Deniz DİKMEN

Dünyanın en etkileyici antik kültürlerinden bir tanesi kuşkusuz Mısır medeniyeti.

Dünyanın neresine giderseniz gidin bütün büyük müzelerde antik Mısır devri her zaman çok geniş yer alır ve ihtişamlı bir şekilde sergilenir. Londra'daki British Museum , New York'taki Metropolitan Müzesi , Paris'teki Louvre Müzesi , Berlin Müzesi , Viyana Müzesi gibi dünyaca meşhur bütün müzelerde büyük bir Mısır Galerisi vardır ve inanılmaz büyüleyici parçalar sergilenir.

Bu kıymetli eserlerin kendi topraklarında sergilenenler de çok apayrı bir keyiftir.

Yaklaşık yirmi yıl evvel ilk defa Mısır'a gittiğimde ve eski Kahire Müzesi'ni gezdiğimde ne kadar etkilendiğimi anlatamam.

Kahire'nin tam merkezindeki bu eski pembe müze binasında gördüğüm eserleri ve muhteşem ambiyansı unutmak mümkün değildi. Mısır medeniyetin belki de en güzide örnekleri bu hafif toz ve tarih kokan müzenin bölümlerinde sergileniyordu. En üst katta ise meşhur genç Mısır Firavunu Tut Ankh Amon'un mezar odasında bulunan altın ve süslü lahitleri ve yüzlerce olağanüstü çok özel eşyaları vardı. Altın ve değerli taşlarla bezenmiş bu özel parçalar paha biçilmez ve tam anlamıyla göz kamaştırıcıydı.

Büyük Mısır Müzesi

Seneler sonra tekrar Kahire'ye gittiğimde gene çok heyecanlıyım. Afrika'nın bu en büyük kentlerinden birinde olmak ve şehrin dinamiğini hissetmek ve yıllar sonra ülkenin ve kentin değişimlerini görmek çok enteresan.

Bu sefer seyahatimizin önemli bir gezi durağı yeni açılan Büyük Mısır Müzesi olacaktı.

Büyük Mısır Müzesi veya diğer adı ile Gize Müzesi Kahire'nin tarihi merkezinde Gize Piramitleri'nin yaklaşık iki kilometre kuzeybatısında bulunuyor.

Eski Kahire Müzesi artık eserler için küçük kalıyordu ve zaman zaman güvenlik sorunu da yaşanıyordu.

Bu nedenle Mısır kendi tarihine yakışır dünya çapında bir müzenin yapılmasını hayal ediyordu.

Böylece yeni Mısır Müzesi'nin hikayesi Mısır'ın Eski Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek'in 1992 yılında Gize Piramitleri yakınında büyük bir alanı tahsis etmesiyle başlıyor.

Yaklaşık 10 yıl sonra 2002 yılında müzenin yapımı için dünyanın en büyük mimari tasarım yarışmalarından bir tanesi açılır ve yaklaşık 82 ülkeden 1500 ün üzerinde proje teklifi gelir.

Yarışmanın sonunda İrlanda kökenli Heneghan Peng Architects şirketi yarışmayı kazanır ve 50 hektarlık alanın üzerinde 90 bin metrekarelik bir alana yapılacak olan müzenin inşaat çalışmaları başlar.  

Hedef çok büyük

Hedef çok büyüktür. Mısır dünyanın en büyük arkeolojik müzesini inşa etmek üzere yola çıkmıştır.

Bina plan olarak eğimli üçgen şeklindedir ve binanın kuzey ve güney duvarları Büyük Khufu Piramidi ve Menkaure Piramidi ile doğrudan aynı hizadadır. Müzenin ön kısmında hurma ağaçlarıyla dolu geniş bir meydan ve yarı saydam kaymaktaşı taşından yapılmış bir cephe yer almaktadır. Ana girişin içinde büyük heykellerin sergileneceği geniş bir atrium yer alır. Müzeye ulaşımı sağlayacak ve Gize Piramitlerin yanından geçen özel ve modern bir otoyol yer almaktadır.

Müzenin açılışı 2013 senesi için planlanmış olsa bile maddi ve siyasi sebeplerle binanın tamamlanması aksar. 2011 yılındaki Arap Baharı ve 2020 yılı itibari ile yaşanan Covid krizi inşaatın zaman zaman durmasına sebep olur.

Ocak 2018 yılında 82 ton ağırlığındaki ve 3200 yaşındaki II Ramses heykeli müzeye ebatları nedeniyle ilk yerleştirilen dev heykel olur. 

