ABD Adalet Bakanlığına bağlı federal savcıların, uçak üretici firması Boeing'den, "737 Max" tipi yolcu uçaklarının Endonezya ve Etiyopya'da yaptığı kazaların ardından gündeme gelen güvenlik endişelerine ilişkin uçakların geliştirilme ve onay süreciyle ilgili belge talep ettiği bildirildi.

 

Bir bakanlık yetkilisi, savcıların, kazalarda üretim veya denetim eksikliğinin rolü olup olmadığının araştırılması için Boeing'in, 737 Max tipi yolcu uçaklarının geliştirilme ve onay aşamasında, düzenleyici kurum ABD Sivil Havacılık Dairesi (FAA) ile yaptığı e-posta, mesaj ve diğer iletişim içerikleri dahil tüm yazışmaları teslim etmesini istediğini belirtti.

 

Fransız sivil havacılık müfettişleri de hükümete sundukları raporda Etiyopya ve Endonezya'daki B737 Max tipi uçakların yaptığı kazalar arasında "açık benzerlikler bulunduğuna" dikkati çekti.

 

Boeing Üst Yöneticisi Dennis Muilenburg ise hava yolu şirketlerine, yolculara ve sivil havacılık ilgililerine hitaben kaleme aldığı açık mektupta, Etiyopya'da ve ekim ayında Endonezya'da B737 Max tipi yolcu uçaklarının yaptığı kazalarda rolü olduğundan şüphelenilen sensör ve yazılım hatalarını gidermek üzere yazılım güncellemesi yapacaklarını ve pilotlar için özel eğitim programı hazırlayacaklarını kaydetti. 

 

Muilenburg, mektupta, şirketinin Etiyopya'da yaşanan kazanın sebebinin aydınlatılmasına yönelik soruşturmaya tam destek verdiğini, söz konusu tedbirlerin güvenli olduğunu ve endişeleri gidermeyi amaçladığını bildirdi.

 

Etiyopya Hava Yollarına ait "B737 Max 8" tipi yolcu uçağı, 10 Mart'ta Addis Ababa'dan Kenya'nın başkenti Nairobi'ye gitmek için havalandıktan kısa süre sonra düşmüş, uçaktaki 157 kişi hayatını kaybetmişti.

 

Endonezya'da Lion Hava Yolları'na ait "JT 610" sefer sayılı 737-8 Max tipi uçak, 29 Ekim 2018'de Cakarta'dan Sumatra Adası'ndaki Pangkal Pinang şehrine gitmek üzere havalandıktan kısa bir süre sonra denize çakılmıştı. 189 kişinin yaşamını yitirdiği kaza Boeing 737-8 Max tipi uçakların ilk kazası olarak tarihe geçmişti.

 

Kazalarda sensör ve kontrol yazılımı hatası şüphesi

 

Boeing, Avrupalı rakibi Airbus'ın orta mesafede daha verimli yakıt kullanan A320 Neo model güncellemesine karşı geliştirdiği 737 Max modellerinde, uçak motorunu daha etkin hale getirmek için daha büyük bir motor tercih etmişti. Yeni motorun idaresi için uçağın gövdesinde değişiklikler yapılmış, bu yüzden uçağın kalkış ve iniş konumlarını kontrol eden sensörler ve uçuş kontrol yazılımı yenilenmişti. Söz konusu yazılımın "kontrol yasası" adı verilen otomatik pilot aktifken pilotların müdahalesini devre dışı bırakan bir sistem içerdiği biliniyor. 

 

Kazanın 737 Max 8'lerin uçuş kontrol yazılımındaki pilot kontrolünü devre dışı bırakan bu özellikten kaynaklanmış olabileceği ihtimali üzerinde de duruluyor. Sensörlerden gelen hatalı sinyallerin uçakların düşmesine sebep olduğu düşünülüyor.

 

Her iki kazada da uçakların kalkışından sonraki 6 ila 12 dakika gibi kısa süre içinde yaşadıkları irtifa sorunlarının ardından düşmesi, söz konusu modellerde üretimden kaynaklanan bir teknik hata bulunması olasılığını gündeme getiriyor.

 

Endonezya'da yaşanan kaza sonrası 737 Max'in bu özelliğiyle ilgili pilotların daha fazla bilgilendirilmesi gereğine vurgu yapılmış, pilotlara bu konuda kurslar verilmişti. Etiyopya Hava Yolları ve Lion Hava Yolları pilotlarının söz konusu kursları alıp almadığı ise bilinmiyor.

 

B737 Max'lere ambargo

 

Etiyopya'daki son kazanın ardından Türkiye, Singapur, Çin, Etiyopya, Endonezya, Avustralya, Malezya, Umman, İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda, Avusturya, Avrupa Birliği, Kazakistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Yeni Zelanda, Fiji, Hindistan, Hong Kong, Lübnan, Kosova, Bahreyn, Mısır, Tayland, Moldova, Kanada, Senegal, Nijerya, Özbekistan ve Ukrayna "Boeing 737 Max" tipi uçakların operasyonlarını geçici olarak durdurmuş ve hava sahalarını uçuşlara kapatmıştı.

 

Türk Hava Yolları da filosundaki B737 Max 8 tipi uçakları seferlerinden çektiğini açıklarken, Arjantin, Brezilya, Hindistan, Meksika, Kanada, Norveç, İzlanda'da da bazı hava yolu firmaları benzer bir kararla söz konusu tipteki uçakları seferlerinden çektiklerini duyurmuştu.

 

Son olarak ABD Sivil Havacılık Dairesi (FAA)  ülkedeki tüm Boeing 737 Max 8 ve Max 9 tipi uçakların ikinci bir talimata kadar uçuşlarının durdurulduğunu açıklamıştı.