Hakan ÖZBAY

Bu yıl "Dürüstlükle Üret, Kardeşlikle Paylaş" temasıyla gerçekleştirilen kutlamalar, Ahi Evran Külliyesi'nde düzenlenen resmi törenle açıldı. Törene katılan Ticaret Bakan Yardımcısı Mahmut Gürcan, yaptığı konuşmada Ahilik felsefesinin günümüz ekonomi dünyası için bir reçete niteliği taşıdığını vurguladı. Gürcan, "Ahilik, sadece bir esnaf teşkilatı değil, aynı zamanda hilesiz kazancı, kaliteli üretimi, tüketici hakkına saygıyı ve sosyal adaleti temel alan bir medeniyet projesidir” ifadelerini kullandı. Ayrıca Gürcan, Milli Eğitim Bakanlığı ile ortak çalışmalarla müfredata Ahilik kültürü ve girişimcilik ders kitabı ile Ahilik kültürünü gelecek nesillere aktarmayı amaçladıklarını belirtti.

Kutlamalar sadece Kırşehir ile sınırlı kalmadı. İstanbul Kapalıçarşı'da esnafın düzenlediği kortej yürüyüşü renkli görüntülere sahne olurken, Bursa, Konya, Ankara ve Edirne gibi tarihi ticaret merkezlerinde de paneller, sergiler ve halka açık ikramlar düzenlendi. Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birlikleri tarafından organize edilen etkinliklerde, Ahilik ilkelerinin günümüzdeki yansımaları ve e-ticaret gibi yeni alanlarda bu ahlaki değerlerin nasıl korunabileceği tartışıldı.

ELİNE-BELİNE-DİLİNE SAHİP OL

Günümüzde sıkça "esnaf ahlakı" ve "dayanışma" denildiğinde akla gelen Ahilik, aslında yüzlerce yıl boyunca Anadolu'nun sadece ekonomik değil, aynı zamanda sosyal, askeri ve ahlaki omurgasını oluşturan köklü bir kurumdu. 13. yüzyılda Ahi Evran tarafından Kırşehir merkezli olarak kurulan bu yapı, bir meslek örgütünün çok ötesinde, kendine özgü kuralları ve felsefesi olan bir medeniyet projesiydi.

Ahilik, kökenini İslam'ın ilk dönemlerindeki gençlik ve kahramanlık teşkilatı olan "Fütüvvet" anlayışından alıyor. Bu felsefenin yazılı metinleri olan "Fütüvvetnameler", Ahilerin adeta anayasasıydı. Ahilik, üyelerine sadece bir meslek öğretmekle kalmaz, onları ahlaklı, dürüst ve toplumun bir parçası olarak sorumlu bireyler haline getirmeyi hedeflerdi. Teşkilatın temel ilkesi, herkesçe bilinen "Eline, beline, diline sahip ol" düsturunda özetleniyor. Bu ilke; hırsızlık yapmamayı (el), gayrimeşru işlerden uzak durmayı (bel) ve yalan söyleyip dedikodu yapmamayı (dil) emreden somut bir ahlak yasasıydı.

TÜKETİCİYİ KORUYAN GÜÇ

Ahilik teşkilatı, bugünkü meslek odaları gibi çalışarak ekonomik hayatı düzenlerdi. Bu düzenin temelinde çırak-kalfa-usta hiyerarşisi yatardı. Bir mesleğe giren genç, önce çırak olarak başlar, yıllar süren eğitim ve hizmetin ardından kalfalığa, yeterli olgunluğa ve ustalığa eriştiğinde ise "Şed Kuşatma" adı verilen özel bir törenle ustalığa yükselirdi.

Bu sistemin en önemli işlevleri şunlardı:

• Kalite Kontrolü: Üretilen malların kalitesi sıkı bir şekilde denetlenirdi. Ayıplı mal üreten veya hile yapan usta, "pabucu dama atılmak" deyiminin de kaynağı olan bir ceza ile meslekten men edilebilirdi.

• Fiyat Belirleme (Narh Sistemi): Haksız rekabeti ve fahiş fiyatları önlemek için ürünlerin satış fiyatları devletle iş birliği içinde belirlenirdi. Bu hem esnafı hem de tüketiciyi koruyan bir mekanizmaydı.

