Sedat YILMAZ

Küresel koronovirüs salgınına rağmen Türkiye ekonomisi Mart rakamlarının desteğiyle 2021 yılı ilk çeyreğinde düzelme yolunda hızla ilerliyor. İhracattaki rekor yükselişler, istihdam veya işsizlik verileriyle devam eden iyileşme ve sanayi üretimindeki beklenti üstü artışlar gelecek aylar için normalleşme açısından ümit veriyor.

Türkiye’de ilk salgının başladığı 2020 Mart ayının ikinci yarısından itibaren kapanma ve bir dizi önlemler, birçok işyerinin çalışamaz hale gelmesi ve bazı fabrikaların üretimlerini durdurmalarına karşılık sanayi üretimi 11 aydır artışını sürdürüyor.

Sanayi üretiminde ilk daralma 2020 Mart ayında yaşanmış, Nisan ve Mayıs aylarında sırasıyla yüzde 31,2 ve yüzde 19,4’lük daralma rakamları ortaya çıkmıştı. Söz konusu oranların baz etkisiyle sanayi üretiminde ikinci çeyrekte de çift haneli büyümelerin gündeme gelmesi bekleniyor.

Sanayi üretimi ve istihdam artışlarının sürmesiyle birlikte 31 Mayıs’ta açıklanacağı tahmin edilen ilk çeyrek gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) büyümesinin de yüzde 6’dan aşağı düşmeyeceği tahminleri yapılıyor.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank  sanayinin büyüme ve ekonominin lokomotifi olmaya devam ettiğini ve 11 aylık yükseliş eğilimini koruduğunu belirtiyor.

Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan da geçen haftaki açıklamasında GSYH ilk çeyrek büyümesini yüzde 5,5 – 6 bandında beklediklerini, 2021 yılı genelinde ise GSYH büyümesinin yüzde 5’in altına düşmeyeceğini ifade etmişti.

İlk çeyrek de çift haneli

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) dün Mart ayı sanayi üretim verilerini açıkladı. Buna göre takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi yüzde 14,1’lik tahminleri aşarak yıllık yüzde 16,6 ve aylık yüzde 0,5 daralma beklentilerine karşılık yüzde 0,7 pozitif büyüdü.

İlk çeyrek veriler analiz edildiğinde de takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi geçen yılın ilk çeyreğine göre bu yılki dönemde yüzde 12,3, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi ise yüzde 2,6 arttığı ortaya çıkıyor. İlk çeyrek için arındırılmamış artış ise yüzde 11’i geçiyor.

Yıllık arındırılmış veride alt kalemlere bakıldığında imalat sanayinin yüzde 17,2, madencilik ve taşocakçılığının yüzde 14,8, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörünün yüzde 11,9 arttığı, arındırılmamış sanayi üretim endeksinde de yıllık bazda yüzde 19,9 artış gerçekleştiği görülüyor.

Dayanıklı tüketim malı sektörünün yüzde 29,8, sermaye malının yüzde 21,2 ve ara malının yüzde 18,8 büyümesi yıllık sanayi üretim oranının yüksek çıkmasını sağlamış durumda. Ayrıca dayanıksız tüketim malındaki yüzde 11,1 ve enerji sektöründeki yüzde 8,6’lık büyüme de verileri pozitif yönde yukarı çekiyor.

Arındırılmış sanayi üretimi 2018’de yıllık yüzde 1,3 artarken 2019 yılında yüzde 0,5 küçülmüş, 2020’de yeniden yüzde 1,6 ile pozitif tarafa geçmişti. 2021’in Ocak ayında yüzde 11,3, Şubat’ta da yüzde 8,8’lik bir güçlü duruş sergilemişti.

Aylık veriler güçlü

Yıllık sanayi üretimindeki artışlar geçen yılda dip yapan oranlara göre baz etkisiyle yüksek çıksa da aylık veriler de sanayi üretimindeki gücü göstermesi açısından önemli bulunuyor. Arındırılmış sanayi üretimi aylık bazda yüzde 0,5’lik daralma öngörülerine karşılık Şubat ayına oranla yüzde 0,7 artarak beklentileri aştı.

Mart’ta madencilik ve taşocakçılığı önceki aya göre sınırlı bir şekilde yüzde 1,7, imalat sanayi yüzde 0,3 azalırken elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağımı sektörü yüzde 7,3 artış göstererek aylık verinin pozitif gerçekleşmesini sağladı.

Yine aylık bazda enerji sektöründeki yüzde 6,2, ara malındaki yüzde 1,3 e dayanıksız tüketim malındaki yüzde 0,1’lik artış, Mart ayı sanayi üretime destek veriyor. Aylık bazda sermaye malındaki yüzde 1,7, dayanıklı tüketim malındaki yüzde 1,1’lik daralmanın ise sınırlı kaldığı gözleniyor.

