Sedat YILMAZ

Pandemi sosyal dengeyi bozarken diğer taraftan ekonomilerde büyük yaralar açıyor. Pandemiyle birlikte 2020 yılında 250 milyonun üzerindeki insan işsiz kaldı ve 150 milyon insan aşırı yoksulluk çemberine girdi. Uzmanların ifadelerine göre, söz konusu sorunun ortadan kaldırılması için ülkelerin aşı ve aşılamaya önem vermesi gerektiği vurgulanıyor. Bu nedenle hem toplum sağlığını hem de ekonomiyi desteklemek için başvurulacak yegane çözümün etkin, hızlı, güvenli ve adaletli aşılamadan geçtiği kaydediliyor. Ancak aşıya erişemeyen ülkelerin de gözetilmesi gereği üzerinde duruluyor.

Sanayi, tarım ve diğer sektörlerdeki yüksek üretiminin yanında gayri safi yurtiçi hasıladaki (GSYH) büyüme ile dikkat çeken Türkiye, ekonomideki başarısını salgına karşı aşılamayla pekiştiriyor. Yurtdışı risklere karşılık içeride pandemiye yönelik başarılı yönetim, beraberinde gerçekleştirilen yoğun aşılama her alanda ülkeye olan güveni artırıyor. Ülkede 1 Temmuz itibariyle başlayacak tam açılmayla birlikte ekonomide yeni bir dönemin başlayacağı gözleniyor.

Özellikle “24 saatte 1 milyon” performansıyla seri aşılamayı sürdüren ve tüm salgın kısıtlamalarını bu ay sonu itibariyle kaldıracak Türkiye, toplam nüfusun yüzde 35’ini birinci ve ikinci doz olmak üzere aşıladı. Birinci doz aşı olanların sayısı ise 29 milyona ulaştı. Türkiye toplamda bu zamana kadar 43 milyon kişiyi aşılamış oldu. İkinci doz tamamen bitmese de aşılamanın yılsonu itibariyle tamamlanacağı tahmin ediliyor.

Söz konusu güven artırıcı gelişmelerle nüfusunun üçte birinden fazlasını aşılayan Türkiye, böylece normalleşmede hızlı yol alıyor. Geçen yıl son çeyrek ve bu yılın ilk çeyreğinde performansıyla dikkat çeken ekonomi, yoğun aşılamayla büyümede daha yüksek bir patikaya girdi. İhracat desteğinin ardından turizm ve Temmuz’dan sonraki tam açılım ekonomiyi pandemi öncesi rakamlara dönmeye hazırlıyor.

İlk olumlu tepki TL’den

ABD ve Avrupa’da artan enflasyon baskısı sonucu faiz artırımıyla ilgili endişeler, TCMB’nin 3’üncü çeyrekte faiz indirim patikasına girip girmeyeceği, ABD ile ilişkilerin hangi yönde ilerleyeceğine dair belirsizlikler ve HDP’nin kapatılmasına yönelik siyasi gelişmelerle sıkıntılı bir dönem yaşayan Türkiye, aşılamadaki başarısıyla krizleri geride bırakıyor.

Gelişmelerle ilgili ilk olumlu tepki Türk Lirası’ndan geldi. TL, dün gelişen ülke para birimleri arasında dolara karşı en fazla değer kazanan para birimi oldu. Söz konusu gelişmede Rusya’nın Türkiye’ye seyahat yasağını kaldırması ve uçuşların başlaması ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 1 Temmuz’dan itibaren pandemi kısıtların tamamen kaldırılacağına dair açıklaması oldu. Erdoğan ayrıca turizm sektörüne KDV desteğinin devam edeceğini de müjdeledi.

Seyahat sayasının kaldırılmasının ardından 2 aylık bir aradan sonra Ruslar yeniden Antalya’ya gelmeye başladı. Moskova’dan kalkan ilk THY uçağı 132 yolcusuyla Antalya’ya indi. Günlük karşılıklı uçuşların giderek artması beklenirken Rusya’dan Türkiye’ye günde 140 uçuşun gerçekleştirileceği belirtiliyor. Gelecek 4 aylık dilimde Rusya’dan 3 milyon turist beklenirken sayının önümüzdeki kış sezonuyla birlikte 7 milyona çıkma ihtimalinin olduğu kaydediliyor.

Söz konusu gelişmelerle geçen haftayı yüzde 4,05 kayıpla 8,74’ten kapatan ve daha sonra belirsizliklerle 8,80’lerin üzerine çıkan dolar/TL kuru dün itibariyle en düşük 8,68’leri görerek yüzde 1 oranında geriledi. Türkiye CDS’leri de 382’de aşağı yönlü trendini sürdürüyor.

Faiz indirimi erken gelebilir

Küresel salgına karşı aşılamada gelişmiş birçok ülke ile yarışan Türkiye, ekonomide de en hızlı normalleşen ülkeler arasında görünüyor.  Türkiye rakamsal olarak Çin, ABD, Hindistan, İngiltere, Brezilya, Almanya, Fransa ve İtalya’dan sonra en çok aşı yapan ülke konumunda.