• Mesleki Eğitim: Ahi zaviyeleri ve dükkanları, dönemin uygulamalı meslek okulları olarak çalışır, kalifiye eleman yetiştirirdi.

Ahiliğin en dikkat çekici yönlerinden biri de sosyal ve askeri işlevleriydi. Teşkilatın sandıkları, zor durumda kalan üyelere (hastalık, iş kurma vb.) faizsiz kredi vererek bir sosyal güvenlik ağı oluştururdu. Ahi zaviyeleri, şehre gelen misafirler ve yolcular için güvenli birer konaklama merkeziydi.

BAŞAKŞEHİR’DE GENÇLER AHİLİK GELENEĞİYLE YETİŞİYOR

Başakşehir Mesleki Eğitim Merkezi (MEM), modern mesleki eğitimi Anadolu'nun asırlık Ahilik değerleriyle harmanlayarak, sektöre sadece nitelikli elemanlar değil, aynı zamanda ahlaklı ve dürüst ustalar kazandırıyor. Her yıl sonu düzenlediği Ahilik şenliği ile bu misyonunu taçlandıran merkez, gençleri geleceğe hazırlarken köklü bir medeniyet mirasını da yaşatıyor.

Merkez, marangozluktan elektroniğe, güzellik hizmetlerinden gıdaya kadar pek çok alanda eğitim gören genç çırak ve kalfalar için adeta bir kimlik inşa ediyor. Başakşehir Mesleki Eğitim Merkezi'nin yöneticisi Salih Güneş, kurumun vizyonunu "Burası gençlerimiz için hayata atıldıkları çok önemli bir köprüdür" sözleriyle tanımlıyor. Eğitimin sadece teknik becerilerden ibaret olmadığını vurgulayan Salih Güneş, "Amacımız, işini ahlakıyla yapan, dürüst ve topluma faydalı ustalar yetiştirmektir. Benim için eğitim, müfredattan ibaret değil, bir medeniyet inşasıdır" diye belirtiyor.

Bu anlayışın temelinde, merkezin her faaliyetine nüfuz eden Ahilik felsefesi yatıyor. Salih Güneş, Ahilik'in sanayi ve ticaret hayatının en ahlaklı yansıması olduğunu belirterek, "Bu değerleri yaşatmazsak gençlere sadece sertifika vermiş oluruz, oysa biz onlara bir kimlik kazandırmak istiyoruz" ifadelerini kullandı. Bu felsefe, yıl boyunca "Eline, beline, diline sahip ol" ilkesiyle usta-çırak ilişkilerine ve derslere yansıtılıyor.

Yıl sonunda düzenlenen Ahilik Kutlama Programı ise bu birikimin somut bir şölene dönüştüğü an oluyor. Program kapsamında öğrencilerin el işi sergileri, halk oyunları gösterileri ve çeşitli etkinlikler düzenleniyor. Ancak Salih Güneş için en özel anın, çıraklıktan ustalığa geçişi simgeleyen Şed Kuşatma Töreni olduğunu belirtiyor: "O gençlerimizin gözlerindeki gurur ve heyecanı görmek, tüm emeklerimize değiyor."

Bu özverili çalışmanın ardındaki motivasyonun tamamen "gönül meselesi" olduğunu dile getiren Salih Güneş, bu toprakların değerlerine olan inancının kendisini her zaman ayakta tuttuğunu söyledi. Bir öğrencisinin kendisine gelerek "Artık sadece para kazanmadığını" söylemesinin, doğru yolda olduklarını hissettiren en büyük ödül olduğunu sözlerine ekledi. 

Ahilik Vakfı Mütevelli Heyet Eğitim’den sorumlu üyesi Yaşar Tükek ise “Ahilik’te iki ana esas vardır. Mutlaka meslek sahibi olacaksın ve ahlaki değerlerin yüksek olacak. Bu ikisi olduğu takdirde ahi olabilirsin. Anadolu’daki birçok örf ve adetlerin oluşmasında Ahilerin çok büyük rolü vardır” dedi.