Sedat YILMAZ

Kurban Bayramı’nın içinde olduğu 9 günlük resmi tatil öncesi ve sonrasında yapılan hane halkı harcamaları ekonomiye can verdi. Yüksek vergi geliri sağlayacağı düşünülen bayram giderlerinde kurban ve tatil harcamaları ön plana çıktı.

Türkiye ekonomisi potansiyelini Kurban Bayramı harcamalarında apaçık ortaya koydu. Ekonomik güven, 2021 Temmuz itibariyle pandemi öncesi 2019 yılını geride bıraktı. Tüketici ve üreticilerin genel ekonomik duruma ilişkin yaklaşımını veren Ekonomik Güven Endeksi’nin Haziran ayındaki 97,8 seviyesinden Temmuz’da 100,1’e yükselmesiyle başlayan güven süreci bayramda zirveye çıktı.

Ekonomik Güven Endeksi’ndeki bu sıçrama imalat, hizmet, perakende ve inşaat sektörleri desteğiyle gerçekleşti. Hizmet sektörü güven endeksinin 114,8, reel kesim güven endeksinin 112,1 ve perakende ticaret sektörü güven endeksinin 109,6 ile iyimser alana geçmesi bayram harcamalarını ateşledi.

Haziran’dan itibaren açılan ekonomi ve yaygınlaşan aşılama ile normalleşen hayat, Kurban Bayramı’nda kendini net olarak gösterdi. Hane halkı kurban, gıda, yeme-içme, giyim, nişan-düğün, ulaştırma ve tatile yaklaşık 60 milyar lira harcadı.

Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken de Kurban Bayramı ve tatili süresince esnaf adına 30 – 40 milyar liralık bir hareketliliği beklediklerini söylemişti.

3 milyon kurbanlık kesildi

Dört günlük Kurban Bayramı süresince Türkiye’de yaklaşık 3 milyon kurbanlık kesildi. Başta Kızılay, İDDEF, İHH ve diğer hayır kurumlarının yurtdışı ve yurtiçi kurbanlık bağışlarındaki artışlar da dikkat çekti. Küçükbaş kurbanlıklar en az 2 bin liradan, büyükbaş kurbanlıklar 25 bin liradan alıcı buldu. Kurbanını bağış yapmak isteyen vatandaşlar küçükbaş ve hisse için 700 - 1000 lira arasında hayır kurumlarına gönderdi.

Türkiye’de yaklaşık her yıl Kurban Bayramı’nda 2,5 milyon küçükbaş ve 500 binden fazla büyükbaş kurbanlık kesiliyor. Kurbanlıkların kesim, nakliye ve diğer giderleriyle birlikte toplam maliyeti 14,5 - 17 milyar lira arasında değişiyor. Kurban Bayramı’nda kurbanlıklar ortalama 15 milyar liralık bir büyük ekonomiyi ortaya çıkarıyor.

Diğer yandan Türkiye Deri Sanayicileri Derneği (TDSD) kayıtlarına göre bu yıl kurban derilerinin kesimden sonra doğru işlenip üretimde kullanılmasıyla ekonomiye 3 milyar liralık bir katkının veriliyor. Deriler çanta, ayakkabı, kemer döşemelik gibi katma değerli ürünlere dönüştürülüyor.

TDSD, Türkiye deri sanayiinin yılda 6,5 milyon büyükbaş ve yaklaşık 50 milyon küçükbaş hayvan ham derisine ihtiyacı olduğunu, bayramlarda kesilen kurbanların önemli bir ihtiyacı karşıladığını, ayrıca Türkiye’de jelatin ve kolajen pazarının güçlenmesiyle tabakhane çıktıları ve kurban derilerinden katma değer elde etmeye başladıklarını bildiriyor.

Tatil beldeleri yüzde 100 doldu

Tur operatörleri ve turizm birliklerinden alınan bilgilere göre, pandemi tedbirlerinin kaldırılmasıyla Kurban Bayramı’nda tatil destinasyonlarına akın eden tatilcilerin bayramda sahiller başta olmak üzere 10 milyondan fazla insanın seyahat ettiği gözleniyor.

Tüm otellerin yüzde 100 doluluk yaşadığı belirtilen bayramlık turizm hareketinde 6 milyon kişi kendi şehrinde ve 4,5 milyon insan da sahil kesimlerinde seyahat etti. Dolayısıyla 4,5 milyon kişinin sahilleri tercih ettiği Türkiye’de sahil ve sahil dışı tatil harcamalarının ulaştırma, konaklama, yeme-içme ve diğer masraflarla birlikte 15 milyar liraya ulaştığı tahmin ediliyor. Ayrıca tatil harcamalarıyla birlikte yeme - içme, giyim, nişan - düğün, ulaştırma ve diğer harcamalar da dahil edildiğinde esnafın cebine 35 milyar lira girdiği hesaplanıyor.

Kurban Bayramı için rezervasyonların çok hızlı geçtiğini ve pandemi yılı 2019’un çok üzerine çıktıklarını belirten acente yöneticileri, turizmin dinamikliğini bu bayram daha iyi yaşadıklarını söylüyorlar.

Acente yöneticileri, yabancıların da Türkiye’ye yoğun ilgisinin olduğunu, bu ilgide İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kültür ve turizm Bakanlığı, Bilim Kurulu, kamu kurum ve kuruluşlarının büyük gayretlerinin etkisinin olduğunu belirtiyorlar. Tur acenteleri özellikle güvenli turizm sertifikası alan tüm işletmelerin yoğun bir iş imkânına kavuştuklarını hatırlatıyorlar.

