Sedat YILMAZ

Merkez Bankası (TCMB), Naci Ağbal’ın başkanlığındaki 18 Mart 2021’deki son Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında politika faizini yüzde 17’den yüzde 19’a çıkarmasından bu yana dört aydır faizi değiştirmiyor. Yeni başkan Şahap Kavcıoğlu yönetiminde 15 Nisan, 6 Mayıs, 17 Haziran ve 14 Temmuz PPK toplantılarını gerçekleştiren TCMB, enflasyonun çıkışa geçtiği ve piyasanın faiz artırım beklediği yaz aylarında gerçek hamlesini yılın sonunda yapmaya hazırlanıyor.

Reel faizdeki yüzde 2’lik pozisyonu bozmadan fiyat istikrarı tedbirleriyle cari denge ve bütçe performansının korunmasına destek vererek enflasyonu baskılama politikası yürüten Merkez Bankası, hedefindeki kredi büyümesini frenlemeye çalışırken iktisadi aktivitenin hızlanması paralelinde yaz aylarında dalgalanan enflasyonu turizm ve ihracat gelirlerinin artmasıyla kuvvetlenecek kur dengesiyle çözeceği tahminleri yapılıyor.

Faiz indiriminin 150 – 200 baz puan arasında olacağını tahmin eden analistler, yaz aylarında artan turizmdeki hareketlilik, ihracattaki rekor seviyeler, ithalatın kısılması ve kamunun yaptığı tasarrufların döviz kurunu daha aşağı çekeceğini ve böylece enflasyonda belirgin bir düşüş olacağını dile getiriyor.

İndirim alanı genişleyebilir

Olayı santranç oyununa benzeten analistler, döviz girişlerinin artması ve çıkışların azalmasıyla baskılanacak enflasyonun faiz indiriminde alan açacağını, TCMB rezervlerindeki artışların desteği ve konjonktürel oluşacak baz etkisiyle politika faizinde indirim oranlarının yükselebileceğini belirtiyor. Analistler, bu süreçte en önemli riskin yurt dışında artışa geçen salgın tehdidinin olacağını kaydediyor.

Birçok analist TCMB’nin yılsonuna kadar 150 – 200 baz puan faiz artıracağına dair yorumlar yaparken Fransa merkezli Societe Generale bankası, TCMB’nin yılsonuna kadar önemli bir faiz indirimi yapacağını açıklıyor. Fransız banka konjonktürel enflasyon ve dış risklere dayalı baskılara rağmen TCMB’nin istikrarlı bir politika izlediğini, politikasına yönelik eylemin 4’üncü çeyrek itibariyle netleşeceğini raporluyor.

Kasım ayında enflasyonun düşmeye başlayacağını öngören Fransız banka, TCMB’nin tek seferde ki bunu Aralık olarak tahmin ediyor 100 baz puan faiz indireceğini tahmin ediyor. Fransız bankanın analistlerinden Phoenix Kalen’in araştırma notunda dış ve iç faktörlere göre konjonktür izin verdiğinde indirim oranının daha kesinleşeceğini belirtiliyor. Araştırma notunda artan turizm gelirleri ve Merkez Bankası rezervlerinin artışı ve Türk Lirası’nın kuvvetlenmesiyle faiz indiriminin kolaylaşacağı dile getiriliyor.

Kredi büyümesi sürecek mi?

Analistler, TCMB’nin politika faizini yüzde 19’da tutarak enflasyonu baskıladığını, ancak diğer taraftan da her an faiz artıracakmış gibi piyasaya mesajlar verdiğini belirten analistler, “Nisan ayında belirlenen enflasyon tahmin patikasında hedef yakalanıncaya kadar para politikasından taviz verilmeyeceği görülüyor. Merkez Bankası bir taraftan kuru baskı altında tutuyor, cari fazlaya ve bütçe dengesine önem veriyor. Diğer taraftan artışa geçen harcamaların ve kredi genişlemesini engellemeye çalışıyor. Bu da faiz indirim alanını genişletiyor. Baz etkisiyle faiz indiriminin önü açık. Son çeyrekteki gidişat olayı net olarak önümüze serecek” diyorlar.

Aynı analistlere göre, kredi büyümesi enflasyonun düşürülmesine set çeken önemli bir etken. Dolayısıyla Merkez Bankası’nın dikkati yükselen yurtiçi kredi büyümesinde. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na (BDDK) göre 9 Temmuz haftasında haftalık bazda Türk Lirası cinsinden toplam krediler yüzde 0,1 artış kaydetti.