TÜİK verilerine göre, arındırılmamış sanayi üretimi 2018 yılında yıllık yüzde 1,1 büyürken 2019’da yüzde 0,6 daralmış fakat 2020 yılında ise yüzde 2,2’lik bir büyüme performansı göstermişti. 2021’in Ocak ayında yüzde 7,4, Şubat’ta yüzde 5,8 büyüyen sanayi üretimi yine Mart ayında yüzde 19,9 oranında artmıştı.

Yıllık yüzde 8,8 gelen sanayi üretimi Şubat ayı verisinde sermaye malı ve ileri teknoloji kategorisindeki yüksek artış dikkat çekmişti. İleri teknoloji üretimindeki aylık artış yüzde 12,2 ve yıllık artış yüzde 7,5 olmuştu. Aynı ayda düşük ve orta yüksek teknolojide ise sınırlı bir artış kaydedilmişti.

Diğer taraftan aynı ayda sermaye malı üretimi bir önceki ayara göre yüzde 3,3 artarak sanayi üretiminin aylık yüzde 0,1, yıllık yüzde 8,8’lik artışına katkı vermişti. Yine Türkiye geçen ay G-20’ler arasında sanayi üretimini en çok artıran ülkelerden biri olmuştu.

Sanayi büyümenin lokomotifi

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada Mart ayı sanayi üretim verisini değerlendirirken, sanayinin ekonominin lokomotifi olduğunu kanıtladığını bildirdi.

Mesajında, “Sanayi üretimi, üst üste 11 aylık yükseliş eğilimini koruyarak bir önceki aya göre yüzde 0,7 bir önceki yılın aynı ayına göre ise yüzde 16,6 artış gösterdi. Geçen yılın ilk çeyreğine göre bu yılki çeyrekte de yüzde 2,6 artış var” bilgisini veren Varank, geçen yılın ilk çeyreğine göre yüzde 12,3 artan sanayi üretimiyle Türkiye’nin G-20 içinde verisini en çok artıran ülkelerden biri olduğunu kaydetti.

Bakan Varank mesajında G-20 ülkeleri arasında sanayi üretiminin ilk çeyrekte elde ettiği yıllık değişimleri gösteren grafiği de paylaştı. Grafikte Türkiye’nin sanayi üretiminde Çin ve Arjantin’in ardından üçüncü sırada yer aldığı, ilk çeyrekte ABD, Almanya, Rusya ve Japonya’da verinin düştüğü görüldü.

Diğer taraftan yıllık yüzde 16,6 gelen Mart ayı sanayi üretim verisini değerlendiren Oyak Yatırım’ın notunda verilerin Ocak’tan başlayarak bu yılın ilk çeyreğinde oldukça güçlü geldiği ve söz konusu trendin kuvvetli bir GSYH büyümesine işaret ettiği kaydediliyor.

Yine Şekerbank’ın piyasa notunda da Şubat’ta yüzde 8,8’lik oranla sanayi üretiminin bir ivme düşüklüğü gösterse de Mart ayında beklentilerin üzerinde bir gelişme sağladığı ve ilk çeyrek GSYH açısından olumlu bir çeyreğin mesajını verdiği belirtiliyor.

Beklenenden güçlü geldi

Ekonomistler Mart ayı sanayi üretim verisiyle birlikte ekonomide önemli bir çıkışın gözlenebileceği üzerinde birleşiyor. Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan genel tahminleri geride bırakan sanayi üretim verisinin yüksek olmasında baz etkisinin öne çıktığını, sanayideki durumun daha iyi anlaşılması için aylık verilerin takip edilmesi gerektiğini, dönemsel olarak hızlanma veya yavaşlamaların söz konusu verilerden gözlenebileceğini belirtiyor.

Bundan sonra Nisan ve Mayıs aylarında da sanayi üretiminde güçlü çift haneli artışların gözleneceğini dile getiren Enver Erkan, yılın ikinci çeyreğinde de yine ilk çeyrekte olduğu gibi baz etkisiyle çift haneli artışlar gözleneceğini kaydediyor.

Yılın tamamı açısından sanayi aktivitesi ve genel ekonomik büyüme açısından risk teşkil edecek faktörlerin bulunduğuna dikkat çeken Erkan, “Nisan ve Mayıs dönemleri itibariyle bir kapanma etkisi görülse de, bunun boyutu hem şartlara bağışıklık kazanıldığından hem de üretim durdurulmadığından sanayi açısından geçen seneki gibi hissedilmemiştir. Güncel Mart verisi etkilerinde de, o dönem fazla kapanma olmadığından dolayı bir etki görülmüyor, zaten aylık verideki artış oranından da bu belli oluyor. İyileşmenin devamı ve ekonomik büyümede güçlenme için buradaki trendin sürdürülebilir olması gerekiyor” ifadelerini kullanıyor.

Erkan, 2Ç21 döneminde gerçekleşecek çift h