya ekonomisi ve global ticaret, pandemi sonrasında hiç tecrübe etmediğimiz politik ve ekonomik bir süreçten de geçiyor. Ülkeler arasındaki gerginlikler ve Karadeniz’deki Rusya – Ukrayna savaşı dünya gıda ticaretine hiç hesapta olmayan bir etki yaratmış durumda.