TL kredileri ise haftalık yüzde 0,3 yükselirken döviz cinsi kredilerde artış yüzde 0,1 oldu. Yılbaşından bu yana TL bazlı krediler yüzde 5,4 artarken döviz cinsi krediler yüzde 0,2 azaldı.  TCMB verilerine göre de Temmuz ayı itibariyle haftalık bazda kart harcamaları 35 milyar TL düzeyine yükseldi. 2019 Temmuz ayında kart harcamaları 19 milyar TL civarındaydı.

Kartlı harcamalarda en büyük pay 9,1 milyar TL ile internetten yapılan alışverişlere gitti. Bu harcama grubunu 6,5 milyar TL ile market ve alışveriş merkezlerinde yapılan harcamalar, 3 milyar TL ile giyim ve aksesuar grubu izledi.

Sınırlamalar etkili olacak

Sektörün içinde tüketici kredilerinin de bulunduğu donuk kredi oranı yüzde 3,7’de sabit seyrederken, karşılık oranı yüzde 76,2’den yüzde 76,7’ye yükseldi. Gelişmenin yılın ikinci yarısında da aynen kalacağı, zira BDDK’nın kredilerin donuk alacağa atılma süresinde sağlanan kolaylığı Eylül sonuna kadar uzatması söz konusu durumu ortaya çıkardı.

Temmuz ayında tüketici güveni göstergelerindeki yükseliş hane halkı harcamalarında olan artışın bir göstergesi olduğuna işaret ediyor. Tüketici güvenindeki artışın Haziran’dan bu yana ekonomideki açılmalarla başladığı dikkatlerden kaçmıyor.

Bireysel kredi kartları ve ihtiyaç kredilerinin risk ağırlığı ise yükselirken buna karşılık taşıt, beyaz eşya ve mobilya alımlarına yeni taksit sınırlamaları getirildi. Üçüncü çeyrekten itibaren bireysel kredi kartları ve ihtiyaç kredi büyümesinde yavaşlama bekleniyor.

İbre Türkiye’den tarafta

Analistler, TCMB’nin faiz indirimini engelleyecek önemli unsurlardan birinin artışa geçen kovid vakaları olduğunu ve özellikle bu konuda en dış ticaret partneri olan Avrupa’nın yeni bir salgınla karşı karşıya olduğunu, ikinci dalgada olduğu gibi başı İngiltere’nin çektiğini belirtiyorlar.

Yüksek aşılama oranlarına rağmen Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’nin Avrupa Birliği ülkelerinde salgın vakalarının geçen haftaya göre yüzde 65 arttığını, en fazla vaka artışının 15-24 yaş aralığında olduğunu hatırlatan analistler,  İngiltere’de hastaneye yatışların da yüksek seviyelere ulaştığını haber veriyor.

Başbakanlık verilerine göre İngiltere’de hasta sayısının her 3 haftada 2’ye katlandığının altını çizen analistler, aşılamaların devam ettiğini, ancak bu kadar salgının artmasını anlayamadıklarını söylüyorlar.

14 Temmuz’da İngiltere’de günlük 42 binin üzerinde vaka tespiti yapıldığını belirten analistler, Temmuz ayı bitmeden ülkede vaka sayılarının 50 binin üzerine çıkabileceğini ifade ediyorlar. Analistler, Avrupa’daki söz konusu olumsuz gelişmenin TCMB’nin politikalarını olumsuz etkileyebileceğini ancak, normalleşme açısından ibrenin Türkiye tarafında olduğunu raporluyorlar.

Mevduat ve rezervler artıyor

Döviz kuru ve dolarizasyonla ilgili veriler para ve maliye politikalarının en önemli meselelerinden biri olarak devam ediyor. Bankalarda hem Türk Lirası hem de döviz mevduatlarında haftalık yüzde 0,9’luk bir artış görüldü.  22 Ocak 2021 haftasında 259 milyar dolarla zirveye ulaşan bankalardaki döviz mevduatı halen 252 milyar dolar seviyesinde seyrediyor.

TCMB rezervleri 13 Mart 2020 tarihinden bu yana  9 Temmuz 2021 haftasında 3,9 milyar dolar artışla 104,1 milyar dolara yükseldi. Brüt döviz rezervleri 27 Mart 2020’den bu yana haftalık bazda 3 milyar dolar artarak 62,6 milyar dolara yükselirken brüt altın rezervleri haftalık bazda 891 milyon dolar artışla 41,5 milyar dolara yükseldi.  

