Sedat YILMAZ

Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Şahap Kavcıoğlu, yılın üçüncü enflasyon raporunu açıklarken en çok beklenen yılsonu enflasyon tahmini 1,9 puan yükseltirken oda, borsa ve firmalar başta toplumun her kesimine enflasyonla mücadele çağrısı yaptı. Kavcıoğlu, bankanın rezervlerini güçlendirdiğini ve 105 milyar dolara yükselttiğini belirtirken yakında yeni swap anlaşmalarını kamuoyu ile paylaşacaklarını söyledi.

TCMB Başkanı Kavcıoğlu, enflasyon, para politikası, sıkı duruş, büyüme, kredi genişlemesi, bütçe ve genel ekonomiyle ilgili bilgiler verdiği ve gazetecilerin sorularını cevapladığı enflasyon raporu toplantısında, “Enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar sıkı parasal duruşun kararlılıkla sürdürülmesi gerekiyor" dedi.

Enflasyonla mücadelenin toplumsal mutabakatla yapılması gerektiğini vurgulayan TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, fiyat gerçekleşmelerinde davranışların bozulduğunu ve TCMB’nin bu mücadelede yalnız kaldığını bildirdi.

Enflasyonla mücadelede eşgüdümün gerekliliğinin altını çizen Kavcıoğlu, “Enflasyonla mücadeleyi herkes içselleştirmeli. Merkez Bankası olarak, Hazine ve Maliye Bakanlığı olarak mücadele vermeye çalışıyoruz. Ama oda ve borsalara büyük görev düşüyor. Firmalar daha duyarlı olmalı ve onlar makul zamlar yapmalı” dedi. Sadece para politikasıyla enflasyona karşı mücadele edilemeyeceğini belirten Şahap Kavcıoğlu, “Herkes üzerine düşeni yerine getirmeli” diye konuştu.

Yüksek enflasyonun sebebi

Kavcıoğlu, koronavirüs ortamında yürütülen aşılama faaliyetlerinin yanı sıra para ve maliye politikalarının desteğiyle ekonomilerin toparlanmaya devam ettiğini, özellikle ikinci çeyrekte başlayan yüksek büyümelerin, yılın ikinci yarısından itibaren daralmaya başladığını, ancak hizmetler ve imalat sektörlerinde devam eden toparlanmanın üçüncü çeyrekte de hissedileceğini söyledi. Kavcıoğlu, küresel ekonominin yanında Euro Bölgesi’nde toparlanma eğiliminin sürdüğünü, dış talepteki görünümün iyileşmesiyle Türkiye’nin de bundan etkilendiğini kaydetti.

Toparlanma döneminin en fazla emtia, gıda ve enerji fiyatlarını yukarı yönlü baskıladığını, Nisan ayına kadar yatay seviyede seyreden fiyatların daha sonra hızla artış kaydettiğini, bu durumun enflasyonları tetiklediğini belirtti. Kavcıoğlu enflasyondaki artışı;  “Toparlanma dönemlerinde emtia fiyatlarında gözlenen artışlar, genel olarak hızla artan talebe üretimin aynı hızla yanıt vermemesinden ve arz tarafında meydana gelen lojistik kısıtlardan kaynaklanıyor” sözleriyle özetledi.

Uygulanan sıkı para politikası ve güçlü dış talebin cari işlemler dengesini olumlu etkilediğinin altını çizen Kavcıoğlu, ihracattaki güçlü artış eğiliminin yanı sıra aşılamadaki kuvvetli ivmenin turizm faaliyetlerini canlandırmasıyla yılın geri kalanında cari işlemler hesabının fazla vermesini, böylece enflasyondaki hareketliliğin zayıflayacağını dile getirdi.

Toplumsal mutabakat şart

Enflasyonu artırıcı etkilerin arasında kredi büyümesine dikkat çeken Kavcıoğlu, “Konut hariç tüketici kredilerinde son dönemde göreli olarak daha güçlü bir artış görüldü. Tüketici kredilerinin dengeli büyümesini sağlamayı amaçlayan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu kararlarının önümüzdeki dönemde bu artışı sınırlayacağını öngörüyoruz. Bireysel kredilerin daha ılımlı ve dengeli bir büyüme sergilemesinin, enflasyon görünümü ve dış denge üzerindeki riskleri sınırlamak için önemli olduğunu bir kez daha vurgulamak istiyorum” diye konuştu.

