Çin’den dünyaya yayılan koronavirüs salgını sebebiyle küresel ekonomide dengeler yeniden değişiyor. Ülkeler deniz, hava ve karayoluyla Çin’e sınırlarını kapatırken ekonomik faaliyetler de giderek düşüyor. Salgının yayılması durumunda dünya ekonomisinin 2020 yılında ciddi bir kayıp yaşayacağı tahminleri yükseliyor.

Dünya genelinde 30’a yakın ülkede görülen ve şu ana kadar yaklaşık 20 bin kişiyi etkileyen ve 400’e yakın kişinin ölümüne sebep olan koronavirüs küresel ekonomiyi de tehdit ediyor.

ABD/Çin ticaret gerginliği, Brexit süreci ve birçok jeopolitik riskleri kısmen atlatan küresel ekonomi 2020 yılında hiç beklemediği virüs salgını riskiyle boğuşuyor. Başta Çin’de olmak üzere borsaların çöktüğü, emtia fiyatlarının gerilediği ve ekonomik faaliyetlerin yavaşladığı küresel ekonomide geleceğin nasıl olacağına dâir herhangi bir öngörüde bulunulamıyor.

Sağlık Bakanlığı’nın bildirdiğine göre Türkiye’de henüz koronavirüs vakasına rastlanmadı. Ancak tedbirler de elden bırakılmıyor. Türkiye Çin’den gelen tüm uçuşları ay sonuna kadar durdurdu. Çin’in dışındaki Uzakdoğu ülkelerinden gelen uçuşlar ise sıkı bir denetime tabi tutulacak.

Büyümeler tehlikede

Dünyadaki ekonomik faaliyetlerin üçte birine yakınını gerçekleştiren ve virüs salgınına maruz kalan Çin 2020 yılındaki yüzde 6’lık büyüme hedefini aşağıya çekmeyi düşünüyor. Konuyla ilgili Çin devleti bu yıl ekonomik faaliyetlerde gerilemenin muhtemel olduğunu, gelişmelerden küresel ekonominin de etkileneceğini bildirdi.

Son Küresel Ekonomik Görünüm güncelleme raporunda dünya ekonomisindeki büyümeleri 2019 için yüzde 3'ten 2,9'a, 2020 için 3,4'ten 3,3'e, 2021 için 3,6'dan 3,4'e çeken Uluslar arası Para Fonu (IMF) da Çin’deki ekonomik faaliyetlerdeki yavaşlamaya göre yeniden revize edeceği tahmin ediliyor.

Aynı şekilde Dünya Bankası da yılın son raporunda 2019 yılı için dünya büyüme tahminini yüzde 2,6’dan yüzde 2,4’e, 2020 yılı için yüzde 2,7’den yüzde 2,5’e, 2021 için ise yüzde 2,8’den yüzde 2,6’ya çekmişti. Banka Çin’den gelecek haberlere göre yeni bir revizeyi gündeme getirmesi bekleniyor. Banka son raporunda Türkiye’nin 2019 yılında daralma olmayacağını da açıklamıştı.

Genel kanaat ise virüsün gelecek aylarda da etkisini artırarak sürdürmesi durumunda küresel ekonomideki büyümelerin 1 puan aşağıda gerçekleşme ihtimalinin yüksek olduğu yönünde birleşiyor.

Emtia fiyatları alarm veriyor

Koronavirüs salgınının başladığı andan itibaren yükselen altın fiyatlarına karşılık emtia ile birlikte düşen petrol fiyatları dünyada ekonomik aktivitenin azaldığını da gösteriyor. Citigroup virüs salgınının dünya geneline yayılmasıyla birlikte hazırladığı raporda emtia fiyatlarının gelecek dönemde daha da düşeceği ifade edildi. Raporda emtia arasına petrol ile birlikte bakır, demir cevheri de eklendi. Emtia pazarının kritik bir döneme girdiğini belirten banka raporunda bakır fiyatlarında dahi yüzde 20’lik bir düşüş öngördüğü gözleniyor. Uzmanlar petrolde 2008 krizinden bu yana en sert talep şoku ve 11 Eylül saldırılarından sonra fiyatlardaki en ani düşüş olarak yorumluyorlar.

Citigroup raporunda petrol ile ilgili yapılan tahminler dikkat çekiyor. Çin’in günlük 14 milyon varil petrol tükettiğini ancak şu anda tüketimin günlük 3 milyon varilden daha fazla yani dörtte bir azaldığına dikkat çekilen raporda petrol talebindeki azalışın küresel ekonomik görünümde de önemli bir değişiklik yapacağı kaydediliyor. Çin’in günlük tüketimi Fransa, Almanya, İtalya, İspanya, İngiltere, Japonya ve Güney Kore’nin toplam tüketimiyle aynı seviyede.

Citigroup raporunda petrol fiyatı için brentte yılın ilk çeyreğine dair 54 dolarlık bir rakam verirken virüs salgınının durumuna göre gelecek aylarda seviyenin 47 dolara kadar inebileceğine vurgu yapıyor. Citi, petrol fiyatlarının ikinci çeyrekte 50 dolar ve üçüncü çeyrek için de 63 dolar fiyat tahmininde bulunuyor. Petrol fiyatları halen son bir ayda yüzde 20’ye yakın bir düşüşle 56 dolardan işlem görüyor.

