Sedat YILMAZ

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinden sonra küresel ticarette yeni bir yol haritası gündeme çıkıyor. Türk hükümetinin batı dünyası ile Rusya arasında barış için gerçekleştirdiği mekik diplomasisinin de etkili olduğu ortamda Çin’den Avrupa’ya yeni bir uluslararası ticaret haritası şekilleniyor.

Ukrayna krizi kaynaklı batının Rusya’ya uyguladığı ambargo nedeniyle Rusya’da iş yapan 1000’den fazla ABD şirketinden sonra Rus şirketleri de operasyonlarını Türkiye’ye kaydırmak için planlar yapıyor.  Şirketlerin Türkiye’de enerji, gıda, tarım, finans, gayrimenkul, bilişim, turizm ve lojistik sektörlerinde faaliyet göstereceği öngörülüyor.

Şirketler, uluslararası enerji transfer bölgesi olan Türkiye’nin lojistik, gıda, turizm, otomotiv, metalürji ve finansta köprü vazifesi görmesi ile gayrimenkul, yedek parça ve hizmet sektörlerinde hareketliliğin artacağı düşüncesiyle Türkiye’yi tercih ediyor.

Rus iş dünyasının yanı sıra finans işlemleri kısıtlanan Rus halkı Türk bankalarında hesap açtırmak için yarışıyor. Rusların MIR sistemiyle kartla işlem yapılmasına yönelik anlaşması olan Türkiye’nin bu avantajının dış ticarette de etkili olacağı düşünülüyor.

Enerji ve turizm köprüsü

Dünya petrol rezervlerinin yüzde 62’si, petrol üretiminin ise yüzde 30’u Ortadoğu bölgesinde bulunuyor. Yüksek miktarda enerjiye ihtiyacı olan Avrupa ile Ortadoğu bölgeleri arasında doğal bir köprü olan Türkiye mevcut enerji hatlarıyla merkez konumunda.

Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı ile Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Ham Petrol Boru Hattı Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı, petrol transfer kanalları.

Türkiye doğalgazda da;  Rusya-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı, Mavi Akım Gaz Boru Hattı, Doğu Anadolu Doğalgaz Ana İletim Hattı (İran-Türkiye), Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı (BTE) ve Türkiye-Yunanistan Doğalgaz Enterkonneksiyonu (ITG), Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TANAP) ve Türk Akım Gaz Boru Hattı ile enerji transferinin merkezi.

Rusya’da iş yapan 1100 ABD’li şirketin Türkiye’ye yöneleceği haberinden sonra Rus enerji ve gübre şirketlerinin Türkiye’de iş imkânı aramak için seferber oldukları gözleniyor. Türkiye’de Rus enerji şirketlerinin başını Lukoil çekerken bu şirkete bağlı birçok şirketin Türkiye’ye geleceği öngörülüyor.

Diğer yandan Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve hava kısıtlamalarının havayolu ve turizm endüstrisine kaçınılmaz olarak büyük bir etki yapacağı gözleniyor. Ambargo sonrası Rusya’nın batı ülkelerine yönelik müeyyide uygulamaları, fiyat açısından uygunluğu destinasyon olarak dikkatlerin Türkiye’ye yönelmesine yol açıyor. Bu durum, Türk turizm sektörünü olumlu bir yılın beklediğini gösteriyor. Alman Seyahat Birliği (DRV) son dönemde rezervasyonların Türkiye’ye yöneldiğini, bu hızlanmada Rusya’ya konan ambargoların etkili olduğunu bildiriyor.

Tedarikte yeni beklentiler

ATF Forwarding Genel Müdürü Haldun Kavrar, Çin – Avrupa ticaretinde Rusya’nın çok önemli bir lojistik güzergahı olduğunu, bu ülke üzerinden yılda 1 milyon TEU konteynerin taşındığını belirtirken, ambargoyla yeni bir tedarik sorunun ortaya çıkacağını ve ulaşım hizmetlerinin pahalanmasıyla birlikte küresel enflasyonda yukarı yönlü hareketin devam edeceğini söylüyor.

Hava kargo taşımacılığında da benzer bir sorunu işaret eden Kavrar, “Avrupa ülkeleri ile Rusya, hava sahalarını birbirlerine karşılıklı olarak kapattığı için Çin ile Avrupa ülkeleri arasındaki hava yolu taşımacılığı de maliyetleri de yükselişe geçiyor. Dünyanın en büyük kargo uçaklarının Rusya ve Ukrayna’ya ait olduğunu unutmayalım” diyor.