Nisan – Haziran döneminde enflasyondaki artışta temel mal, enerji ve gıda gruplarının belirleyici olduğunu dile getiren Şahap Kavcıoğlu, diğer yandan küresel ölçekte devam eden arz kısıtları, üretim darboğazları ve taşımacılık maliyetlerindeki artışın, tedarik sorunlarına yol açarak, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde üretici fiyatlarının artmasına neden olduğunu anlattı.

Enflasyonla mücadelede bugüne kadar para politikasının tek başına yeterli olmayacağının görüldüğünü, bu nedenle enflasyonu düşürmek ve kalıcı olarak düşük bir enflasyona ulaşmak için toplumsal mutabakat ve ortak çabanın büyük önem taşıdığını dile getiren TCMB Başkan Şahap Kavcıoğlu, söz konusu para ve maliye politikalarının yanında enflasyondaki düşüşü geciktiren veya zorlaştıran yapısal katılıkların azaltılması ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmayı önleyecek rekabeti artırıcı tedbirlerin alınmasının önem arzettiğini kaydetti.

Enflasyonda erken uyarı sistemi

“Enflasyon mücadelesinde yalnız kaldık” sözünün hatırlatılması üzerine konuşan Kavcıoğlu, “Sahada vatandaş, odalar, kurumlar, firmalar anlamında bunun çok net şekilde içselleştirilmesi ve bu konuda herkesin mücadele vermesi gerekiyor. Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı olarak müthiş bir mücadele vermeye çalışıyoruz. Her şeyi serbest piyasa içinde hareket ettirmeye çalışıyoruz. Odalara çok büyük görev düşüyor. Onların enflasyon konusunda biraz daha mücadeleci olmasını, firmaların daha duyarlı daha makul oranlarda zamlar yapmalarını özellikle rica ediyoruz.  Bunun bir yapısal sorun şeklinde algılanarak herkesin üzerine düşeni yapması gerektiği anlamında söylüyorum. Para politikasıyla çözülemeyecek durumda olduğunu ifade etmek istiyorum” ifadelerini kullandı.

Erken uyarı sistemine yönelik çalışmalarla ilgili bilgi veren TCMB Başkanı Kavcıoğlu, enflasyonla mücadelenin sadece para politikasıyla verilecek bir mücadele olmadığını, gıda enflasyonunda erken uyarı sisteminin oluşturulmasının ve bunun sahada uygulanabilecek şekilde olmasına önem verdiklerini söyledi.  Kavcıoğlu, bu kapsamda veri tabanının güncellenmesi konusunda çalışmaların sürdüğünü belirterek, enflasyonla mücadelenin toplumsal mutabakatın sağlanarak verilmesi gerektiğine vurgu yaptı.

Sıkı duruştan taviz yok

Enflasyonda kısa vadede gözlenebilecek hareketin geçici olduğunu ve yılsonuna doğru hissedilir bir düşüşün gözlenebileceğine işaret eden Şahap Kavcıoğlu, politika faizinin güçlü dezenflasyonist etkiyi muhafaza edecek şekilde enflasyonun üzerinde bir seviyede oluşturulmaya devam edeceği bir görünüm altında yılın hedeflere yakın bir yerde tamamlanacağını öngördüklerini belirtti. Kavcıoğlu, para politikası duruşlarının yaz aylarında artan oynaklıkların ana eğilime yansımasını engelleyebilecek bir sıkılıkta olduğunu vurguladı.

TCMB Başkanı Kavcıoğlu, “Türkiye olarak biz daha önce enflasyon ve cari işlemler problemi nedeniyle çok önceden başladığımız sıkı para politikası duruşumuzun etkilerini yavaş yavaş görmeye başladık. Yılın son çeyreğinde, enflasyonun belirgin şekilde düşüşe geçeceğini düşünüyoruz” dedi.

Enflasyonla mücadelede para politikasının tek başına yeterli olmasının mümkün olmayacağını yineleyen Kavcıoğlu, dolayısıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı ile kararları eş güdümlü olarak aldıklarını belirtti. Kavcıoğlu, Türkiye’nin üçüncü çeyrekte hem turizmin açılması hem ihracatın çok büyük bir artış kaydetmesi ve iç piyasada sanayiinin önemli bir ivme yakalaması sebebiyle diğer ülkelere göre pozitif ayrıştığını söz konusu çerçevede oluşan bütçe açığının Merkez Bankası açısından bir sıkıntı oluşturmayacağını öngördüklerini söyledi.