OPEC acil toplantı istiyor

Halen Doğu Akdeniz’de ülkelerin enerji dalaşını atlatamadığı bir süreçte koronavirüs salgınıyla karşılaşmasının küresel ekonomiyi yeni bir daralmaya yönelteceğini belirten ekonomistler de Çin’den sonra diğer ülkelerde azalacak petrol ve emtia talebiyle birlikte küresel ekonominin özellikle sanayi ve enerji alanında zor günler geçirebileceğine işaret ediyorlar.

Petrol fiyatlarının düşmemesi için üretimde kısıntıyı planlayan Petrol İhracat Eden Ülkeler Teşkilatı (OPEC) ile birliğe üye olmayan petrol üretici ülkeler virüs salgınıyla birlikte küresel ekonomide oluşacak yavaşlamaya karşı tedbir almak üzere gelecek Mart ayında yapılacak toplantıyı bu aya çekmek istiyor. Ülke temsilcilerinin birkaç gün içinde bir araya gelip en geç bu ayın ortasında olağanüstü bir toplantı yapacakları ve üretimi daha da kısacakları tahmin ediliyor.

Virüs salgınını olağanüstü olarak değerlendiren ve buna karşılık birlikten acil toplantı isteyen Suudi Arabistan’ın teklifine Rusya da sıcak bakıyor. Fakat Rusya enerji bakanlığı OPEC ülkelerine göre eli daha rahat olduğundan olaya daha temkinli yaklaşılmasını ve talebe göre petrol üretiminden yana olduklarını dile getiriyor. OPEC ülkelerinin çoğu şu anda yürürlükte olan brentte 56 dolar, WTI Amerikan tipi petrolde 51 dolar bile kamu harcamalarını karşılamayacak durumda.

Kara pazartesi

7,5 trilyon dolarlık Çin Borsası, tatil gününün sona ermesinden sonra gerçekleştirdiği ilk işlem gününde adeta çöktü. 3500 hisse ortalama yüzde 10’a yakın değer kaybetti. İlk etapta 420 milyar dolarlık bir kaybın olduğu borsada, kayıpların daha da fazlalaşmasının imkan dahilinde olduğu bildiriliyor. İşlem yapmanın imkansız hale geldiği borsada kağıt satmak bile zorlaştı. Yuan dolar karşısında yüzde 1 düşerek 7 seviyesini geçti. Devlet tahvil kağıtları da 2014 yılından bu yana en sert kaybını yaşadı. Borsalarda düşüşün devam etmesi durumunda yüksek bir risk oluşacağı ve likiditasyon konusunda büyük bir zorluk yaşanacağı ifade ediliyor.

Çin Merkez Bankası (PBOC) piyasalardaki sert düşüşün ardından 7 ve 14 gün vadeli ters repolar yoluyla piyasaya net 173,8 milyar dolar (1,2 trilyon yuan) enjekte etti. Banka ters repolarda 10’ar baz puan faiz indirdi. Banka 7 günlük ters repo faiz oranını yüzde 2,50'den yüzde 2,40'a ve 14 günlük oranını yüzde 2,65'ten yüzde 2,55'e düşürdü. Bankanın bu hareketiyle genişlemeye adım attığını ve ucuz fonlamalara gelecek dönemde de devam edeceğinin işaretini verdiği ifade ediliyor.

Kripto paralara güven geldi

Virüs salgınının etkisi Japonya’yı da olumsuz etkiledi. Nikkei 225 endeksi yüzde 1 azalarak günü 22.971,94 puandan kapatırken, yatırımcıların güvenli limanlara yönelmesiyle dolar/yen paritesi yüzde 0,1 yükselerek 108,5 seviyelerinde dengelendi.

Hong Kong'da Hang Seng endeksi yüzde 0,3 artışla 26.384,33 puan, Hindistan'da Sensex endeksi yüzde 0,1 yükselişle 39.776,06 puan ve Güney Kore'de Kospi endeksi ise yüzde 0,1'lik kayıpla 2.116,51 puandan günü tamamladı.

Diğer yandan Yuan’ın dolara karşı yüzde 1 oranında gerilemesi diğer Uzakdoğu ülkeleri para birimlerini de aşağı çekti. Güney Kore wonu yüzde 0,2 Malezya ringiti yüzde 0,4, Endonezya rupisi yüzde 0,6 değer kaybederken Taylan bahtı ise beklenmedik şekilde değer kazandı.

Virüs salgını sebebiyle taban yapan borsalara karşılık kripto paralar ciddi kazançlar sağladı. Bitcoin 9608 dolar ile Ekim ayından bu yana en yüksek seviyeyi gördü. Kripto para endeksi de Eylül ayından bu yana en yüksek seviyesine çıktı ancak kripto paralar kâr satışlarıyla tekrar eski seviyelerine geri döndüler. Uzmanların görüşü, küresel piyasalara güven azaldıkça kripto paraların değer kazanacağı yönünde.