Türkiye metal sanayi ihracatında önemli bir gösterge olan ve İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) tarafından hazırlanan “TR-METALENDEKS” Türkiye Metal Sanayi İhracat Endeksi'nin eylül ayı sonuçları açıklandı. Ağustos ayı itibariyle çalışma gün sayısındaki dalgalanmaların yarattığı etkilerin ortadan kalkması ile iç dinamiklerine dönerek normalleşen TR-METALENDEKS, eylül ayında ise pazarlardaki durgunluktan, jeopolitik gelişmelerden ve yurtiçindeki ekonomi politikalarından etkilendi.

GECİKEN FAİZ İNDİRİMLERİ, JEOPOLİTİK GERGİNLİKLER VE ABD SEÇİMİ TOPARLANMAYI ENGELLİYOR

Sıkı para politikaları, küresel ayrışma, ekonomilerdeki yapısal sorunlar ile jeopolitik ve siyasi riskler 2024 yılında küresel ekonomide belirgin bir yavaşlamaya yol açtı. Yılın ikinci yarısında toparlanmanın başlaması ümidi yerine özellikle sanayide artan bir durgunluk yaşanırken, küresel sanayi PMI verisi de üst üste üçüncü ayda da 48,8 puan ile daralmaya işaret etti. Faiz indirimlerinin sanayilerdeki toparlanmaya katkısının zaman alacağı ortada iken, özellikle Euro bölgesi sanayi için jeopolitik riskler ve yapısal sorunlarla sınırlayıcı olmaya devam ediyor.

Çin ekonomisinde de salgın sonrası süreçte yıllık ortalama yüzde 5,0 büyüme hedefi belirlenmesine karşın ekonomideki yapısal sorunlar nedeniyle büyüme ivme kaybetmeye devam ediyor. Hane halkı tüketimleri düşerken, gayrimenkul ve inşaat sektörü sorunu çözülemedi ve fiyatlar uzun süredir geriliyor. Benzer şekilde hisse senedi piyasaları da düşüş eğiliminden çıkamadı. Çin hükümeti, bu sarmaldan çıkabilmek için eylül ayının son haftasında, bankacılık sektörü, sermaye piyasaları, inşaat sektörü ve tüketim alanını destekleyecek kapsamlı önlemleri yürürlüğe koyma kararı aldı. Ancak talep tarafına sağlanan bu desteğin etkileri önümüzdeki aylarda ortaya çıkacak. Öte yandan metal fiyatları eylül ayında genel olarak durağan kalırken, son hafta içinde Çin’in ekonomiye destek açıklamaları ve faiz indirimlerinin süreceği beklentisi ile artış gösterdi.      

2022 haziran ayından itibaren uygulanan sıkı para politikaları enflasyonların düşürülmesinde büyük ölçüde başarılı olmasına karşın küresel ekonomide önemli yavaşlamaya yol açtı. Artık bu sıkı para politikalarında sona geliniyor. Büyük merkez bankaları ve diğer birçok merkez bankası eylül ayında faiz indirimlerine başladı veya devam etti. ABD Merkez Bankası Fed faizini yüzde 5,00’e indirirken, Avrupa Merkez Bankası da yüzde 4,25’ten 3,65’e çekti. Merkez bankalarının faiz indirimlerinin yılın geri kalanında ve 2025 yılında da sürmesi bekleniyor. Faiz indirimleri ile toparlanma beklentileri artsa da, toparlanma önünde en önemli engel jeopolitik ve siyasi riskler olmaya devam ediyor.

AVRUPA'DAKİ DURUM TÜRKİYE İÇİN ENDİŞE YARATIYOR

Eylül ayında yaşanan ekonomik, siyasi ve jeopolitik gelişmelerin oluşturduğu koşullar içinde küresel metal sanayinde faaliyetler zayıf kalmaya devam ediyor. Küresel metal sanayi üretim PMI verisi 47,0 puandan 47,8 puana çıktı. Üretimde daralma sürerken, alınan siparişler PMI verisi ise 46,5 puandan 43,6’ya indi.

Avrupa metal sanayi PMI verileri de eylül ayında sert bir şekilde geriledi ve 49,2’den 43,6’ya düştü. Benzer şekilde alınan siparişler PMI verisi ise 44,0 puandan 35,5 puana geriledi. Avrupa’daki metal sanayi verileri büyük bir daralmaya işaret etmeye başlarken, bu daralma Türk metal sanayi ihracatı için de ciddi anlamda endişe yaratıyor.