Uluslararası Para Fonu (IMF) tanımlı net rezervler haftalık bazda 2,8 milyar dolar artışla 23,3 milyar dolara ulaştı. Diğer taraftan toplam swap açık pozisyonu 65,3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Böylece toplam swap pozisyonu hariç IMF tanımlı net rezervler eksi 42,1 milyar dolar oldu. Bu seviye 2 Temmuz’da eksi 44,8 milyar dolar olarak ölçülmüştü.

Piyasalarda salgın endişesi ve kâr realizasyonu

Avrupa Birliği ve İngiltere’de artan salgın vakaları piyasaların moralini bozdu. Yurt içinde ise 9 günlük bayram tatiline giren piyasalar haftayı kâr realizasyonu ile geçirdiler.

Piyasalar bu hafta başta TCMB’nin PPK toplantısı olmak üzere yoğun bir haftayı geride bıraktı. 12 – 16 Temmuz haftasında TCMB faiz toplantısının yanında işsizlik oranı, sanayi üretimi, bütçe dengesi ve konut sektörü verileri yurtiçinde takip edildi.

Yurtdışında da sanayi üretimi, imalat endeksleri, bütçe dengeleri, enflasyon, dış ticaret, büyüme ve BOJ’un faizi eksi 0,10’da sabit tutması ve yeşil tahvil alacağını açıklaması, Kanada Merkez Bankası’nın faizi yüzde 0,25’te sabit tutarken tahvil alım programını haftalık 1,6 milyar dolara indirme kararı alması ve ABD Merkez Bankası’nın tahvil alımlarını azaltma konusunda istekli olması ve FED Başkanı Jerome Powell’in yıllık yüzde 5,4’e yükselen enflasyonla ilgili riskleri takipte olduklarını söylemesi ve Almanya’da 140’a yakın kişinin ölümüyle sonuçlanan sel felaketi önemli gelişmeler olarak kayıtlara geçti.

Piyasalar 19 – 30 Temmuz aralığında yurt içinde BIST şirketleri ikinci çeyrek finansal raporlamalar, güven endeksleri, kapasite kullanım oranı ve yabancı ziyaretçi sayısı datalarını takip edecek. Yurt dışında ABD’de ikinci çeyrek büyüme, FED faiz kararı, PMI ve konut verileri, Euro Bölgesi’nde ikinci çeyrek büyüme, Avrupa Merkez Bankası (ECB) faiz kararı, enflasyon, işsizlik ve PMI verileri, Almanya’da ikinci çeyrek büyüme, enflasyon, işsizlik ve PMI dataları, Japonya’da enflasyon, sanayi üretimi, dış ticaret dengesi ve işsizlik oranı ekonomi gündemlerinin başında yer alacak.

Bu haftaki gerçekleşmeler sonunda yurtiçinde tüm yatırım araçları değer yitirdi. Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetleri haftalık bazda ortalama yüzde 1,09, altının gram satış fiyatı yüzde 1,00, dolar/TL yüzde 1,43, euro/TL yüzde 1,66 oranında yatırımcısına kaybettirdi. Yurtiçi piyasalarda 1000 TL’lik yatırım borsada 989,1 lira, dolarda 985,7 lira, euroda 983,4 lira ve altında 990 lira oldu.

Söz konusu gelişmeler ve beklentiler doğrultusunda piyasalarda tahminler şöyle oluştu:

BIST 100… Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi, en düşük 1.341,52, en yüksek 1.382,45 puanı gördükten sonra haftayı önceki hafta kapanışına göre yüzde 1,09 azalarak 1.363,28 puandan tamamladı. Borsada bayram öncesi olması hasebiyle nakitte kalmak isteyen yatırımcı kârını realize etmeye çalıştı.  Dolar ve eurodaki zayıflık ile Türkiye’nin CDS’lerinin 380 seviyesine gerilemesine rağmen borsa bayram rehavetinden kurtulamadı.  Yurtdışı piyasaların yükselen enflasyonlar ve artışa geçen salgın sebebiyle düşüşe geçmesi BIST’ı da etkiledi. Aynı nedenlerin gelecek haftalar da devam edeceği tahmin ediliyor. Tatil dönemi etkisiyle risk iştahının giderek azaldığı piyasada 1400 puanın kuvvetli direnç ve 1340’ların kuvvetli destek olduğu gözleniyor.

DOLAR/TL… Merkez Bankası’nın (TCMB) yükselen enflasyona karşı faiz artırabileceği beklentileriyle bayram ve tatil için döviz bozduranlar dolar/TL kurunu 8,50’ye kadar indirdiler. Halen 8,52 lirada seyreden kur, haftalık bazda da yatırımcısını yüzde 1,43 oranında değer kaybettirdi. 8,64 olan kritik noktanın aşağı yönlü kırılmasıyla 8,50-8,55 bandına oturan kurdaki zayıflık sürüyor. Yurtdışı olumsuzluklarının yurtiçi gelişmelerle birleşmesi dolara TL karşısında değer kaybettirdi. Kurda 8,50 destek ve 8,64 güçlü dirençler olarak kendini gösteriyor.

