Sedat YILMAZ

Sürekli büyüme trendindeki kripto para uygulamaları,  küresel merkez bankalarını endişelendirirken dijital para ile ilgili ülke hükümetlerinde sistem arayışları hız kazanıyor.

Hükümetler, tek merkezli para sistemi yerine merkezsiz para uygulaması olan Blockchain teknolojisinin yürürlükteki mevcut sistemi tehlikeye atabileceğine ve uygulanan parasal nizamın bozulmamasına yönelik yeni düzenlemelerin gerektiği üzerinde politikalar geliştiriyor.

Yaşanan pandeminin de etkisiyle ülkelerin cari açık, döviz krizi ve finansal bunalım yaşama ihtimaline karşı giderek büyüyen kripto para pazarına regülasyon getirmek isteyen hükümetler, küresel ekonomide yeni bir dünya düzeninin oluşmasına zemin hazırlamak istiyor.

ABD’de son seçimler sonunda Başkan olan Joe Biden’in tayin ettiği ABD yeni Hazine Bakanı Janet Yellen’in kripto para ile ilgili bir düzenleme yapılacağını söylemesi diğer ülkeleri de harekete geçirdi. Özellikle gelişmiş ülkelerde bu konuda hareketliliğin yaşandığı gözlemlenirken gelişen ülke ekonomileri yeni sisteme ayak uydurma konusunda bugünden çalışmaya başladı.

Başta Avrupa Birliği (AB) olmak üzere birçok ülke kripto paranın güvenli ve kontrollü olması için yasal bir çerçevesinin çizilmesini istiyor. Kripto paranın terörün finansmanı ve kara para aklama sistemi olarak kullanılmasının önüne geçilmesiyle ilgili politika üreten ekonomi yönetimleri, ülkelerin yasal para birimini destekleyecek “dijital para sistemi”nin yerel parayı koruyacağı gibi dünya ticaretini de olumlu etkileyeceği görüşünü paylaşıyor.

Kripto para birimleri endüstrisinde para aklama ile mücadele alanında küresel standartlar ortaya konulmuş olsa da halen regüle edilmemiş durumda.

Güvenli ve kontrollü olmalı

Daha önceki karşıt görüşlerine rağmen kripto olayına daha mutedil bakmaya çalışan ABD’nin yeni Hazine Bakanı Janet Yellen’in açıklamasıyla birden ısınan dijital para piyasasına yönelik ilk tepki Avrupa’dan geldi.

Özellikle son yılların önemli kazanç birimi kripto paralar içinde en istikrarlısı olarak görülen Bitcoin’in 41.946,74 dolarla tüm zamanların rekorunu kırmasının ardından 268.953 dolara geriledikten sonra kurumsal alımların da etkisiyle yeniden 32.649’a yükselmesine karşılık Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde’ın bu yıl kripto paralar konusunda karar vereceklerini söyledi.

“Eğer dijital euro iyi bir şekilde uygulanırsa, herkese hizmet edecek” ifadelerini kullanan Lagarde, banknotların dijital euro ile bir arada var olacağına ilişkin güvence verdi. Lagarde dijital euroyu oluşturma sürecinin mevcut mali durumu bozmadan ya da şu anda sahip olunan para politikası aktarımını tehlikeye atmadan yapılması gerektiğinin altını çizdi.

Bu arada Bitcoin’in bir haftalık kaybının 20 dolara yakın olduğuna dikkat çeken analistler ise dijital paranın şu anda 600 milyar dolarlık bir piyasa hacminin olduğunu ve Bitcoin’deki gücün korunduğuna dikkat çektiler. Analistler yaklaşık 1 trilyon dolarlık piyasada Bitcoin’in yüzde 60’lık bir hacme sahip olduğunu belirterek gidilecek çok daha fazla yolun olduğunu raporladılar.

Bitcoin son dönemde yatırım fonları hatta büyük şirketler tarafından alınıp satılan bir yatırım aracı haline gelmişti. Bitcoin Mart ayından bugüne değerini ona katladığı gözleniyor. ABD’de tahvil getiri eğrisinin bayrak yapması da kripto para pazarını güçlendiriyor. Pazarın yüzde 60’tan fazlasını elinde tutan Bitcoin Ocak ayında teknoloji hisselerindeki hacmi de aşarak kazançta zirveye oturdu.