Ünlü İngiliz Post Office Travel Money de Türkiye’ye yönelik yaptığı araştırma raporunda ülkenin İngiltere’de kırmızı listede olduğu halde diğer rakip destinasyonlara göre Türk Lirası’ndaki kur düşüklüğü sebebiyle ucuz olduğu için çok sattığını raporladı. Raporda ucuzlukta Türkiye’yi Bulgaristan, Kıbrıs ve Portekiz’in izlediği belirtiliyor.

Turizmde yeni adımlar

Acente yöneticileri sahil bölgelerine akın olduğu kadar, turizmde her kesime hitap eden Türkiye’nin doğa, kültür, tarih, sağlık ve spor alanlarında da bu yıl doluluk yaşandığını, hatta bu yıl talebi karşılamakta zorluk çektiklerini, salgının kalkmasıyla birlikte turizm yatırımlarının hızlanabileceğini dile getiriyorlar.

Turizm sektörünün önemli bir süreç yaşadığını ve yurtdışı talepleri karşılamada dahi güçlük çektiklerinin altını çizen acente yöneticileri, “Aşılanmada hızlanmanın etkisi ve açıklanan yeni normalleşme kararları ile talep artış gösterdi. Bu bayram öncesi ve salgın sonrası ilk yoğun yurt dışı talepleri aldığımız dönem. Bu da sektör açısından oldukça olumlu bir süreç” diyorlar.

Ziyaretçilerin salgına karşı deneyimler geliştirerek seyahatlerinden giderek vazgeçmeyecek duruma doğru yöneldiklerini belirten tur acente yöneticileri, “Bizler de bu gelişmeye karşı butik anlayışlar, veri odakları yaklaşımlar, mobil deneyimler, eş zamanlı pazarlama, kişiye özel hizmetler, yapay zeka ve CRM programlarına yatırım yapıyoruz. Yakın gelecekte gezginlerin, en çok görmek istedikleri yerleri kendilerinden daha iyi bilen ve yönlendiren sistemler ile tanışacaklarını söyleyebiliriz” bilgisini veriyorlar.

Son dakikacılara hızlı hizmet

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerini iyi takip ettiklerini ve bu verilere göre seyahat harcamalarının ilk çeyrekte yüzde 50 arttığını gördüklerini hatırlatan acente yöneticileri, söz konusu gelişmenin yaz aylarında daha fazla artacağını tahmin ettiklerini ve ona göre hazırlandıklarını kaydettiler.

Türkiye hane halkı yurtiçi turizm verilerine göre bu yılın ilk 3 ayında olumsuz şartlara rağmen bir önceki döneme göre yarı yarıya artışın önemli olduğunu ve bu sayının 6 milyar lira civarında gerçekleştiğini ifade eden acente yöneticileri, “Bu çeyrekte seyahate çıkanlar 62 milyon 36 bin geceleme yaptı. Ortalama geceleme sayısı 7,5, seyahat başına yapılan ortalama harcama ise 732 lira olarak kayıtlara geçti. Ocak-mart döneminde yakınları ziyaret amacıyla yapılan seyahatler yüzde 66,8 ile ilk sırada yer aldı. Bunu yüzde 15,5 ile gezi, eğlence, tatil ve yüzde 7,4 ile sağlık izledi” dediler.

İç pazarda olumlu yönde hareketliliğin mevcut olduğunu belirterek, Kurban Bayramı’na girerken aşılamanın yaygınlaşmasıyla normalleşen ortama göre de hizmet birimleri oluşturduklarını ifade eden turizm acentesi yöneticileri, “Geçen yıl son dakikacıların oranı yüzde 20’lerdeydi. Bu sene bu oran yüzde 50’leri buldu. Biz onlara karşı fiyatları artırmadık hatta kampanyalı, indirimli sunumlar yaptık. Tabii rezervasyonunu iptal etmek isteyenleri de unutmadık. İptallerde yüzde 100 para iadesi sağladık. Rezervasyonların iptali bize kaybettirmedi, aksine yeni misafirlerle daha fazla ilgiyle karşılaştık” dediler. Acente yöneticileri, hem rezervasyon hem son dakikacılar için online hizmetleriyle yoğun turizm talebini rahatlıkla karşıladıklarını söylediler.

35 milyar lira nereye gitti

Kurban Bayramı tatili süresince esnafın cebine 35 milyar liranın üzerinde bir paranın girdiğini tahmin ettiklerini belirten yetkililer ise, söz konusu harcamaların daha çok kart ödemeleriyle gerçekleştiğine dikkat çektiler.

Kurban Bayramı süresince kart alışveriş adedinin bir önceki yıla göre yüzde 1000, işlem hacminin yüzde 173 arttığını, özellikle alışverişte zirvenin 21 Temmuz günü yaşandığını belirten online alışveriş kuruluşları yöneticileri, bayram tatili süresince bakkal, süpermarket ile çeşitli perakende satış noktalarına yoğun ilginin olduğunu dile getirdiler.

Zaten pandeminin vatandaşı online alışverişe yönlendirdiğini ancak Kurban Bayramı’nda bu ilginin çok çok fazla olduğunu gördüklerini anlatan online alışveriş portal yöneticileri,  2020 yılında küresel e-ticaretin 4,3 trilyon dolara ulaştığını, bu yıl da söz konusu rakamın daha yukarıda gerçekleşeceğini,  Türkiye’de de e-ticaret hacminin 200 milyar lira olduğunu ve giderek artışta ivme kazandığını dile getiriyorlar.

Yetkililer, yaz tatilinin gelmesi ve uzaktan eğitime ara verilmesiyle teknoloji fiyatlarında düşüş gözlemlendiğini ancak televizyon fiyatlarında bir artışın gözlendiğini, kategorisinde yüzde 100 fiyat artışıyla 2021’in zam şampiyonunun televizyon olabileceğine vurgu yapıyorlar.