Sedat YILMAZ

Petrol fiyatları küresel salgınla birlikte son çeyrek yüzyılın en sert düşüşünü gerçekleştirerek eksilere inmesine karşılık bu yılın ilk çeyreğinden itibaren aşılama ve normalleşmenin etkisiyle yeniden pandemi öncesinden daha yüksek seviyelere geldiği gözleniyor. Brent petrol 71 doları, Batı Teksas petrolü 69 doları geçti. Bu durum da ülkeleri enflasyon yönünden tehdit ediyor ve merkez bankalarına para politikalarında yeni görevler yüklüyor.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) 2021 yılı için küresel ekonomideki büyüme tahminini yüzde 5,6’dan yüzde 5,8’e yükseltti. Teşkilat tarafından ülkelerin yılsonu büyüme öngörüleri ABD’nin yüzde 6,5’tan yüzde 6,9’a, Çin’in yüzde 7,8’den yüzde 8,5’e, Almanya için yüzde 3’ten yüzde 3,3’e ve İngiltere için de yüzde 5,1’den yüzde 7,2’ye revize edildi.

OECD büyüme öngörülerini revize ederken bu yıl enflasyonun 2018 yılından bu yana ilk kez yüzde 2’yi aşacağını, aynı trendin başta ABD olmak üzere diğer gelişmiş ve gelişen ülkelerde gözleneceğini raporuna aldı.

Türkiye’de de Mayıs ayı tüketici enflasyonunun yüzde 17’lerin üzerinde istikrar sağlayacağı tahmin ediliyor. İstanbul Ticaret Odası (İTO) verilerine göre İstanbul’da perakende fiyatlar bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 15,78 arttı. Toptan eşya fiyat endeksi ise yıllık bazda yüzde 19,03 artışla 2 yılın en yüksek seviyesine yükseldi.

Merkez bankaları ikilemde

OECD bu yıl aşılamanın ekonomilerde yeni bir normalleşmeyi beraberinde getireceğini, bunun da başta petrol olmak üzere emtia fiyatlarını yükselteceğini ve dolayısıyla ülkelerde enflasyonun yüksek kalacağını bildirdi. OECD ile birlikte birçok uluslararası finans kuruluşu, araştırma grupları ve ekonomistler pandemide ekonomilerin iyileşmesi paralelinde petrol fiyatlarının artmaya devam edeceğini, enflasyonun da yukarı yönlü olacağını dile getirdiler.

Petrol fiyatlarındaki sert yükselişin gıda ve emtia ile birlikte ülkelerin enflasyon beklentilerini yükselttiği gözleniyor. diğer yandan artan enflasyonlar merkez bankalarını faiz artırma ve parasal genişlemeyi azaltma yönünde zorlarken salgının halen belirsizliğini devam ettirmesi ve yeni virüs mutasyonlarının beklenmesi ise merkez bankalarını yeni para politikaları belirleme noktasında ikilemde bırakıyor. 

Petrol fiyatları eksiye inmişti

Koronavirüs salgının başladığı 2020 Şubat ayı ile birlikte küresel talebinin yarı yarıya azalması dolayısıyla 22 Nisan 2020’ye gelindiğinde fiyatlar yüzde 80’den fazla sert bir düşüşle brent 15,97 dolara, Batı Teksas 10,89 dolara kadar geriledi. Devam eden günlerde petrol özellikle ABD’de stoklama kapasitesinin dolması üzerine Mayıs vadeli kontratlar tarihte ilk kes eksi fiyatları gördü. Petrol almak isteyenlere üste para verildi. Uzmanlar petrol fiyatlarının yükselmesi için salgının sona ermesinden başka çarenin olmadığını açıkladılar.

2021’in ilk çeyreğinde salgın vakalarındaki yükselişe karşılık aşılama çalışmalarının artması petrol fiyatlarını yukarı yönlü hareketlendirdi. 2020 yılı yaz aylarında 50 doların altında kalan brent petrol fiyatları Kasım’dan itibaren yeniden artışa geçti. 2021 Ocak’ında 50 doların üzerine çıkan brent petrol fiyatları aşılamaların yaygınlaşmasıyla Haziran’ın başında 70 dolar sınırını geçti.  

