Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılına ait Dolaylı Ar-Ge Teşvikleri verilerini açıkladı. Verilere göre, 2023 yılında Ar-Ge faaliyetlerine yönelik toplam vergi teşviki 59 milyar 332 milyon TL'ye ulaşarak, 2022 yılına göre %126,7 oranında bir artış gösterdi. 2022'de 26 milyar 169 milyon TL olan teşvik tutarı, 2023'te ciddi bir yükselişle 59 milyar TL'yi geçti. Bu artış, Türkiye’deki Ar-Ge yatırımlarına olan ilgiyi ve devletin bu alandaki desteğini net bir şekilde ortaya koyuyor.

Ar-Ge faaliyetlerine yönelik bu vergi teşviklerinden en fazla yararlanan sektör, 34 milyar 810 milyon TL ile kurumlar vergisi desteği aldı. Bunu sırasıyla 23 milyar 661 milyon TL ile gelir vergisi stopaj teşviki ve 815 milyon TL ile gelir vergisi desteği izledi. Ayrıca, 46 milyon TL'lik katma değer vergisi (KDV) desteği de önemli bir paya sahip oldu.

Ar-Ge harcamalarına göre sağlanan dolaylı Ar-Ge teşviklerinin %60,1’i kurumlar vergisi, gelir vergisi ve KDV'den elde edilirken, %39,9'u gelir vergisi stopaj desteğinden geldi. Bu desteklerin sektörel dağılımı, Türkiye’nin Ar-Ge yatırımlarında büyük ölçüde kurumsal ve gelir vergisi bazında şekillendiğini gösteriyor.

TEŞVİKLERİN ÖZEL SEKTÖRDEKİ PAYI ARTIYOR

Dolaylı Ar-Ge teşviklerinin özel sektör Ar-Ge harcamaları içindeki payı, 2009 yılında %13,3 iken, 2023’te %24,1'e yükseldi. Bu, Türkiye’de özel sektörün Ar-Ge yatırımlarına daha fazla kaynak ayırdığının bir göstergesi. Özel sektörün Ar-Ge harcaması 2009 yılında 3,2 milyar TL iken, 2023'te bu rakam 246 milyar TL’ye ulaşarak büyük bir artış göstermiştir. Bu gelişme, Türkiye’nin Ar-Ge alanında daha güçlü bir pozisyona gelmesini sağlıyor.

2023 yılında, Ar-Ge faaliyetlerine yönelik vergi teşviklerinden yararlanan girişim sayısı 9 bin 30 olarak belirlendi. Bu girişimlerin faaliyet alanlarına göre incelendiğinde, 4 bin 575 girişimle bilgi ve iletişim sektörü başı çekerken, imalat sanayi 2 bin 148 girişimle ikinci sırada yer aldı. Ayrıca, mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetlerle ilgili girişimler de teşviklerden faydalandı.

Beyan edilen Ar-Ge harcamaları, 146 milyar 558 milyon TL olarak hesaplandı. Bu harcamaların sektörel dağılımında, imalat sanayi %49,5 ile en büyük paya sahip oldu. Bunu %37,9 ile bilgi ve iletişim sektörü takip etti. Toptan ve perakende ticaret ile motorlu kara taşıtları ve motosikletlerin onarımı gibi diğer sektörler de önemli bir pay aldı.

KOBİ’LERİN TEŞVİKLERDEN YARARLANDIĞI ORAN

KOBİ’ler, 2023 yılı itibarıyla dolaylı Ar-Ge teşviklerinden en fazla yararlanan grup oldu. Toplamda 9 bin 30 girişimin %88’ini KOBİ'ler oluşturuyor. Bu oran, KOBİ'lerin Türkiye ekonomisindeki kritik rolünü ve devlet desteklerinin bu sektördeki etkisini gözler önüne seriyor. KOBİ'ler, toplam dolaylı Ar-Ge teşviklerinin %36,1’ini alırken, bu desteklerin önemli bir kısmı orta ölçekli KOBİ'lere sağlandı. Orta ölçekli işletmeler, 21 milyar 409 milyon TL olan dolaylı Ar-Ge teşvik miktarının %51’ini alarak, teşviklerden en büyük payı elde etti. Küçük ölçekli KOBİ'ler %37,2, mikro ölçekli KOBİ'ler ise %11,7'lik bir pay aldı.

AR GE HARCAMALARINDAKİ PAY

İmalat sanayi, hem Ar-Ge harcamalarında hem de dolaylı Ar-Ge teşviklerinde en büyük paya sahip sektör olarak öne çıkıyor. İmalat sanayisindeki girişimler, 2023 yılında 72 milyar 516 milyon TL’lik beyan edilen Ar-Ge harcamasının %33,1'ini motorlu kara taşıtı ve ulaşım araçları imalatına, %26,2’sini bilgisayar, elektronik ve optik ürünlerin imalatına, %14,2’sini ise elektrikli teçhizat imalatına ayırmış durumda. Bu sektör, Türkiye’nin sanayi ve üretim kapasitesini güçlendiren bir etkiye sahipken, aynı zamanda Ar-Ge yatırımlarının verimliliğini artırmak için de önemli bir fırsat sunuyor.