Sedat YILMAZ

Avrupa’da pandeminin tehdit olmaktan çıkmasıyla artan havayolu ulaşımı trafiği, büyük bir krizle karşı karşıya kaldı. Yolcu sayısında yükselen taleplere mevcut havalimanlarının karşılık verememesi sivil havacılığı ve havayolu şirketlerini içinden çıkılamaz bir kaosa sürükledi. Pandemi sürecinde işten çıkarmaların yoğun olarak görüldüğü Avrupa’daki havayolu şirketlerinde enerji maliyetlerinin yükselmesiyle personel tedariki yapılamadı. Yolcu trafiğinin zirveye çıktığı yaz döneminde pilotlar başta çalışan tedariki yapılamazken artan grev dalgası havayolu krizini büyütüyor.

Avrupa’da birçok havayolu şirketi pandemi sonrası personel sıkıntısı çekerken, şirket ve havalimanı personelinin yayılan grevleri yolcuları mağdur ediyor. İngiltere’nin önemli uçuş noktası Gatwick’te başlayan ve ardından tüm Avrupa’ya yayılan havayolu krizi uçuşları iptal edilen yolcuların havaalanlarındaki bavul yığınları ciddi kaos oluşturuyor.

Son olarak Hollanda Amsterdam Schiphol Havalimanı’nda personel eksikliği ve yoğunluk nedeniyle kısıtlamaya gitme kararının ardından 240 uçuş kaldırılırken 13 bin bilet iptal edildi. Brüksel Havayolları (Brussels Airlines) pilotları ve kabin görevlileri Temmuz ayı itibariyle uyarı görevine başlayacak. İstekler yerine gelmezse grev devam edecek.

Mürettebat greve hazır

İngiliz havayolu şirketi British Airways’in 700 personeli maaşlarında düzeltme yapılmaması durumunda yaz aylarında greve çıkacaklarını ortaya koydular. British Airways'in çoğunluğu bagaj ve bilet kontrolü yapan Heathrow Havalimanı'ndaki çalışanlarının yüzde 95'i bu yaz greve gitmek için “evet” oyu verdi. Havayolu çalışanları grev tarihlerini gelecek günlerde bildirecek.

British Airways’in anlaşmaz tavrı sebebiyle havalimanlarında yolcuların büyük bir kaos yaşadığını dile getiren İngiliz sendikacılar, şirketin durumunu görmezden gelmesine anlam veremediklerini belirttiler. British Air’in ise sendikacılarla görüşmek için uygun bir zemin aradığı haberleri geliyor.

Havayolunda grevlerin gündeme gelmesi ülke çapında devam eden büyük demiryolu ve metro çalışanları grevleriyle denk gelmesinin anlamlı olduğu bildiriliyor. Britanya’da RMT sendikasına bağlı 50 binden fazla demiryolu işçisi son 30 yılın en büyük grevine çıktı. Tren istasyonları ve Londra metrosunun çalışmadığı bölgede büyük bir yolculuk krizi yaşanıyor.

British Airways, 8 Haziran’da Londra Heathrow Havalimanı’nda 100’den fazla uçuşunu iptal etmiş, Gatwick Havalimanı’ndaki sorunlar nedeniyle Easy Jet ve Wizz Air de uçuşlarını gerçekleştirememişlerdi.

Brexit nedeniyle Avrupalı çalışanların ülkelerine geri dönmeleri ve yenilerin de ağır vize şartları dolayısıyla gelememeleri de öne çıkan nedenler arasında yer alıyor. İngiliz hükümeti ise havacılık sektörünü salgın sonrasına yeterli hazırlık yapmamakla suçluyor.

İtalya, Almanya ve Fransa’da kriz

Havayolu krizi Avrupa’da hızla yayılırken İtalya ve Almanya da sorundan nasibini alıyor. İtalya’da havalimanı trafik kontrol görevlerinin grevleri nedeniyle İngiltere çıkışlı onlarca uçuş iptal ediliyor. Son dakikada iptaller nedeniyle binlerce kişinin havalimanlarında beklediği görülüyor.

Havaalanı derneği ADV genel müdürü Ralph Beisel’e göre, Alman havalimanlarında güvenlik, bagaj kontrol ve uçak idaresindeki iş pozisyonlarının yaklaşık yüzde 20’si boş görünüyor. Alınan bilgiye göre, Almanya’daki havayolları şirketleri, havaalanları ve yer hizmeti sağlayıcılarından oluşan havacılık lobisi, federal hükümetten Türkiye’den iki bin geçici işçi almalarına izin vermesini istiyor.