TÜRKİYE’DEKİ DEZENFLASYON SÜRECİ REEL SEKTÖRÜ ZORLUYOR

Eylül ayında ekonomi programında para ve maliye politikası alanındaki sıkılaştırma devam ederken, enflasyondaki düşüşün devamı için bu sıkılaşma önümüzdeki aylarda da sürecek. Ancak yurtiçinde talebin sınırlanmasını hedefleyen bu politikalar, üçüncü çeyrekte de reel sektörü zorlamaya devam eti. Aynı anda yurtdışı pazarlardaki toparlanmanın da ötelenmesi ile sanayi üretiminde de ivme kaybı görülüyor. Nitekim İSO Sanayi PMI verisi eylül ayında 44,3 puan ile salgın dönemi sonrası en düşük değerine geriledi. Türk lirasının eylül ayında yeniden değerlenmeye başlaması ve finansman maliyetlerinin yüksekliği ihracatı zorlamaya devam ediyor.

TR-METALENDEKS’İ EYLÜL'DE GERİLEDİ, İHRACAT BİRİM FİYATLARI YÜKSELDİ

Metal sanayi ihracat miktar endeksi eylül ayında sınırlı ölçüde geriledi. Çalışma gün sayısı değişikliklerinin yarattığı dalgalanmadan sonra ağustos ayında normalleşen endeksler pazarlardaki durgunluğun etkisi altında kaldı ve miktar endeksi ağustos ayında 136,3 puan iken eylül ayında 128,8 puana indi. Eylül ayında jeopolitik gelişmelerin de etkisi ile küresel yavaşlama daha çok hissedildi ve ihracat pazarlarında durgunluk devam etti.

Metal sanayi ihracat değer endeksi de miktardaki sınırlı düşüşe bağlı olarak gerileme gösterdi. Eylül ayında değer endeksi 160,2 puandan 155,1 puana inerken, ihracat birim fiyatlarında ise belirgin bir artış yaşandı. İhracat birim değer endeksi ağustos ayında 117,5 puan iken eylülde 120,4 puana çıktı.

Eylül ayının son haftasında dünya metal fiyatları artmasına karşın ihracat pazarlarında fiyatların düşürülmesi baskısı ise sürdü. Metal fiyatlarındaki artışın ihracat birim fiyatlarına katkısının sınırlı kaldığı bir ortamda ihracat birim fiyatlarındaki artış, önemli bir başarı olarak öne çıktı. İhracat ortalama birim fiyatları ağustos ayında 4,39 dolar/kg iken eylül ayında 4,50 dolar/kg olarak gerçekleşti.

METAL FİYATLARI ZAYIF KALMAYA DEVAM EDECEK

Üçüncü çeyrekte miktar ve birim fiyatlarda dalgalanmalar yaşandı ve ihracat pazarları durağan kalmaya devam etti. Aynı anda jeopolitik gelişmeler ve geciken faiz indirimleri de talebin sınırlanmasına neden oldu. Yılın son çeyreğinde talebin yine zayıf kalacağı tahmin ediliyor. Büyük merkez bankalarının faiz indirimlerinin etkileri gecikmeli olacak, siyasi ve jeopolitik gelişmeler ekonomik toparlanmayı baskılamaya devam edecek. ABD seçimleri sonrası olası ticaret savaşları da endişe yaratıyor. Metal fiyatlarının bir süre daha zayıf kalacağı ön görülürken, ihracat endekslerinin de toparlanma için bir süre daha beklenmesi gerekiyor.

BEKLENTİ ENDEKSİ: SIKILAŞMA POLİTİKALARI İÇERİDE STOKLARI AZALTIYOR

Her ay yapılan beklenti anketi ile oluşturulan beklenti endeksi eylül ayı sonuçlarında ihracat pazarlarında toparlanma işareti henüz görülmezken, yurtiçinde uygulanan sıkılaşma politikalarının stoklarda azaltıcı etkileri görülmeye başlandı.

Eylül ayı beklenti endeksinin genel sonuçlarına göre, alınan ihracat siparişleri Eylül ayında sınırlı bir düşüş gösterdi, pazarlarda durağanlık devam etti. Siyasi ve jeopolitik gelişmeler pazarları baskılamayı sürdürürken, eylül ayında alıcıların fiyat baskısı ve fiyat indirim talepleri devam etti. Eylül ayında alınan siparişlerde ihracat birim fiyatları çok sınırlı ölçüde düştü. Sipariş alınan müşteri sayısında sınırlı düşüş Eylül ayında da sürdü. İhracat siparişlerinde kar marjlarında düşüş Eylül ayında durağanlaşırken, alınan ihracat siparişlerinde tahsilat süreleri Eylül ayında durağan kaldı. Yurtiçinden alınan siparişler Eylül ayında geriledi, üretim de aynı ayda sınırlı bir ölçüde azaldı. Alınan siparişlerdeki düşüş üretimi sınırlarken, Türk lirası cinsinden üretim maliyetlerinde yaşanan artışlar Eylül ayında yavaşlayarak devam etti. Ham madde ve girdi stokları bir önceki aya göre düşüş gösterdi. Eylül ayında yurtiçi ve ihracat siparişlerindeki gerileme nedeniyle ham madde ve girdi stokları azalırken, nihai ürün stokları son dört aydır durağanlaştıktan sonra Eylül ayında geriledi.