Lojistik şirketleri temsilcileri, Rusya’dan Türkiye’ye gelme ihtimali bulunan lojistik şirketlerinin ellerindeki imkânları Türkiye’ye kaydırabilecekleri ve özellikle konteyner transferlerinin Türkiye merkezlerine kaydırabileceği öngörülüyor. Temsilciler, Türkiye’nin konteyner transferinde gerçek yerini almasıyla küresel enflasyonu etkileyen mal ve transferlerindeki zorlukların nispeten aşılabileceğini söylüyor.

Ayrıca Rus şirketlerin Rusya üzerinden geçen Kuzey Koridoru’ndaki yol güzergahını Orta Koridor Yol Kuşak’tan sağlamak üzere operasyonlarını Türkiye’ye yönelteceği tahminleri yapılıyor.

Tarım, otomotiv, bankacılık

Türkiye dünyada un ihracat şampiyonu. Rusya ve Ukrayna’dan önemli miktarda buğday ithalatı yapan Türkiye, ithal ettiği buğdayın yaklaşık tamamını un yapıp yurtdışına satıyor. Ambargo ile birlikte Rus şirketlerinin Türkiye’ye yönelmelerinin daha kolaylaşacağı düşünülüyor.

Rusya’nın en büyük ticari araç üreticisi GAZ’ın Türkiye’de yatırımlarını daha fazla artırması bekleniyor. Araç ile birlikte hava ve karayolu araçların yedek parçalarına yönelik yatırımların Türkiye’ye yöneleceği haberlerin yanı sıra metalürji ve çelik üretimine yönelik faaliyetlerin artacağı ve Magnitogorsk ve buna bağlı şirketlerin daha aktif geleceği ifade ediliyor.

Diğer taraftan ambargo çerçevesinde SWIFT sisteminden çıkarılan ve finansta büyük zorluklar yaşayan Rus şirketler Türkiye’nin elini tutmasıyla nefes aldılar. Kripto para piyasası olarak öne çıkan Rusya’da ambargo ile birlikte Türkiye’ye yönelik kripto işlem hacminin artabileceği yorumlanıyor.

Rusya yaklaşık 180 ülkenin dahil olduğu MIR sistemi kartıyla nakit para işlemi yapılabilecek ülkeler arasında Türkiye de bulunuyor. Rusların MIR sistemiyle kartla işlem yapılmasına yönelik anlaşması olan Türkiye’nin bu avantajının dış ticarette de etkili olacağı düşünülüyor. Rus iş dünyasının yanı sıra finans işlemleri kısıtlanan Rus halkı Türk bankalarında hesap açtırmak için yarışıyor.

Konut, bilişim ve nükleer

Türkiye’de gayrimenkul alımında yabancılar arasında ilk üçte yer alan Ruslar, ambargo ile birlikte Türkiye’de yatırımları yükselteceği gözleniyor.  Öte yandan Ukrayna’dan göç edip hayat kurmak isteyenler için de Türkiye seçenek. Geçen yıl yabancılara Türkiye’de 60 bine yakın konut satışı yapıldı. İranlılar 10 bin, Iraklılar 8 bin 500, Ruslar ise 5 bin 500 konut satın aldılar. Bu noktada Türkiye Ruslar için ilk seçenek. Hem turizm hem de ticari anlamda Rusların Türkiye’ye gelmeleri sürpriz olmaz.

Rusya’nın en büyük bilişim teknolojileri entegrasyon şirketi CROC, satın almalarla Türkiye pazarına girdi. Şirket Rusya’daki bağlantılarıyla ağını genişletiyor. Diğer taraftan Rus arama motoru Yandex, Türkiye’de önemli bir yere geldi. Yandex için Türkiye pazarı Rusya’dan sonra büyüklük olarak ikinci sırada yer alıyor.  Yandex’in sosyal sorumlulukla ilgili sponsorlukları da dikkat çekiyor. Rus Alfa Telekom da yine Türk telekomünikasyon operatörleri arasında ortaklık yaptı.  

Türkiye’de Akkuyu nükleer enerji santralini yapan Rus Rosatom Devlet Kuruluşu’nun projedeki payı yüzde 99,2. Yap – İşlet – Devret modeliyle yapılan projenin toplam maliyeti, 20 milyar dolar. Söz konusu işbirliğinin ambargoyu takip eden yıllarda daha da artacağı tahmin ediliyor.