Stoklar eridi fiyatlar yükseliyor

Vadeli kontratlar Londra piyasasında önemli bir yükseliş kaydederken fiyatlardaki artışa en fazla stoklardaki azalmanın etkili olduğu ve stoklardaki erimenin yılın ikinci yarısıyla birlikte daha hızlanacağı bildirildi. ABD ve Avrupa ekonomilerindeki kuvvetli toparlanmayı izleyen OPEC ise stoklardaki erimeye karşılık fiyatların düşmemesi için 2021 yılı için hedeflediği günlük 5,9 milyon varillik üretimi daha fazla artırmak istemiyor.

ABD’nin nükleer anlaşma sonrasında İran’dan gelebilecek günlük 2 milyon varillik üretimi ve diğer ülkelerin fazladan üretimini alabileceğine dair güven arttı. Böylece fiyatlar Haziran’ın ilk haftası başında yüzde 2,5’a kadar yükseldi.  Halen brent petrol 70,95 dolardan, Batı Teksas petrolü 68,35’ten işlem görmeye devam ediyor.

Azalan küresel stokların etkisiyle yukarı yönlü bir seyre geçen petrol fiyatlarını yükselişteki gıda ve emtia fiyatları da direkt etkiliyor. Petrol fiyatlarındaki sert yükselişin gıda ve emtia ile birlikte ülkelerin enflasyon beklentilerini yükselttiği gözleniyor.

OPEC toplantısı kararı

2021 yılı petrol üretim kapasitesinin planlandığı gibi gerçekleştirileceğini, artan petrol talebinin kademeli üretimle karşılanabileceğini bildiren OPEC ve koalisyonu, İran petrolünün piyasaya girme ihtimaline karşı da ihtiyati tavrını gösteriyor. Petrol fiyatlarının düşmemesini isteyen teşkilatın bu tavrı brent ve Batı Teksas petrolünde fiyat artışların devam edeceği şeklinde yorumlanıyor.

İran’ın piyasaya girmesi ve Hindistan’da salgının bir miktar kontrol altına alınması da fiyatları yukarı yönlü destekliyor. OPEC toplantı öncesi 70 doları geçen brent petrol fiyatının, yılın ikinci yarısında ekonomik faaliyetlerin artmasıyla stokların hızlı bir erimeye gitmesi ihtimaline karşı yüksek kalacağı düşünülüyor. Temmuz’dan itibaren üretimi kısmi de olsa artırmayı planlayan OPEC’in günlük üretimi 5,9 milyon varil çerçevesinde baz alıp duruma göre üretim artışlarını gündeme getirilmesi şeklinde algılanıyor.

OPEC İran’a odaklandı

Petrol piyasasında ABD – İran görüşmelerinin olumlu ilerlemesinin etkilerinin görüldüğünü belirten uzmanlar, anlaşmanın onaylanmasıyla birlikte dünyanın önemli petrol tüketicilerinden Japonya’nın İran’dan ciddi seviyede petrol alacağını da açıklaması, fiyatları yukarıda tuttuğunu bildiriyor.

ABD – İran nükleer anlaşmasını sürekli masada tutan OPEC, teknik komite toplantısında da küresel talebin hızlanarak artacağını, bu durumun fiyatları yükselteceğini kaydetti. Toplantıda kademeli de olsa Temmuz ayından itibaren üretim artışının fiyatları aşağı değil, temkinli bir fiyat artışını ortaya çıkaracağı raporlandı. Fakat fiyatlar artışlarının oranını belirleyecek en önemli gelişmenin, ABD – İran arasındaki anlaşma ve İran petrolünün yeniden piyasaya girmesi şeklinde olacağı düşünülüyor.

Analiz yükselişi gösteriyor

Banka ve uluslararası kuruluşların tahminleri mevcut durumun petrol fiyatlarında yukarı yönlü bir artışı desteklediğini belirtmesi paralelinde teknik analizlere göre de fiyatlar yükselişe işaret ediyor.

Halen 71,15 dolar seviyelerinde hareket eden brent petrolün 70,70 dolar direncini kuvvetli şekilde aştığını, şimdi bundan sonra 71,90’ın kuvvetli bir direnç olarak öne çıktığını dile getiren analistler, 22 günlük ortalamaya bakıldığında 68,3 dolarlık ana destek noktasının 69,3’ü de yukarı kırarak 71 dolara geldiğini yorumluyor.

Analistler, 71 destek noktasının çok önemli bir yerde bulunduğunu, ancak 72 doların altında istikrar sağlanması durumunda brent petroldeki fiyatın kısa süre içinde 75 dolara kadar tırmanacağını öngörüyorlar. Analistler, 71,92’nin çok önemli bir direnç noktası olduğunu ve yukarı kanalın kapısı konumunda olduğunu belirtiyorlar.