Mustafa DENİZ

Cumhurbaşkanı Erdoğan en düşük emekli maaşının 7500 TL olacağını açıkladı. 7501 TL ve üzeri emekli maaşı alanlar ne yapacak?

Bildiğiniz gibi dün itibariyle yeni bir asgari emekli maaşı güncellemesi yapıldı. En az emekli maaşı alanlar 2023 başında 3500 TL’den 5500 TL ye güncellenmişti. Dün açıklandığı gibi 7500 TL’ye güncellendi. Ancak bu konuda detay da verilmedi ve haklı olarak da soru işaretleri yine belirdi. Herkes ‘acaba ne olacak şimdi’ diye sormaya başladı. Dün açıklandığı şekliyle görüyoruz ki asgari emekli maaşı uygulaması giderek büyüyor. Toplam emekliler içinde eskiden bu rakamı alan kişilerin sayısı düşükken her bir güncellemede bu sayı giderek artıyor. Biraz daha fazla prim ve biraz daha yüksekten prim ödeyenler bugün geldiğimiz noktada haksızlığa uğradıklarını söylüyorlar. O zaman biz neden ödedik lafı bugün en fazla duyduğum laf oldu.

Şu anda açıklanan bu zammın hemen üzerinde alanlar ya da çok daha yüksek alanlar için de yapacak bir şey yok. Geçtiğimiz zamda toplumda gelen tepkiler üzerine bir düzeltme yapılmıştı. Burada da hemen bir kamuoyu baskısı oluştu ve vatandaşlar bunu dile getirmeye başladılar. Şu anda sosyal güvenlik sistemi içinde kalmak maalesef bu yöntemle teşvik edilmiyor. Sosyal güvenlik sistemine daha çok prim ödemek daha yüksekten prim ödemek vatandaşlarımızın maaşlarını istedikleri kadar artırmıyor. Maalesef ki vatandaşlarımız bu konuda kendilerinin haksızlığa uğradığını düşünüyorlar Bugün itibariyle 7.500 lira üzerinde maaş alanlar için herhangi bir artış gözükmüyor ancak tabii ki bu konuda özellikle seçim döneminde gelen bu tepkilere istinaden tekrar bir güncelleme olma ihtimali var. 

Haksızlığa uğradılar

Açıklama, halen 5500 TL olan en düşük emekli maaşına 2 bin TL zam anlamına geliyor. Ancak açıklanan zam ile çok sayıda emekli en düşük emekli maaşı almaya başlayacak. Emekliler bu durumdan rahatsız olmaz mı?

Düşünsenize bir tarafta 10.000 gün ile emekli olmuş 25 senenin üzerinde prim ödemiş bir insan diğer tarafta 3600 gün kısmi emeklilikle emekli olmuş başka bir insan şimdi bunların ikisi de aynı maaşı alıyor. Tabii ki daha fazla ödeyen kendinin haksızlığa uğradığını düşünecek. Bunda da haklı. Bu şu anki emeklilerimiz açısından peki şu anda sigorta sisteminde prim ödeyen çalışanlar Bağ-Kurlular açısından olayı düşünün bir de… Vatandaşlarımız her zaman bize geliyorlar ve soruyorlar diyorlar ki ‘daha çok ödeyeyim mi daha yüksekten ödeyeyim mi, benim emeklilik günüm bitti ama hala ödemeye devam edeyim mi, güne ihtiyacım yok ama çocuk borçlanması yapsam maaşım artar mı, güne ihtiyacım yok ama askerliğimi ödesem maaşım artar mı’ gibi sorular her zaman soruluyor. Bu tür sorulara karşı ben her zaman vatandaşlarımıza şunu söylüyorum: Maalesef aylık bağlama oranları Türkiye'de son yıllarda çok düştü eğer hizmetiniz 2 gün öncesi ise o zaman biraz olsun maaşınızın artma ihtimali olabilirdi. Ama özellikle 2008 sonrası hizmetlerde bu tamamen gereksiz artırmıyor. Maaşı ne ödersek ödeyelim maaşı artırmıyor. Hatta bazı durumlarda düşürdüğü bile oluyor. Çok sayıda emeklimiz bu konudan rahatsız. Sadece bugün onlarca telefon ve mesaj aldık. Bu konunun ilerleyen günlerden mutlaka ele alınacağını ve başka bir güncelleme olabileceğini söyleyebilirim.

Herkesi kapsamadı

Zammın adaletli olması için tüm emeklileri kapsaması gerekmiyor mu?