EURO/TL… Dolar kuru için söylenebilecekler, euro için de geçerli. Farklı olarak Avrupa’da giderek artan salgın vakaları piyasaları olumsuz etkiliyor. Uluslararası piyasalarda dolardaki güçlülük sürüyor. Eurodaki zayıflığın gelecek hafta da devam edeceği tahminleri yapılıyor. Bu hafta yüzde 1,66 oranında TL’ye karşı kayıp veren ve 10,10 liradan kapanan euroda söz konusu trend sürerse 9 liralı rakamlar ortaya çıkabilir. Kurda 9,95 ciddi destek, 10,15 ise ciddi direnç olduğu tahminleri yapılıyor.

ALTIN… Doların uluslararası endeksine göre yüzde 92,71’lerde güçlü kalması, ABD 10 yıllık tahvil faizinin yüzde 1,29’lara inmesi altın piyasasını tedirgin etti. Piyasa yükselişini salgın vakalarının artışına bağladı. Piyasaya nefes aldıran diğer gelişme FED Başkanı Jerome Powell’ın genişlemeci para politikasını sürdürmeye kararlı olduklarını söylemesi oldu. Buna rağmen risk iştahının zayıf olması hasebiyle altın fiyatlarında aşağı yönlü hareket devam ediyor. Uluslararası piyasalarda halen 1812 dolardan işlem gören ons altında yukarı yönlü harekette 1850’ler direnç olarak görülebilir. Altındaki destek noktalar ise 1800 ve 1780’ler olarak görülüyor. Yurtiçinde düğün mevsiminde altın fiyatları dolara bağlı dalgalı seyir izliyor. TL’nin son dönemde dolara karşı değer kazanması altının gramını 500 liranın altına çekti. Altının gramı şu anda 496 liradan işlem görüyor. Çeyrek altın 802 lira, Cumhuriyet 3319 liradan satılıyor. Doların TL karşısındaki kaybı gram altın fiyatlarını 490 liraya kadar çekebilir. Gram altında direnç bölgesi ise 515 lira olarak görülüyor. Kapalıçarşı’da hafta sonu itibariyle işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı haftalık yüzde 1,00 kayıpla 497,50 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 0,99 azalışla 3.299,00 liraya gerilemiş, çeyrek altının satış fiyatı 814 liradan  806 liraya düşmüştü.

PETROL… OPEC ülkeleri arasında üretim noktasında anlaşmazlıklar ile petrol stoklarındaki derin azalışlar fiyatları dalgalandırıyor. Brentte 77 dolar seviyesine çıktıktan sonra 73 dolar seviyesine gelen fiyatlardan dolayı petrol piyasası diğer taraftan Avrupa’da yayılan salgın vakalarından olumsuz etkileniyor. 73 dolar seviyesinde fiyatlanan brent petrolde direnç noktası 74, destek noktası ise 71 dolar. Batı Teksas (WTI) petrolü de 71 dolardan işlem görüyor. WTI’da destek 69 dolar, direnç ise 72 dolar bölgesinde.

KRİPTO PARA… Pazarı bu hafta Binance’deki gelişmeler belirledi. Başta ABD, İtalya, İngiltere ve diğer bazı ülkelerin piyasa düzenleyici kurumları Binance’ı yasaklamaları kripto para pazarında dalgalanmalara sebep oldu. Apple, Tesla ve Coinbase gibi şirketlerin tokenize edilmiş halini Nisan ayında çıkaran Binance satışlarını durdurduğunu açıkladı. Britanya Denizaşırı Topluluğu’na bağlı Karayipler’deki Cayman Adaları merkezli Binance’ın Singapur’da bir ofisi bulunuyor. Söz konusu gelişmeler doğrultusunda pazarın en büyük parası Bitcoin 31 bin 500 seviyesine kadar indi ve haftalık yüzde 6,7 oranında yatırımcısına kaybettirdi. Pazarın ikinci büyük parası Ethereum da 1876 dolara kadar inerken haftalık yüzde 11 geriledi. Ripple 0,58 dolarla yüzde 6,7 düşerken piyasanın en fazla değer kaybeden parası yüzde 21,2 ile Polkadot ve yüzde 20,1 ile Dogecoin oldu. Binance Coin ise haftalık yüzde 4,2 değer kaybetti.