2021 yılında ise Mısır müze tarihinin çok önemli bir gelişmesi yaşanır. Müzenin envanteri yavaş yavaş eski Kahire Müzesi'nden yeni müzeye taşınırken bir yandan müzede bulunan 18 Mısır kralının ve 4 Mısır kraliçesinin mumyalarının da taşınması gerekir.

03 Nisan 2021 yılında Kahire'de “Firavunlar'ın Altın Geçidi” olarak adlandırılan ve tüm firavun mumyaların taşındığı muazzam bir geçit töreni hazırlanır.

Tören dünya çapında naklen verilir ve yaklaşık 400 kanal geçidi canlı olarak yayınlar.

Törende 18 kralın mumyası ve 4 kraliçenin mumyası bulunuyordu. Firavun lahitleri, ilgili firavunun isminin yazıldığı araçlarla tek tek ve bir firavuna yakışır bir şekilde, büyük bir özen ve şatafatla eski Kahire Müzesi'nden alınıp özel bir kortej eşliğinde devlet töreniyle beş kilometre uzaklıktaki yeni müzeye taşınır.

Mumyalar, taşınma esnasında zarar görmemesi için, özel nitrojen dolu kutularda nakledilir. Geçit esnasında ise senfoni orkestrası muhteşem bir konser verir.

Bu muazzam geçidi bende heyecanla televizyon ekranlarından izlemiştim ve binlerce yıl sonra dönemin Mısır hükümdarların nasıl dünyanın nefesini tuttuğunu ve büyük bir görkemle yeni istirahatgahlarına taşındığını takip etmiştim. Tören adeta bir dini ayin havasında gerçekleşmişti.

Mısır'ın önde gelen hükümdarları

Taşınan firavunlar arasında Mısır'ın önde gelen hükümdarları II. Seqenenre Tao, I. Seti, II. Ramses, V. Ramses, IX. Ramses, VI. Ramses, Seqenenre, III. Tutmosis, Hatşepsut, Meritamun ve Ahmose Nefertari yer aldı.

Bu taşınan firavunların ilk yolculuğu değildi zira tüm kral ve kraliçe mumyaları 19uncu yüzyılın sonlarında Kahire'nin yaklaşık 700 kilometre güneydoğusunda bulunan Antik Teb kentine bağlı Krallar Vadisi'nde bulunmuşlardı ve Teb'ten Kahire'ye Nil Nehiri üzerinden kayıklarla taşınmışlardı.

Mısır halkı ise bu törenlerden çok fazla hoşlanmıyordu zira firavunların lanetine inanıyorlardı. Eski hükümdarların özel mezarlarından çıkarılmasını eski kral ve kraliçelerinin ruhlarını rahatsız ettiğini düşünüyorlardı. Aynı duyguları halk 2021 deki 'Firavunların Altın Geçidi ' için de besliyordu.

03 Nisan 2021 tarihinde 40 dakika süren ve bütün dünyanın kilitlendiği 'Firavunların Altın Geçit Töreni' ardından firavunlar bu sefer yeni müzedeki özel bölüme yerleştirilmişti. 

2022 yılında inşaat çalışmaların tam bitmemesine rağmen yeni müzede ilk müze turlarına izin verildi ve müze ilk ziyaretçilerini kabul etmeye başladı.

Biz de bu vesile ile müzenin tam bitmemiş haliyle bu ilk ziyaretçilerden biriydik ve yeni yapılan otoyoldan yeni müze binasının önüne gelmiştik.

Yaklaşık 100 bin eser

Çok heyecanlıydım çünkü bu yeni müze 32 bin metrekarelik bir sergi alanıyla Antik Mısır'a ait yaklaşık 100 bin eser sergileyecekti. Eski Kahire Müzesi ile kıyasla burası modern müzecilikten esinlenerek sergi alanın yanı sıra bir çocuk müzesi, konferans alanı, eğitim alanı , oditoryumu , yeni teknolojiler ,dev ekranlar ve sanal çözümleriyle Antik Mısır tarihini anlatan modern bir binaydı.

Aynı zamanda burası bir çok güncel sergilere, workshoplara ve uluslararası ile yerel müzelerle iletişim kuracak bir iletişim merkezine ev sahipliği yapacaktı.

Yeni müzenin yüksek tavanlı girişinden içeri girince ve içerdeki galerilere adım atınca çok mutlu olmuştum. Tertemiz ve kısmen camların arkasında , vitrinlerde Antik Mısır'ın eserleri kronolojik olarak sergileniyordu. 

Burası toz tutmuş bir müzeden öte özel ışıklandırmalarıyla eserleri pırıl pırıl parlatan ve tüm detayları ile gün yüzüne çıkaran harika modern bir müzeydi.