Fransa’da da durum diğer ülkelerden farklı değil. Havalimanı işletmecisi Groupe ADP ve CDG Alliance'a göre, Paris’teki Charles de Gaulle ve Orly havalimanlarında güvenlik, bakım ve satış mağazalarındaki 4 bin eleman açığının olduğunu açıklıyor. CGT sendikası yetkilileri ise krizin normal olduğunu pandemi sırasında Charles de Gaulle havalimanında 20 binden fazla kişinin işten çıkarıldığını hatırlatıyor.

Sendika yetkilileri ayrıca havalimanı işleticilerinin tatillerini 15 Eylül’den sonra erteleyen personele bir kereye mahsus 180 euro ve yeni işe başlayacak personele de 150 euro ikramiye teklifi yaptığını bildiriyor.

Charles de Gaulle’de işçiler, aylık 300 euro zam ve daha iyi çalışma koşulları talebiyle greve gitmişlerdi. Grev, uçuşların yüzde 25'inin iptal edilmesine yol açmıştı. 2 Temmuz’da ise personelden yeni eylemler bekleniyor.

Talep artıyor, seferler azalıyor

Brüksel Havayolları, sendikaların grev tehdidinin ardından yaz döneminde sefer sayısını düşürmeye karar verdi ve 150’ye yakın uçuşunu iptal etti. Havayolu şirketi pilotların Haziran sonunda 3 gün uyarı grevine gidecekleri konusunda yolcularını uyardı. Şirket, maaşları düşürülen pilotların ücretlerin iyileştirilmesi için greve çıkacaklarını duyurdu.

Hollanda Kraliyet Havayolları KLM’nin yer hizmetleri görevlilerinin, 23 Nisan sabahı başlattığı grev sona ermesine rağmen geçen haftaki Pentikost tatili yoğunluğu sebebiyle KLM, günlük 50’ye yakın uçuşunu iptal etti. Yoğunluk sebebiyle uçuşu 4 saatten fazla olan yolcular havalimanı dışında bekletiliyor. KLM’nin, hafta başından itibaren planlı uçuşlara geri döndüğü açıklamasına rağmen havalimanındaki güvenlik kuyrukları ve rötarlar devam ediyor.

Grevler ve personel sıkıntısı, havayollarının binlerce uçuşu iptal etmesine ve büyük havalimanlarında uzun kuyrukların oluşmasına neden olurken, pandemi sonrası ilk hareketli yaz mevsiminde böyle bir durumun yaşanması havayolu şirketlerini zor durumda bırakıyor.

Ücret artışını ilk kabul eden şirket ise Norveç Havayolları oldu. Şirket Haziran’da pilotlar için yüzde 3,7’lik bir ücret artışını kabul etti. Bu adım, diğer havayollarının işgücü ihtilafını önlemek için benzer adımlar atabileceğinin işareti olarak yorumlandı.

Ryanair havayolu şirketinin İngiliz pilotları, COVID sonrası ücret iyileştirmesi konusunda güncellenmiş bir teklifi kabul ederken, Belçika, Portekiz, Fransa, İtalya ve İspanya'daki kabin ekiplerini temsil eden sendikalar bu haftanın ileriki günlerinde bir ila üç günlük greve gitmeye hazırlanıyor.

Yüksek maaş ve ücret istekleri

İspanya’daki yerel sendika USO, merkezi bu ülkede bulunan EasyJet kabin ekibinin temel maaşlarında yüzde 40'lık artış talep ederek Temmuz ayında dokuz gün süreyle greve gitmeyi planladığını bildiriyor.  EasyJet, havayollarının kapasitesini düşürmesi örneklerine bir yenisini daha ekleyerek, bu yaz binlerce uçuşu daha iptal ettiğini açıkladı. Şirket Gatwick ve Schiphol dahil bazı havalimanları ise yaz süresince taşıyacakları yolcu hacmini sınırladıklarını kaydetti.

Alman havayolları Lufthansa’da yer personelini temsil eden bir Alman sendikası, 30 Haziran’da yapılacak ilk tur müzakerelerle, yükselen enflasyonun etkilerini yumuşatmak için 12 ay boyunca ayda en az 350 euro maaş artışı talep ediyor.

Danimarka, Norveç ve İsveç'teki yaklaşık bin SAS pilotu, zor durumdaki Nordic havayolu şirketindeki ücretler ve maliyet düşürme planları konusunda yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle 29 Haziran’da greve gidecek.

Havayolu yöneticileri, genelde şehir dışında bulunan havalimanlarında sıklıkla fiziksel olarak zor, nispeten düşük ücretli işler için eleman almanın güç olduğunu söylüyor. Personeli eğitmek ve havalimanlarında çalışabilmeleri için güvenlik izni almak da aylarca sürdüğünü dile getiriyor.