Gelişmiş ülkelerin aşılamada önemli mesafe katettiğini ve küresel bazda yeni bir kapanmanın söz konusu olmayacağı görüşünde olduğunu dile getiren Kavcıoğlu, “Vaka sayıları, aşılanma oranı düşük illerde ve ülkelerde daha fazla. İnsanlarımızın bu konuda çok hassas olması lazım. 1,5 senedir herkes çok sıkıntılı günler yaşadı. Bu tecrübelerle de aşılanmayı iyi noktaya getirirsek önümüzdeki dönemde kapanma gibi tehlikenin söz konusu olmadığını düşünüyorum” diye konuştu.

Swap anlaşmaları duyurulacak

Merkez Bankası’nın rezervlerinin artırılmasına dair çalışmaların hızla devam ettiğinin altını çizen Şahap Kavcıoğlu, rezervlerle ilgili eleştirilerin yıpratıcı ve gerçeği yansıtmadığını belirterek, özellikle rezervin artırılmasının;  enflasyon ve faizin düşürülmesinde, ekonominin daha güçlü hale gelmesinde önemli misyon üstlendiğini kaydetti.  Rezervlerin güçlendirilmesi adına yeni swap anlaşmalarıyla ilgili bilgi veren TCMB Başkanı Kavcıoğlu, ülkelerle görüşüldüğünü ve yeni anlaşmalar yapıldığında kamuoyu ile paylaşılacağını bildirdi.

Yılın son çeyreğinde cari dengenin müspet etkisiyle faiz indirimini mümkün kılacak enflasyonda belirgin bir düşüşün olacağını belirten TCMB Başkanı Kavcıoğlu, rezervleri güçlendirme çalışmalarının sürdüğünü, güçlendirmenin swap anlaşmaları, reeskont kredilerinin artırılması ve kullanımının genişletilmesi yönündeki gayretlerle daha belirginleşeceğini söyledi.

Yakında yeni swap anlaşmalarını kamuoyu ile paylaşacaklarını dile getiren Kavcıoğlu, “Enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar sıkı parasal duruşun kararlılıkla sürdürülmesi gerekiyor" dedi.

ÜFE ve TÜFE’de yeni algı

Türkiye’de üretici fiyatlarının (ÜFE) yüzde 40’a çıktığını, tüketici fiyatlarının da (TÜFE) bu noktaya taşınacağına dair bir algının doğru olmadığının altını çizen Şahap Kavcıoğlu, faiz indirme ve yükseltme konusunda bu zamana kadar hiçbir ifadelerinin bulunmadığını söyledi. Faiz oranlarının Merkez Bankası başkanlarına göre değil Türkiye’nin ekonomik, ticari yapısı ve küresel yapı çerçevesinde kurumsal bir yapıda belirlendiğini hatırlattı.

Türkiye’de zaten ÜFE’nin TÜFE’ye etkisinin önemli kısmının görüldüğünü belirten TCMB Başkanı Kavcıoğlu, “Buradaki gelişmelere baktığınız zaman benzinde artış olduğunda vergiden dolayı üretici fiyatlarında artış söz konusu ama tüketici tarafında büyük yansıması olmuyor. Eşel mobil sisteminde daha da kısıtlı bir yansıma oluyor. Dolayısıyla 'Üretici fiyatları yüzde 40'a çıktı, tüketici fiyatları da bu noktaya taşınacak.' gibi bir algı var, bunun doğru olmadığını ifade ediyorum. Enflasyon beklentileri tüketici davranışlarını şekillendiriyor. Toplumsal mutabakatın oluşturulması noktasında fiyatların ani, olduğundan fazla yükseltilmemesi ve bunun iyi bir zeminde konuşulması enflasyonun geleceği açısından önemli” dedi.

Dijital para ile ilgili bir soruya cevap veren Şahap Kavcıoğlu, “Çok yoğun şekilde çalışmalarımız sürüyor. Eylül ayında pilot uygulamaya başlayacağız ve onunla ilgili açıklamayı zamanı gelince yapacağız” ifadelerini kullandı.