Yamaç mezrasındaki köylüler, 150 yıllık asırlık su değirmenlerinde ekmiş oldukları çeltikleri, katkı maddesi kullanmadan ve tamamen doğal bir şekilde pirinç haline getiriyorlar. Bu geleneksel yöntem, bölge halkı için sadece bir üretim süreci değil, aynı zamanda kültürel bir miras olarak da değer taşımaktadır.

Bahar aylarında ekilen çeltikler, köylüler tarafından titizlikle yetiştirildikten sonra, yaz mevsimi ile birlikte hasat edilmek üzere tarlalardan toplanır. Çeltiklerin hasadından sonra, köylüler tarlalarında oluşturdukları havuzlara su doldurarak, çeltikleri kurutur. Kurutma işlemi, güneş ışığı altında doğal bir şekilde yapılır, böylece çeltiklerin taze ve sağlıklı bir şekilde işlenmesi sağlanır.

Geleneksel yöntemlerle yapılan bu üretim sürecinin en dikkat çekici yönü, çeltiklerin 150 yıllık su değirmenlerine götürülerek işlenmesidir. Yamaç mezrasındaki bu asırlık değirmenler, suyun gücüyle dönen taşlarla çeltikleri öğütür. Değirmen taşlarının arasından geçen çeltikler, ilk aşamada kaba bir öğütmeden geçirilir. Ardından, değirmende yapılan ikinci aşamada, çeltiklerin dış kabukları ayrılır ve pirinç haline gelir.

Bir diğer önemli adım ise, elde edilen pirinçlerin ayrıştırılmasıdır. Köylüler, havanın yönünü hesaplayarak, pirinçlerin çeltiklerinden tam olarak ayrılmasını sağlar. Bu işlem, hem pirincin kalitesini artırır hem de geleneksel yöntemlerin verimli bir şekilde uygulanmasına olanak tanır.

Bitlis'te üretilen bu pirinçler, yalnızca yerel pazarda değil, Türkiye'nin dört bir yanına gönderilerek büyük bir ekonomik değer taşır. Asırlık su değirmenlerinde üretilen pirinç, bölgedeki çiftçilerin en önemli geçim kaynağı olmasının yanı sıra, yerel ekonomiyi de canlandırmaktadır. Üretim süreci, her aşamasında doğaya zarar vermeden yapılan bir süreç olarak dikkat çeker ve bu, bölgedeki tarım anlayışını simgeler.

Bu geleneksel pirinç üretim yöntemleri, zamanla modern tarım yöntemleriyle yer değiştirmeye başlasa da, Karbastı köyündeki köylüler, asırlık değirmenlerde ürettikleri pirinçleri, hem kalitesiyle hem de doğallığıyla rakiplerinden ayıran bir avantaj olarak görmektedir. Bu yöntemle üretilen pirinçler, organik tarım anlayışını benimseyen tüketiciler için de özel bir yere sahiptir.

Köy halkı, bu üretim sürecini sürdürerek hem yerel kültürlerini yaşatıyor hem de geleceğe bir miras bırakıyor. Geleneksel su değirmenleri, Hizan ilçesinde sadece pirinç üretimi için değil, aynı zamanda bölgenin kültürel kimliğinin bir simgesi olarak da önem taşıyor.