Yerel rehberimiz de müthişti ve bizi galerinin içinde eserden esere götürüp üstündeki detayları ve eserin önemini bizimle paylaşıyordu.

Burası benim için inanılmaz renkli ve tarihi bir oyun alanı gibiydi.

Eserlerin her birinin 3000 ile 5000 yıllık olduğuna ve toprağın altından çıktığında kimse inanamazdı. 

Saatlerce galerileri gezdik ve bir kez daha bu müthiş tarihi eserlere hayran kaldık diyebilirim. Her bir parça özgün ve değerliydi.

Galerileri gezdikten sonra bir de aşağı katta bulunan ve özel olarak tasarlanan 18 kral ve 4 kraliçenin bulunduğu özel bölümü de gezdik.

Burası yeraltı dünyası gibi siyah renklerde ve karanlık tasarlanmıştı. Sessizlik hakimdi. Yaşadıkları döneme göre sıralanmış firavunların özel bölümlerine girip firavunun ışıklandırılmış cam bir dolabın ardından mumyasını görebiliyordunuz.

Bu cam dolaplara dokunmak kesinlikle yasak zira en ufak bir sarsıntı içindeki mumyaya zarar verebilecek boyuttaydı.

Benim için en ilginç firavunlardan bir tanesi dünyanın ilk barış antlaşması olan KADEŞ Antlaşmasını Hititlerle imzalayan Mısır Firavunu II Ramsesti.

Kendisi Mısır'ın en uzun hüküm süren ve izler bırakan firavunlardan bir tanesi.

Diğeri ise her zaman ilgimi çeken firavun Hatşepsut olmuştur çünkü kendisi Mısır'ın ilk kadın firavunuydu.

22 firavunu da özel bölümlerinde gördükten sonra tekrar günışığına çıkıyoruz.

Bu yeni müzeyi de gezebilmiş olmanın ve görmüş olmanın büyük mutluluğunu yaşamıştım.

Antik Mısır dönemi nasıl bir dönemmiş ki sarayları, mezarları ve hazineleri, tapınakları ve tüm eserleriyle dünyanın hiçbir yerinde olmadığı kadar dünya müzelerini dolduracak kadar hem sayısal olarak çok hem de müthiş güzel eserler ortaya çıkarmış. Kaldı ki , hala kazı çalışmalarında sürekli yeni eserler gün yüzüne çıkıyor ve sergilerde yer almayan bir o kadar daha eser var. Bu tarihi zenginlikten etkilenmemek mümkün değil tabii.

Müzeden çıkarken uzakta Gize Piramitleri'ni ve Sfenks'i görüyoruz. Hala sırrı çözülememiş bu müthiş eserleri de tam gün batımına yakın ziyaret ediyoruz ve ardından çok acıkmış olarak ve çok yoğun duygular ve izlenimler içinde güzel bir yemek yiyeceğimiz ve Mısır mutfağını deneyimleyeceğimiz bir restorana gidiyoruz.

Dünyanın en güzel ve en etkileyici müzesi

Sizi bilmem ama her gezide ben Mısır'ın Antik tarihine ve eserlerine hiç doyamıyorum ve nerede görsem bu muazzam parçaları görmek için tekrar sıraya giriyorum ve büyük bir heyecan duyuyorum.

Ekim 2024 de onlarca yıl sonra nihayet yeni Mısır Müzesi'nin inşaatı ve düzenlenmesi tam olarak bitti ve bütün birimleriyle ve tüm ihtişamı ile ziyaretçilerine hizmet vermeye başladı.

Yeni müze elbette çok modern ve güzel ancak bana sorarsanız benim gönlüm eski Kahire Müzesi'nde kaldı. Tarihi eserlerin bir kısmı hala eski müzede sergilenmeye devam ediyor. 120 yıldır ziyaretçisini ağırlayan ve bölgenin bu en eski ve en kapsamlı müzesini, pembe binasını ,tozlu ahşap dolaplarını ve raflarını , mermer taşlarını , tarih kokan merdivenlerini ve sütunlarını sanırım hiçbir şeye değişmem. Benim için Kahire Müzesi dünyanın en güzel ve en etkileyici müzesi olarak kalacaktır.

Kahire'ye yolunuz düşerse Piramitler'e ve Sfenks'e yapacağınız ziyaretlerinizin yanı sıra mutlaka hem eski Kahire Müzesi'ni hem de dünyanın en büyük arkeoloji müzesi sıfatını taşıyan yeni müzeyi gezip Antik Mısır tarihine sonsuz bir yolculuk yapmanızı tavsiye ederim. Çok hayran kalacaksınız.