Düşüş Ripple kaynaklı mı?

Analistler, geçen yılın son günlerinde kripto pazarının üçüncü büyüğü XRP Coinbase’in ABD sermaye piyasası düzenleme kurumu SEC tarafından açılan dava sebebiyle satışlarını durdurduğuna yönelik açıklamanın piyasada moralleri bozduğunu ifade ediyor.

Gelişmede ABD’li SEC Coinbase ile ilişkili blokzincir şirketi Ripple Labs’ın kayıt dışı dijital menkul kıymet ihracı yoluyla 1,3 milyar dolar para topladığını iddia etmiş, Ripple ise Coinbase’nin menkul kıymet değil para birimi olduğu ve menkul kıymet kontratı olarak kaydileştirilmesine yükümlü olmadığını açıklamıştı.

Kripto para pazarında yüzde 90 birim düşüklüğüne sebep olan erimenin ECB Başkanı Lagarde’ın Bitcoin için küresel bir regülasyon gerektiğini, dijital para biriminin bazı durumlarda kara para aklama faaliyetlerinde kullanıldığını, Bitcoin işlemlerine yönelik yasadışı bir faaliyet olup olmadığına dair cezai soruşturma yürütüldüğünü ve kapatılması gereken bir yasal boşluk bulunduğunu, son derece yüksek yatırım aracı olduğunu söylemesi de etkili olmuştu.  

Lagarde dışında da dünyanın dört bir yanından uzmanlar kripto para birimlerine küresel kuralların uygulanması çağırısında bulunmuştu.

Piyasaya regülasyon şart

Küresel kripto pazarını değerlendiren analistler ise merkez bankalarının tek merkezli para sisteminin devamı için direndiklerini söylüyor. ABD Hazine Bakanı Janet Yellen ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde’ın açıklamalarını önemsediklerini ve yakın gelecekte kripto para pazarında ciddi regülasyonların gelebileceğini dile getiren analistler, Yellen’in terörün finansmanı ve kara para aklamada kullanılabilecek sistemde ayrıca bir coinin birkaç kez satışını ifade eden çifte harcamanın parasal sisteminin yeni bir düzenlemeye ihtiyacı olduğunu söylüyorlar.

Bitcoin’in kripto para piyasasını eline geçirdiğini ve büyük şirketler ve kurumsal yatırımlarla sistemin daha da büyüme potansiyeli olduğunu ifade eden analistler, “Bugün pandemiden sonra küresel ekonomide en çok konuşulan kripto para sıcak bir gündem haline geldi. ABD dolarını korumak istiyor ve kripto parayı kontrolü altına alma peşinde.

Yellen, FED Başkanı Jerome Powell ile birlikte merkezi sistemi bozmadan dolar bağlantılı bir kripto parayı gündeme getirecek. Senato’da sayı itibariyle bir fazlası olan Demokratlar, Cumhuriyetçiler’e göre dolar destekli kripto paraya daha sıcak” yorumunu yapıyorlar. Analistler, 2021 yılının dünyada en fazla pandemi, aşı ve kripto parayı konuşacağını ileri sürüyorlar. Bazı analistler de blockchain içinde çifte harcamanın olabileceğini, çifte harcama tartışmalarının kamuoyuna yanlış yansıtıldığını tahmin ettiklerini kaydediyorlar.

Pilot uygulama bu yıl başlıyor

Küresel merkez bankaları kripto paralar üzerinde regülasyon çalışmaları yapmayı planlarken Merkez Bankası (TCMB) da dünyaya ayak uydurma konusunda geçen yıldan bu yana hazırlık yapıyor.

TCMB eski başkanı Murat Uysal yönetiminde Başkan Yardımcılığı yapan Emrah Şener geçen yıl Mayıs ayında yaptığı açıklamada, “Ödemeler alanında bankamızca belirlenen geliştirme konularında Bankalararası Kart Merkezi’ne (BKM) ilave rol ve sorumluluklar verilecektir. Bu karar, ödeme sistemleri ve finansal teknolojilere uyumu güçlendirmek ve bu dönüşümü yönlendirmek amaçlıdır” demiş, bu gelişme TCMB’nin Blockchain projelerini BKM ile hayata geçirmeyi planladığı şeklinde yorumlandı. Hyperledger Türkiye Platformu Editörü Deniz Özgür bu anlaşmaya ilişkin olarak yaptığı açıklamada, TCMB’nin kripto para, dijital cüzdan, dijital kimlik, kripto borsası, açık bankacılık gibi ürünleri BKM ile hayata geçireceği yorumunda bulunmuştu.

