Sedat YILMAZ

Tüketici fiyatları (TÜFE) aylık ve yıllık bazda beklentilerin altında gerçekleşerek son 7 aydaki artışını durdurdu. TÜFE aylık yüzde 0,89, yıllık bazda yüzde 16,59 olarak gerçekleşti. Piyasalar enflasyonda aylık yüzde 1,46, yıllık bazda ise yüzde 17,25 olacağını tahmin etmişti.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, üretici fiyatları (ÜFE) da aylık yüzde 3,92 ve yıllık yüzde 38,33’e yükseldi. ÜFE ile TÜFE arasındaki makas 21,74 puan açıldı. Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden C Endeksi denilen çekirdek enflasyon da enflasyondaki artış hızının kesilmesiyle yüzde 16,99 oldu. B endeksi ise Mayıs’ta yıllık yüzde 17,49 olarak ölçüldü.

Mayısta, endekste kapsanan 415 maddeden 97'sinin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 59'unun ortalama fiyatında değişim olmadı. 259 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.

Enflasyondaki düşüşe pandemiye karşı Mayıs ayındaki 17 günlük kapanma ve son dönemde artışa geçen döviz kurunun tüketici fiyatlarına yansımaması etkili oldu. Mayıs ayındaki 17 günlük kapanmada satılamayan malların fiyatlarında değişim olmamasının da tüketici fiyatlarındaki artış hızını aşağı çektiğine vurgu yapıldı. Akaryakıtta uygulanan eşel mobil sisteminin de enflasyona müspet etkisinin olduğu belirtildi.

Zam şampiyonu patates

Tüketici fiyatları endeksi (TÜFE), Mayıs’ta bir önceki aya göre yüzde 0,89, geçen yılın Aralık ayına göre yüzde 6,39, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 16,59 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 14,13 arttı. Enflasyon 2021 Nisan’da yüzde 17,14, geçen yıl Mayıs 2020’de ise yüzde 11,39 olmuştu.

Mayıs ayında artışın aylık bazda yüksek olduğu gruplar yüzde 2,56 ile ulaştırma, yüzde 1.76 ile giyim ve ayakkabı, yüzde 1,62 ile çeşitli mal ve hizmetler ile yüzde 0,29 ile gıda-alkolsüz içecekler grubu oldu. En yüksek düşüş gösteren grup ise yüzde 1,32 ile eğlence ve kültür şeklinde belirlendi.

Sektörel bazda yıllık en fazla artış yüzde 28,39 ile ulaştırma, yüzde 21,7 ile ev eşyası ve yüzde 19,30 ile sağlık şeklinde ölçüldü. Ürün bazında fiyatı en fazla artan yüzde 41,57 ile patates oldu. Patatesi yüzde 36,37 ile havuç, yüzde 29,46 ile şehirlerarası otobüs ücreti izledi.

Gıda fiyatları yüzde 17,4 arttı

İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de Mayıs’ta bir önceki aya göre yüzde 0,98, geçen yılın Aralık ayına göre yüzde 6,48, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 17,49 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 14,35 artış gerçekleşti.

Mayıs 2020'ye göre artışın düşük olduğu ana gruplar sırasıyla yüzde 2,9 ile alkollü içecekler ve tütün grubu, yüzde 5,75 ile giyim ve ayakkabı, yüzde 8,07 ile haberleşme ve yüzde 10,05 ile eğlence ve kültür olarak belirlendi.

Nisan ayında işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de bir önceki aya göre yüzde 1,65, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 5,44, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 18,11 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 13,82 artmıştı.

Enflasyonda tepe yüzde 17

Merkez Bankası (TCMB) 29 Nisan’da yayımladığı enflasyon raporunda yılsonu enflasyon tahmimini yüzde 9,4 – 12,2 aralığına yükseltmişti. Raporda enflasyonda zirvenin yüzde 17 ile görüldükten sonra düşüşün başlayacağı belirtilmişti.

TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu da, bu hafta Çarşamba yaptığı yatırımcı toplantısında da faiz indirimi noktasında parasal erken gevşeme beklentisine girilmemesini istemiş, enflasyonda belirgin düşüşün üçüncü çeyrek sonu, dördüncü çeyrek başında olacağını, bu sürecin bankanın politika faizini enflasyonun üzerinde tutma kararlılığı ile birlikte değerlendirilmesi gerektiğini söylemişti.

Bu arada TCMB yatırımcılar toplantısında uluslararası emtia fiyatlarında yukarı yönlü hareket olduğunu ve Türk Lirası’ndaki değer kaybının devam ettiğini belirterek, ancak enflasyon oranlarının aşağı veya yukarı yönlü hareket edebileceğini ancak trendde belirgin bir sapmanın olmadığını söylediği dile getiriliyor.

Bazı analistler ise yurt dışında artan enflasyon sebebiyle küresel merkez bankalarının politika değiştirmesi durumunda döviz kurunun artışıyla Türkiye’nin fiyat istikrarı konusunda sıkıntı çekebileceğini vurguluyor.

İthalat fiyatları etkisi

Ekonomist Haluk Bürümcekçi, 17 günlük kapanmaya dikkat çekerek, olayın fiyatları baskıladığını söyledi. Bürümcekçi, gıda enflasyonunun işlenmiş gıda fiyatlarını artırdığını, söz konusu seyrin yılsonuna kadar devam etmesinin mümkün olduğunu kaydediyor.

Petrol dahil artan emtia fiyatlarıyla yıllık bazda yüzde 35 değer kaybeden Türk Lirası’nın enflasyonu yukarı yönlü tetikleyeceğinin altını çizen Bürümcekçi, ekonominin canlanmasıyla artan ithalat fiyatlarının da kuru yükselttiğini ve dolayısıyla bir enflasyonun söz konusu olduğunu dile getirdi.  Bürümcekçi, TCMB’nin faiz konusunda temkinli duruşunu devam ettireceğini sandıklarını kaydetti.

Gedik Yatırım Ekonomisti Serkan Gönençler de, Garanti BBVA Yardımcı Başekonomisti Seda Güler Mert gibi gelişen ortam paralelinde enflasyonun henüz tepe noktasını görmediğini tahmin ettiklerini ifade etti. Ekonomist Güler ise Mayıs ayında enflasyon artışındaki kesilen hızın giyim ve ayakkabı grubu kaynaklı olduğunu anlattı.

Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan da, beklenmeyen Mayıs ayı rakamlarının baz etkisinden kaynaklanabileceğini, ancak en önemli etkinin kapanma ve bu ayda fiyat toplamadaki yetersizlik olabileceğini söyledi.

Erkan, “Temel mal ve hizmetlerdeki eğilimin enflasyon artışına zemin oluşturmaya devam edeceğini düşünüyoruz. Petrol ve kur etkisi sürecek. Ayrıca vergi artışları eşel mobil uygulamasının sona ermesi fiyat artışlarını genele yayacaktır. ÜFE-TÜFE arasındaki 21,74’lük makas baskı unsuru olmaya devam edecek. TCMB’den faiz indirimi için 3’üncü çeyreğin sonuna bakmak lazım” şeklinde konuştu.