Amsterdam Schiphol havalimanı yönetimi, yaz aylarında 15 bin temizlikçi, bagaj görevlisi ve güvenlik görevlisine saat başına 5,25 euronun üzerinde ödeme yapmayı kabul etti. Ancak Schiphol havalimanı için 500 güvenlik görevlisinin işe alınması gerekiyor. Havalimanı işletmesi pandemi sürecinde 10 bin çalışanını işten çıkardı.

Diğer taraftan Portekiz hükümeti de, 4 Temmuz'a kadar ülkenin altı havaalanındaki sınır kontrol personelini iki katına çıkarmayı planlıyor.

Çalışma saatlerine dikkat 

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği’nin Avrupa’dan Sorumlu Bölgesel Başkan Yardımcısı Rafael Schvartzman, "müşterileri kaçırmamak için" soruna acilen çözüm bulunması gerektiğini söylüyor. Schvartzman, bu yılın başlarında olduğu gibi, karmaşa nedeniyle havalimanlarının havayolu şirketlerinden uçuşları iptal etmesini istemesinin benzeri görülmemiş bir durum olduğunu belirtiyor.

Avrupa Ulaşım İşçileri Federasyonu (ETF) bir duyuru ile “Havalimanı ve uçaklarda çalışanların çalışma sınırlarının zorlandığı takdirde havacılık sektörünün karşı karşıya bulunduğu kaos yaz boyunca daha da kötüleşecek” uyarısında bulunuyor.

İspanya, Fransa, Belçika, Portekiz ve İtalya’da birçok sendika temsilcisi kabin memurları çalışma koşullarının iyileştirilmesini ve ücret artışı talep ediyor.

Fransa’da, Ulusal Ticarî ulaşım Personeli Sendikası SNPCN temsilcisi Damien Mourgues, “Şirketin, personelin dinlenme zamanına Sivil havacılık Kanununda öngörüldüğü biçimde saygı göstermediğini” bildiriyor.

Avrupa’da hava yolu birliği Airlines for Europe'un Genel Müdürü Thomas Raynaert de, personel eksikliğinden kaynaklanan organizasyon sorununun kısa vadede düzeltilemeyeceğini söylüyor. Raynaert, pandemi sürecinde havayolu şirketlerinden çıkarılan veya ayrılanların geri gelmeyeceğini savunuyor.

Gurbetçiler sıkıntı yaşıyor

Avrupa’da okulların tatile girmesiyle birlikte özellikle gurbetçiler Türkiye yolunda sıkıntılı bir sürece girdikleri gözleniyor. Avrupa’da havayolu şirketleri yolcuların krizden en az şekilde etkilenmemesi için uyarılarda bulunuyor. Türk Hava Yolları’ndan (THY) yapılan açıklamada zaman zaman iptallerin olduğunu, güvenlik ve diğer gerekçelerle Londra ve Brüksel uçuşlarında iptallerin yaşandığını bildirdi.

Türk Hava Yolları (THY) Genel Müdürü Bilal Ekşi Avrupa’da yaşanan sorunla ilgili sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Avrupa havalimanlarında yaşanan personel eksikliği ve hava sahası yoğunluğu Avrupa Hava Sahası’nda oluşan tehirler önceki haftalara göre süre olarak yaklaşık 4 kat arttı. Tüm havayollarının maruz kaldığı bu tehirleri azaltmaya çalışıyoruz. Anlayışınıza arz ederiz” diyerek yolcuları bilgilendirdi.

İngiltere’nin önde gelen ATOL belgeli Türk Seyahat acentelerindan Edwin Holldays Genel Müdürü Uğur Bulut, yaşanan sıkıntıyı pandemi dönemine benzeterek olayın Avrupa’da yaşanan bir kriz olduğunu dile getirdi.

Gelişmeler sebebiyle insanların seyahat etmekten korktuğunu belirten Uğur Bulut, “10 gün arka arkaya iptal edilen uçuşlar var. Her gün havalimanına gidip seyahat edemeden dönen insanlar yüzünden havacılık sektörü kan kaybediyor. Bazı hükümetler bu durumdan memnun görünüyor. Çünkü yurt dışına seyahat edemeyen vatandaşlar ülkelerinde tatil yapmak zorunda kalacak ve para ülkeden çıkmayacak diye düşünüyor olabilirler ama havacılık sektörünün çökmesi dünyayı geriye doğru bir zaman yolculuğuna çıkarır” ifadelerini kullanıyor.