Murat Uysal’dan sonra TCMB Başkanı olan Naci Ağbal da kripto para çalışmalarının önemli bir aşamaya geldiğini ve bu yılın ikinci yarısından itibaren pilot uygulamaların başlayacağını söylüyor.

Kripto paralarla TCMB’nin çok sayıda çalışma başlattığını belirten Ağbal, sektörle ilgili görev ve çalışmalar yapmak üzere 2020 yılında Finansal İnovasyon Genel Müdürlüğü’nün kurulduğunu hatırlatıyor. Bu genel müdürlüğün altında dijital para konusunda başlatılan bir Ar-Ge projesi olduğuna dikkati çeken Ağbal, “Şu anda bu projenin kavramsal ispat aşaması tamamlanmış durumda. 2021 yılının ikinci yarısında ise pilot testlere başlamayı hedefliyoruz” diye konuşuyor.

Yeni reform paketiyle yatırımcı akacak

Kredi derecelendirme kuruluşu S&P’nin Türkiye’nin yabancı para cinsinden uzun vadeli kredi notunu yatırım yapılabilir seviyenin dört kademe altında “B+” teyit etmesi ve not görümünü “durağan”da tutmasına karşılık Kasım’da ekonomi yönetiminin değişmesinden bu yana Türk piyasalarına yatırımcı ilgisi sürüyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’ye son aylarda 15 milyar doların üzerinde portföy yatırımının gerçekleştiğini, aşılama ve ticari ivmenin artmasıyla yatırımcı ilgisinin daha da yükseleceğini söylüyor.

Reform paketi ile sürdürülebilir ve kaliteli bir büyüme yapısına kavuşmayı hedeflediklerini belirten Erdoğan, “Reformlarla ilgili hazırlık dönemini tamamladık. Yakında kapsamlı reform paketimizi kamuoyuyla paylaşacağız. Fiyat istikrarıyla birlikte faiz yükünden de kurtulup ekonomide güven tesis edilecek. Yeni hamlelerle Türkiye'yi değişen küresel değer zincirinin önemli bir oyuncusu haline getireceğiz" diyor.

Bu hafta piyasalarda borsa kazandırırken altın ve döviz kaybettirdi. Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetleri haftalık bazda ortalama yüzde 1,18 değer kazanırken, altının gram satış fiyatı yüzde 1,26, dolar/TL yüzde 1,08, euro/TL yüzde 0,63 değer yitirdi. Piyasalarda 1000 TL’lik yatırım haftalık borsada 1011,8 lira, altında 987,4 lira, dolarda 989,2 lira, euroda 993,7 lira oldu.

Bu hafta piyasalar yurt içinde kapasite kullanımı, reel kesim güven endeksi, TCMB enflasyon raporu ve dış ticaret dengesi, ABD’de FED faiz kararı toplantısı, GSYH, bekleyen konut satışları, Michigan tüketici güven endeksi, Almanya’da IFO iş ortamı güven endeksi, TÜFE ve GSYH verilerini takip edecek.

BIST 100… Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi en düşük 1.508,90, en yüksek 1.582,04 puanı gördükten sonra haftayı önceki hafta kapanışına göre yüzde 1,18 artarak 1.542,45 puandan tamamladı. Dünyada aşılamaya rağmen pandemi sebebiyle alınan sert tedbirlerin gündeme gelmesi küresel piyasaları da satışa yöneltti. Haftanın son günü S&P’nin notuna odaklanan borsa gelecek hafta hisse ve sektör bazlı hareket edebilir. Yurt dışında FED’in faiz kararı ve büyüme oranları yine borsanın gündeminde olacak. 1530’un destek olarak görüldüğü BIST 100 endeksinde dirençler 1575 seviyesinde yoğunlaşıyor.

