Kahramanmaraş merkezli depremden etkilenen 11 ilin ve bu bölgede yaşayan vatandaşların felaketin birinci yıl dönümünde yaralarının belli ölçülerde sarılmasına rağmen acılarının yıllarca devam edeceğini ifade eden vergi uzmanı Prof. Dr. Funda Başaran Yavaşlar, Türkiye’nin deprem gerçeğine karşı uzun vadeli plan ve projeler geliştirmesi gerektiğini söyledi. 

Yavaşlar, “Böylesi felaketlerin önüne geçmek mümkün değil. Ancak yaralarımızı minimum seviyeye indirebiliriz. Depremin yıkımıyla ortaya koyduğumuz yardımlaşma ve destek bilincini bugünden ortaya koymalıyız. Bu bilinçle de orta ve uzun vadeli planlar hazırlamalıyız. Aşırı kazanan kişi ve kurumların gelirleri/kazançları üzerinden alınacak vergi yoluyla oluşturulacak kaynak ile binalarımızı, altyapımızı güçlendirebiliriz. Bu alanda eğitimlerimizi artırarak halkımızın bilincini geliştirebiliriz” dedi. 

Böyle bir çalışma için de şeffaflığın önemine vurgu yapan Yavaşlar, Cumhurbaşkanı Recep Tayip Erdoğan’ın geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamaya göre Kahramanmaraş depreminin ekonomiye maliyetinin 104 milyar doları bulduğunu, ancak bu maliyet tablosunun içine nelerin girdiğinin açık olmadığını belirtti. Ayrıca Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın basın ile paylaştığı bilgileri de hatırlatan Yavaşlar, buna göre depremin yıkıcı etkilerini azaltmak ve zarar gören şehirlerin yeniden imarı için 2023 yılı bütçesinden yapılan harcama tutarının yaklaşık 950 milyar liraya ulaştığının açıklandığını hatırlattı. Yavaşlar, “Yine Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın tahminlerine göre uzun vadede harcamaların yaklaşık 3 trilyon liraya ulaşması bekleniyor. Türkiye’nin böylesi durumlara karşı mali yapısının çok daha güçlü olması gerekiyor. Bunun için de 6 Şubat 2023 sonrasında dile getirdiğimiz, ‘geliri/kazancı’ çok yüksek olan gerçek kişiler ile kurumların bu yüksek gelirlerine/kazançlarına yönelik geçici bir vergi uygulanabilir. Böylece dar ve orta gelirli üzerindeki KDV, ÖTV ve tüketici kredileri üzerinden alınan BSMV gibi dolaylı vergi yükünün azaltılması sağlanabilir. Oluşturulacak kaynağın uzun vadeli planlanması ise ülkemizin daha güçlü altyapı kurmasına katkı sunabilir. Zaten deprem sonrasında iş dünyası sosyal sorumluluk anlayışı kapsamında yardımlarını esirgemiyor. Geçici bir özel vergi yoluyla, deprem önlenemese dahi yıkıcı felaketin önüne geçilebilecek ciddi adımlar atılabilir” bilgisini paylaştı. 

Kaynak, vergi ile birçok kalemde yaratıldı

Diğer yandan depremeler nedeniyle artan kamu geliri ihtiyacını karşılamak üzere yapılan vergi oranı ve harç artışlarından elde edilen gelir toplamı konusunda açık bir bilgi mevcut olmadığını ifade eden Yavaşlar, Hükümet’in kaynak oluşturabilmek için deprem sonrasında getirdiği vergiyle ilgili düzenlemeler hakkında da şu bilgileri verdi: 

“Muhasebat Genel Müdürlüğü’nce açıklanan 2023 yılı merkezi yönetim bütçe gelirlerindeki aylık değişimlerden hareketle artışlar yoluyla sadece katma değer vergisi (KDV), banka ve sigorta muameleleri vergisi (BSMV) ve şans oyunları hasılatı üzerinden alınan vergiden (ŞOV) 1 trilyon TL’nin üzerinde vergi geliri elde edildiği anlaşılmaktadır. Şöyle ki; 10 Temmuz’da yürürlüğe giren KDV oranlarında artış öncesinde 2023’ün ilk altı ayında aylık ortalama 21 milyar TL civarında olan dahilde alınan KDV tahsilatı, ikinci altı ayda aylık ortalama 63 milyar TL’ye yükselmiştir. Benzer durum, oranları artırılan banka ve sigorta muameleleri vergisi ile şans oyunları vergisi içinde söz konusudur. Bu vergilerin oranlarındaki artışlar sonrasında elde edilen tahsilatlardan artışlar öncesindeki tahsilat düzeyi çıkartıldığında, 379 milyar 528 milyon TL dahilde alınan KDV, 590 milyar 717 milyon TL ithalde alınan KDV, 84 milyar 851 milyon BSMV, 19 milyar 308 milyon TL şans oyunları vergisinden, önceki aylara göre daha fazla tahsilat yapıldığı görülmektedir.

O halde, getirilen tüm bu ek vergi ve vergi oranı artışları sonucunda toplamda 1 trilyon 177 milyar 980 milyon TL civarında ek gelir sağlanmıştır ki, bu 38 milyar 533 milyon dolara karşılık gelmektedir. Toplanan bu rakamın 12 milyar 414 milyon dolarlık kısmı yani yaklaşık 1/3’i, sadece dahilde alınan, yani yurt içindeki tüketim üzerinden alınan KDV’ye aittir.”

“Deprem maliyetinin yüzde 75’i halkımız tarafından karşılandı”

Bu veriler ışığında genel bir değerlendirme yapıldığında; yurt içi ve yurt dışından gelen yardımlar, yurt dışından sağlanan kredi, vergilerden elde edilen gelir toplamının 84 milyar 865 milyon dolar olduğunu ifade eden Yavaşlar, dolayısıyla açıklanan 104 milyar dolarlık giderin yüzde 81’lik kısmının karşılandığını vurguladı ve şöyle devam etti: “Bu rakamın da en az yüzde 37’lik kısmı dolaylı vergilerden karşılanmıştır. Vergilere yurt içindeki bağışlar da eklendiğinde, ortaya çıkan maliyetin de en az yüzde 75’lik kısmının halkımız tarafından karşılandığı anlaşılmaktadır. Mali gücü düşük kesimlerin üzerindeki yükü düşündüğümüzde; KDV oranı artışları ile özellikle ÖTV’de I sayılı listede yer alan petrol ürünleri, doğalgaz gibi enerji maddeleri üzerindeki maktu vergi tutarlarının her altı ayda bir YÜFE oranında otomatik artışa bağlanmasıyla dolaylı vergiler dayanılmaz seviyelere geliyor ve vatandaşımızı etkiliyor. KDV oranı artışlarının geri alınması, ÖTV’nin gerekirse sübvansiyon yoluyla makul bir seviyeye indirilmesi gerekir. Bu kadar yüksek dolaylı vergi, ekonomiye de zarar veriyor ve kayıt dışılığı daha da artırıyor.”