Deniz DİKMEN

İnsan dünyanın her yerinde yılbaşını rengarenk ritüellerle kutluyor ve umutla geleceğe bakmak istiyor.

Gelin bu yazımda size biraz dünyanın değişik köşelerinde yeni yıl nasıl karşılanıyor ona bir bakalım.

Bildiğiniz üzere ilk takvim yaklaşık 6000 yıl evvel eski Mısırlılar tarafından oluşturulmuş.

Her yıl bir kez Nil Nehri taşarmış ve bu da genelde Sirius Yıldızın görünmesine denk gelirmiş. Nil Nehri’nin taşması genelde köylülere bereketli topraklar getirirmiş ve ekinler yapılır ve daha sonra hasat yapılırmış. Dolayısı ile Mısırlı köylüler bu nehrin taşmasını yılın başlangıcı gibi görüp yılı 3 mevsime ayırırmış-suların yükseldiği, ekinin yapıldığı ve hasadın yapıldığı mevsime. 

1000 yıl sonra ise Mezopotamya’da Sümerliler bir takvim oluşturuyorlar ve günü 24 saat, saati 60 dakika ve dakikayı 60 saniye olarak tanımlıyorlar.

Milattan önce 2000’li yıllarda ise Babiller ayın dünyanın etrafında dönmesini ölçü alarak 12 ayı ve her ayı 30 gün olarak tanımlarlar. 

Günümüzdeki takvim ve ayların isimleri ise Roma İmaparatoru Julius Caesar ve milattan önce 45 yılına dayanır ve yılı 365 gün olarak tanımlar.

Bugün uluslararası çoğunlukla kullanılan takvim ise gregoryen takvimdir.

Yeni yılı ilk karşılayan coğrafya Samoa Adası, Kiribati ve Yeni Zelanda ve Avustralya oluyor. Ordan zaman dilimlerini takip ederek Asya kıtası, Afrika kıtası , Avrupa kıtası , Amerika kıtası ve en son Hawai Adası , Samoa Adası ve Baker ve Howland Adası yeni yıla girer.

Ortak yön bereketi çağırmak

Dünyanın her yerinde ise yeni yıla farklı adetlerle girilir ancak ortak yön daima kötülükleri kovalamak ve iyilikleri, kısmeti, bereketi, bolluğu çağırmak oluyor.

Dünya çapında ilk büyük kutlama Avustralya’da Sydney’de yapılır. Sydney Limanı’nda yaklaşık 1.5 milyon insan toplanır ve muhteşem havai fişek gösterisini izler. Bu gösteri senenin 12 ayına atıfta bulunarak 12 dakika sürer.

Japonya ise yeni yıla çok eski bir gelenek olan Toshikoshi Soba ismindeki erişte çorbası ile girer. Bu çorbada kullanılan karabuğday unu uzun ömrün ve dayanıklılığın sembolüdür. Ayrıca erişteyi yedikçe, geçen yılın zorlukların ortadan kalktığına inanılır.

Yılbaşı yemeğinden sonra ise Japonlar tapınaklarına gidip günah çıkarırlar. Tapınaklarda 108 kere çan çalar ve her çan çalışında günahların uzaklaştırıldığı düşünülür. Daha sonra tapınağa yeni yıl dilekleri ve gökyüzüne ışıklı fenerler bırakılır.

Filipinler’de yılbaşı kutlamaları

Filipinler’de ise yeni yıl arifesinde bereket kabul ettikleri 12 adet elma, üzüm, yaban mersini gibi çeşit çeşit yuvarlak meyvelerden bir sos hazırlanıp servis edilir. Ayrıca yılbaşında Filipin halkı puantiye desenli kıyafetler giymeyi sever zira puantiyelerin uğur getirdiğine inanırlar.

Dilek yazılı kağıdı yakarlar

Rusya’da ise insanlar yeni yıla girmeden önce yeni yıl dileklerini bir kağıda yazar ve ardından bu kağıdı yakarlar. Bu kağıdın küllerini ise bir bardak şampanyanın içine döküp bu karışımı içerler ve bu şekilde dileklerinin kabul olacağına inanırlar.

Brezilya’da ise gece yarısı kutlamalar örneğin Copacabana Plajı gibi deniz kıyısında yapılır. Halk beyaz kıyafetler giyer ve sahilde 7 kere dalgaların üstünden atlar ve her seferinde birer dilek dilerler. Bu şekilde deniz tanrısı Yemanya’ya sevgi ve saygılarını sunarlar. Denize beyaz çiçekler atarlar ve ardından yapılan havai fişek gösterisini izlerler. Beyaz renk saflığı simgeler ve yeni yılın bembeyaz ve tertemiz gelmesini arzuladıklarına işaret eder.

Kolombiya’daki yeni yıl geleneği ise sanırım tam benlik. Kolombiya’da insanlar ceplerini mercimekle doldururlar zira mercimek hem mutluluğu hem de bereketi simgeler. Yeni yıla ilk adımlarını sağ ayakları ile atarlar ve yeni yılda çok seyahat edebilmek için evlerinin çevresinde boş bir valizle tur atarlar.