DOLAR/TL… Haftayı 1,08 değer kaybederek 7,4110 liradan kapatan dolarda yatay bir seyir bekleniyor. TCMB’nin faiz kararından sonra 7,35’lere kadar çekilen kur, teknik bazda 200 günlük ortalamasının üstünde kalmayı sürdürdü. Kurun 7,50’yi kuvvetli geçmediği sürece 7,40’larda yatay seyrini sürdüreceği tahmin ediliyor. Dolar/TL kurunda destekler 7,20, 7,35, dirençler ise 7,40 ve 7,50’de yoğunlaşıyor.

EURO/TL… Avrupa parası euro da haftayı yüzde 0,63 değer yitirerek 9,0140 liradan kapattı. Euro, dolara göre daha dirençli görünüyor. TCMB’nin faizleri sabit bırakmasından euro/TL kuru da olumsuz etkilendi. Kur 8,90’lara kadar düştü. Teknik bazda da kurda düşüş gözlense de gelecek hafta 9 lira civarında yatay seyir devam edeceği öngörülüyor. 8,9 lirayı destek yapan euroda en yüksek direnç 9,07’lerde.

ALTIN… Kapalıçarşı’da işlem gören 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 1,26 kayıpla 438,20 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 1,22 azalışla 2.908,00 liraya geriledi. Geçen hafta 719,00 lira olan çeyrek altının satış fiyatı ise 710,00 liraya düştü. TCMB’nin faiz indirmesiyle 7,35 liraya kadar düşen dolar külçe altının gram fiyatını da 438 liraya kadar çekti. Daha sonra 7,42 lirada toparlanan dolarla birlikte altın fiyatı da 442 liraya yükseldi. Altının gelecek hafta 440 liralı rakamlar etrafında yatay seyredeceği gözleniyor. Uluslararası piyasalarda ons altın 1875 dolar direncini kıramayınca yeniden 1855 dolara döndü. Altının FED’in faiz kararı ve ABD’deki yeni yönetimden gelecek açıklamalar ile hareket etmesi bekleniyor. Ons altında fiyatın destekte 1830, dirençte 1862’leri yeniden görme ihtimali bulunuyor.

PETROL… Pandemi ve dünya petrol stoklarına göre hareket eden petrol fiyatları, ABD’de stokların artmasına rağmen Çin’de virüsle ilgili yeni kısıtlamaların görülmesi, Avrupa’da var olan kısıtlamaların süresinin uzatılması düşüşe geçti. Haftanın son günü yüzde 1’in üzerinde düşüş gösteren fiyatlar brent petrolü 55 dolara çekti. Batı Teksas petrolü (WTI) da 52,5 dolar seviyesinde hareket etti. Fiyatların gelecek hafta brentte 54-56, WTI’da 51-53 dolar arasında seyretmesi bekleniyor.

KRİPTO PARA… ABD seçimleri, yeni Hazine Bakanı Janet Yellen ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde’ın kripto parada kapsamlı bir regülasyonun yapılmasıyla ilgili açıklamaları ve piyasada dolaşan kripto paralara yönelik söylentiler pazarda bu hafta ciddi kayıplara ve düzeltmelere sebep oldu. Pazarın gözdesi Bitcoin, 41.946,74 dolarla tarihi rekor yaptıktan sonra 28.953 doları gördükten sonra yeniden 32.649 dolara yükseldi ancak kayıp hanesinde yer aldı. Yorumlar, Bitcoin ve Ethereum’da dip seviyelerin kısa vadeli olduğunu, fiyatların yeniden yukarı yönlü düzeltme yaparak süreceğini gösteriyor. Bitcoin ve Ethereum’daki düşüşlerin en büyük sebebinin altcoinlere yönelik tercihler olduğu söyleniyor. Altcoinler önemli bir çıkış gösterse de Bitcoin ve Ethereum’u geçme ihtimali zayıf. Piyasa değerlerinin altında kalan iki kripto parada yükseliş trendi bekleniyor. Bitcoin haftanın son gününde 59,3 milyar dolarlık işlem yaptı ve piyasa değeri 607,5 milyar dolara çıktı. Son gün 33,5 milyar dolar işlem yapan Ethereum ise 1259,95 dolar seviyelerinde. Ripple da 0,28 seviyesinden işlem gördü. Uluslararası kripto para piyasasının liderleri ise Curve DAO Token, SushiSwap ve Tezos.