Zaten açıklama yapılırken biz bu şekilde tüm emeklileri kapsayacak bir zammın olacağını düşünmüştük. Emekliler de böyle düşünmüştü ama geldiğimiz noktada görüyoruz ki sadece en düşük emekli maaşı alanlara yönelik yapılan bu artış aslında en düşük emekli maaşı alma oranını da artırdı. Yani ne demek istiyoruz ki daha öncesinde yüzdesel olarak emekliler içerisinde en düşük emekli maaşını alan emeklilerin oranı bugün itibariyle arttı birkaç yıl sonra emekliler arasında hiç fark kalmayabilir. Ne kadar yüksek öderlerse ödesinler bundan etkilenmeyecek bir kesim var. Bugün itibarıyla çalışan insanlar açısından çok kötü bir örnek oldu. Şimdi düşünün bir kişi bu emekli maaşıyla yaşıyor belki kirasını ödüyor. Anadolu'nun küçük şehirlerinde masraflarını görüyor ve düzenli olarak enflasyon karşısında eriyen bir maaşı oluyor. Devletimiz oluşan refahı ve gelişmeyi emekli maaşlarına yansıtmaktadır ancak enflasyon maalesef ki çok yükseldi mağduriyetler arttı.

Kanunla yapılan artış değil

Zam alamayan emekli ne yapmalı?

Aslında zam alamayan emeklilerimizin yapacağı hiçbir şey yok. Çünkü bu yapılan kanun gereği bir artış değil. Şu anda seyyanen dediğimiz tamamen Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanının yetkisi ile bu zam yapıldı. Yani bu zaman kanunla yapılmadığı için SGK içerisinde finanse edilmeyecek ve Hazineden karşılanacak bir ödeme oldu. Bugün itibarıyla bu uygulamanın mağduru olduğunu hisseden 7500 lira üzeri maaş alan emeklilerimiz kanunen hiçbir şey yapamazlar. Çünkü bu yapılan kanundan gelen bir zam değil. Bakanlar Kurulu ve sayın Cumhurbaşkanımızın seyyanen yaptığı bir zam dolayısıyla yüksekten maaş alan kişiler bugün itibarıyla kendi seslerini sayın cumhurbaşkanına ve bakanlar kuruluna duyurmak suretiyle anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olan bir kesimin zam alıp bir kesimin zam almama durumunu düzeltmelerini talep edebilirler. Burada bu vatandaşlarımız haklıdır. Çünkü Anayasa aynı konu üzerine bir kesimin haklarının verilip diğer bir kesimin haklarının verilmediği bir durumu asla kabul etmez. Bu eşitlik ilkesine de aykırıdır. Vatandaşlarımız demokratik yollarla seslerini duyurmalıdır. Sosyal devlet olarak bu hak mutlaka haklıya teslim edilmek zorundadır. Diğer kesimler de bu durumdan nasibini almak istemektedir. Son iki yıldır çok yüksek enflasyonla uğraşan ülkemiz en mağdur kesimlerden olan emeklilerine yeterli zamları yaparak onları enflasyonun altında ezdirmemeye çalışmaktadır. Ama bunu yaparken emekliler arasında bir ayrım gözetmeden yapması da çok önemlidir.

Bakanlık çalışma başlatır

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bu konu ile ilgili herhangi bir çalışma gerçekleştirir mi?

Bildiğiniz gibi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Sayın Vedat Bilgin çalışma ekonomisi ve endüstriyel ilişkiler profesörü. Bu konuda bizlerin üstadıdır. Bu konuları biz kendisinden öğrendik. Bunları bize ders olarak anlatan hocamızdır. Vatandaşın nabzını da tutar, haklıyı haklıysa da ayırabilir. Eminim ki o da burada yapılan haksızlığı anlamış ve bunun üzerine bir çalışma başlatmıştır. Haksızlıkları çözmek ve geride kimseyi bırakmamak gerekir sosyolojik olarak da ekonomik olarak da vatandaşlarımız emekli olduklarında sefalet içinde değil insani şartları sağlayacak şekilde yaşamayı hak etmektedir. Bakanlık bu konuda mutlaka bir raporu hem sayının çalışma bakanımıza hem de sayın cumhurbaşkanımıza sunacaktır diye düşünüyorum. Çünkü bu konuda toplumda oluşan öfke ve beklenti karar alıcıların etkilenmesini sağlayabilir.