Türkiye oluşturduğu güvenle turizmde önce Rusya’yı ikna etti. Almanya, İngiltere ve Fransa da vatandaşlarına yönelik seyahat kısıtlarını kaldırmaya hazırlanıyor.

Dış kaynak sorununu ihracat ve portföy yatırımıyla aşmaya çalışan Türkiye, böylece gelecek aylarda artış eğilimindeki turizm faaliyetleriyle düzlüğe çıkmayı hedefliyor. Aşılamadaki başarı ilk etapta üretim ve ardından turizmde kendini gösterirken aşılamaların artmasıyla TL’deki iyileşmelerin hız kazanacağı belirtiliyor.

Tam açılma ve turizmdeki müspet gelişmelerle ekonominin iyi bir rotaya yöneldiğini belirten bankacılar, şayet yakın bir zamanda TL farklı sebeplerle değer kaybına uğramazsa Merkez Bankası’nın (TCMB) faiz indirimlerine erken başlayabileceğini söyledi.

Enflasyondaki gelişmelerin de takip edilerek yılsonuna kadar 150 – 250 baz puanlık bir indirimin giderek ağırlık kazandığını belirten bankacılar, Türk Lirası’ndaki olumsuz seyrin faiz indirimini destekleyeceğini kaydettiler.

Hareketlilik yüzde 30 artar

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamalarıyla Türkiye’de pandemi yasaklarının kaldırılması, aşılamadaki başarıyla geldiğini belirten turizmciler, yeni normalleşmeyle 1 Temmuz’dan itibaren sokağa çıkma yasakları kaldırılırken şehirlerarası seyahatin serbest hale geleceğini ve virüse karşı alınan tedbirlerin ilerleyen dönemde daha gevşetileceğini, söz konusu durumun sektöre oldukça hareketlilik kazandıracağını söylediler.

Geçen yıldan daha iyi bir tablo ile karşı karşıya olduklarını dile getiren turizmciler, insanların uzun süre yaşadıkları pandemi kısıtlarında daraldığını, bunun da seyahat arzusunu tetiklediğini, özellikle aşılamanın etkisiyle bayram sonrası sektörün çok daha hareketleneceğini kaydettiler. Turizmciler, bu dönemde planlı turizmcilerin yanında plansız turizmin de hissedilir şekilde ivme kazanacağını belirttiler.

Konuyu değerlendiren biletall.com Ceo’su Yaşar Çelik, “Alınan bu kararlar, hem okulların kapanması ve hem de tatil sezonunda olmamız nedeniyle özellikle Kurban Bayram’ında yerli turist yoğunluğu oluşturacak.  Hareketliliğin yüzde 30 artmasını bekliyoruz. Tatil planı yapanların seyahat biletleri için erken davranmalarında fayda var” ifadelerini kullandı.

Nihayet beklenen oldu

Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) Başkanı Sururi Çorabatır, Rusya’dan bir süredir beklenen güzel haberin geldiğini, buna göre 22 Haziran’dan itibaren Rus turistlerin Türkiye’ye gelip, tatillerini yapabileceklerini aktardı. Rusya’nın aldığı kararın, hem ülkeye gelecek Rus turistler hem de turizmciler açısından sevindirici olduğunu belirten Çorabatır, “Aylardır heyecanla bu kararı bekliyorduk” dedi.

Akdeniz Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (AKTOB) Başkanı Erkan Yağcı da Antalya’nın salgın sürecinde güvenli turizme öncülük eden şehirlerden biri olduğuna dikkati çekti. Salgın sürecinde geçen yıl Antalya’nın 3,5 milyon turisti ağırladığını hatırlatan Yağcı, Rus turistlerin Türkiye’ye bu yıl daha erken gelmesiyle turizmin daha da hareketleneceğine işaret etti. Yağcı, “Rusya’nın da tüm uçuşlarını açma kararı Antalya’ya ve Türkiye’ye duyulan bir güvenin göstergesi. Güvenli hizmet sunmaya devam edeceğiz” diye konuştu.

Turizmci Cem Kınay da, “Rusya pazarı, Türk turizmi için çok önemli. Bu kararla birlikte moraller düzeldi, buna çok ihtiyaç vardı. Geçen yıl salgında en zengin Ruslar da Türkiye kararı alarak, yatlarıyla geldiler, kimisi en lüks otellerde tatillerini yaptı. Rusya’dan yoğun turist gelmesini bekliyoruz” dedi.

Level Travel online tur arama ve satış portalı da Rusya’dan uçuş yasağının kaldırıldığının açıklanmasıyla daha ilk bir saat içinde Rusya’dan yoğun bir ilginin geldiğini ve Türkiye turlarına yönelik aramaların öncesine göre 10 kata kadar arttığını haber verdi.

Pegas Touristik Orta Asya ve BDT Ülkeleri Koordinatörü Orhan Sancar da, tarifeli ve diğer şirketlerin kapasitesi ile bu potansiyel günlük 160 uçuşa kadar çıkabileceğini ve sayının 2019 rakamlarına ulaşılabileceğini ifade etti. Rusya 2019 yılında 7 milyon turist ile Türkiye birincisi olmuştu.