Ecuadorlular ise yıl başında eski kıyafetlerinden dev kuklalar yapar ve içini samanla ve kağıt ile doldururlar. Gece yarısı ise bu kuklaları yakarlar ve yeni yıla girerken tüm kötülükleri kovduklarına ve iyiliklere yer açtıklarına inanırlar.

Kapıya soğan asılır

Yunanistan’da ise yeni yıl geleneklerinde kapıya soğan asılır ve bereketine ve yeniden doğuşa inanılır çünkü soğan kendi kendine üreyebilen bir sebzedir. Uyuyan çocukların başı da soğan ile temas edilir ve bunun uğur getireceğine inanılır.

İspanya yeni yıla 12 adet üzümle girer. 12 adet üzümün uğuru (Las doce uvas de la suerte) diye geçer bu meyveler. Gece yarısı çanlar çaldığına her çan çalışında ağızlarına bir üzüm tanesi atarlar ve bunun yaşamlarına bol bereket getirdiğine inanırlar. Bu gelenek aslında 19’uncu yüzyılın sonunda Fransızlardan esinlendikleri bir gelenekten gelir.

Fransız Burjuvası yeni yılı üzüm ve şampanya ile kutlarken İspanyol Madrid Burjuvası da bu geleneği 12 üzüm yiyerek benzetmiş. Günümüzde İspanyol halkı yıl başı gecesi bulundukları kentlerin meydanlarında buluşup çanların çalması ile birlikte 12 üzümünü uğur getirmesi için bir bir yer. Bu 12 rakamı hem 12 aya ama aynı zamanda Hristiyanlıkta 12 havariye işaret eder.

Danimarka’da ise insanlar sevdikleri insanların evinin kapısında çanak çömlek ve cam kırarlar ve yeni yıla girmeden haneyi kötü ruhlardan ve olumsuzluklardan arındırdıklarına inanırlar. Ayrıca masalardan ve sandalyelerden atlayarak yeni yıla giriş yaparlar.

İtalyanlar yıl başı gecesi mercimekli domuz eti yerler. Mercimekleri kurşun paralara benzettikleri için yeni yılda zenginlik getireceğini düşünürler.

Dans ederek girerler

Avusturya’nın her yerinde insanlar hem partilerde hem de evlerinde, vals yaparak, dans ederek yeni yıla girerler.

Yeni yıl kutlamaları İskoçlar için çok önemlidir ve kutlamalar 02 Ocak sabahına kadar 3 gün sürer. Buradaki kutlamalar pagan kış gündönümü ve Vikinglerin Yule kutlamalarının bir harmanı gibidir.

İskoçlar yeni yıla viski içerek girerler. Ayrıca viski, bira ve yumurtadan oluşan bir karışım içerek ve gayda müziği çalarak da kutlamalarına devam ederler.

Yılbaşında ‘Kara Çörek’ olarak andıkları meyveli ekmek ve koyun midesi dolması yerler. Yeni yılda ise eski günlerin hatırası hürmetine 1700’lü yıllara ait “Auld Lang Syne” adlı Kelt kökenli şarkı söylenir.

Kırmızının anlamı

Bazı Avrupa ülkelerinde ise yeni yılda kırmızı iç çamaşırı hediye edilir. Bu gelenekle insanların yeni yılda aradıkları büyük aşkı bulmaları ve mutlu bir yaşam sürmeleri hedeflenir.

Ayrıca Avrupa’da kurşun da dökülüp ortaya çıkan figürlerden gelecek senenin falına bakılır.

Güney Afrika Cumhuriyeti’nde Capetown’da çok özel yeni yıl kutlamaları olur zira bu dönem eski koloniyal dönemlerde kölelerin de birkaç gün izinli oldukları ve kutlama yapabildikleri tek zamandı.

Capetown’da ise kutlamalar çok renkli olur , giyilen kostümler rengarenktir , insanlar yüzünü beyaza boyar, yüksek volümlü müzik çalar , davullar çalar ve yüz bin kişiden fazla insan meydanlarda dans eder. 

Bu kutlamalar aynı zamanda Güney Afrika ‘da siyahilerin özgürlüğüne kavuşmasının da anısına yapılır.

Nar kırılır

Türkiye’de ise çok güzel ve anlamlı bir geleneğimiz vardır zira güzel Anadolu topraklarımızın güzide meyvesi nar bir bezin içine sarılıp kırılır ve içindeki bin tane nar tanecikleri ortaya çıkar.

Nar bolluk ve bereketin, kırmızı renk ise mutluluğun sembolüdür. Narın kırılması ile yeni yılda aileye neşe ve mutluluk gelir. Nar aynı zamanda aile birliğini ve toplumsal dayanışmayı, nar taneleri ise aile üyelerin birbirine sıkı sıkı bağlı olacağını sembolize eder.

Bir yıl acısıyla tatlısıyla sona ererken yeni yılda dünyaya en başta barış dilemek istiyorum. Silahların sustuğu, tüm insanlığın huzura ve refaha kavuştuğu, doğa ile barıştığı, kadınların ve çocukların, toprağın, havanın ve suyun koruma altında olduğu ve kötünün uzaklaştığı iyiliğin geldiği yeni bir yıl olmasını yürekten temenni ediyorum.

Yeni yılda görüşmek üzere…