Aslında dün öğlen Ankara'da emekliler derneğinde çalışma bakanımız sayın Vedat Bilgin'in yaptığı açıklamada ben bütün kesimleri içine alan bir düzenleme olabilir diye anlamıştım. ancak görüyoruz ki Çalışma Bakanımız bu konuda sadece en düşük emekli maaşı alan kesimi ilgilendiren bir düzenleme yapmış. Tabii burada belki bütün kesimleri ilgilendiren bir düzenleme yapılmıştı ama sayın Cumhurbaşkanı sadece bu kadarını kabul etmiş de olabilir. Veyahut çalışma sadece bu kadar da olabilir. Bunun detaylarını bilmiyoruz. Ancak geldiğimiz noktada bildiğimiz şey şu ki düzenleme sadece en düşük emekli maaşı alanları kapsayacak şekilde çıkmıştır.

Türkiye’nin kanayan yarası

Ülkemizde emekliler neden çok düşük maaş alıyor? Geçmiş dönemlerde en düşük emekli aylığı asgari ücretin üzerindeyken, günümüzde maaşlar niye asgari ücret altında kaldı?

Maalesef bu ülkenin kanayan yaralarından biridir. Ülkemizde emekli maaşları şu anda tarihinin en düşük seviyelerindedir. Bunun sebebi 2008 yılında yapılan bir değişiklikle eskiden emekli maaşları en az asgari ücretin %110'u kadar olmak zorundadır maddesi kaldırılarak emekli maaşlarının hesaplanma yöntemi değiştirilmiştir. Hal böyle iken yıllar içinde emekli maaşları bu şekilde gittikçe asgari ücret karşısında erimiş ve değerini düşürmüştür. Asgari ücretteki artışlar eskiden emekli maaşını da arttırırken şu anda sanki birbirleriyle yarış haline girmiş durumdadır. Bu düzenleme ve aylık bağlama oranları gibi emeklileri gittikçe hak kaybına uğratan şartlarını ağırlaştıran hepsi 2008 yılında maalesef ki iyileştirmek yerine kötüleştirildi. Bu sebeple bugün geldiğimiz noktada emekli maaşlarının düşüklüğü artık bir gerçek halini aldı. Geldiğimiz noktada sosyal güvenlik sisteminin toplu olarak ele alınması parça parça düzenlemelerle değil hakkaniyet ve vicdan çerçevesinde tüm mağdur kesimleri kapsayacak şekilde bir düzenleme ile seçimden sonra yeniden ele alınması gerekmektedir. Bütün bu mağdur kesimler kendilerine haksızlık yapıldığını düşünmektedir ve bu düşünceler insanda devlete karşı güveni de zayıflatmaktadır. Böyle şeyler olmaması için mutlaka vatandaşlarımız haklarına kavuştuklarını görmeleri gerekmektedir. Vatandaşlarımız da Avrupa’daki emekliler gibi en azından biraz daha İnsanca yaşanabilir seviyelere gelen maaşları hak etmektedirler. Ancak açlık sınırının altında olan bir emeklilik maaşı bugün itibariyle ülkemize yakışmamaktadır. Kazanılan refahın ve büyümenin ilk paylaşılacağı kesimlerden biri emeklilerdir. Bunu hiç unutmadan hareket etmek gerekir.

Seçim öncesi düzenleme gelir

En düşük emekli maaşı olarak açıklanan 7500 TL de yine asgari ücretin altında. Hükümetin bununla ilgili özellikle seçim öncesi herhangi bir çalışması sizce olur mu?

Şimdi gelinen noktada seçim öncesinde tekrar bir düzenleme olabileceğini düşünüyorum. Çünkü emeklilerin bir kesimine zam yapıp diğer kesime yapmamak haksızlık olmaktadır. Vatandaşlarımız bu konuda daha bugünden bir beklentiye girmiştir. Bu sebeple ben bu konuyu Cumhurbaşkanımızın tekrar değerlendireceğini ve burada bir düzenlemeye imza atacağını düşünüyorum. Bildiğiniz gibi sayın Cumhurbaşkanımız bu tür mağduriyetler konusunda çok hassas ve bütün mağduriyetleri çözmek için çaba sarf etmektedir. Burada geride kimseyi bırakmak istemeyecektir. Özellikle seçimlerden önce bütün mağdur kesimlerin taleplerini daha dikkatle dinleyeceğine inanıyorum. Bize düşen bu talepleri dile getirmek demokratik yollarla gerek sosyal medyada gerek tanıdığımız siyasilere bunu her zaman dile getirmek, etrafımızdaki kanaat önderlerine sesimizi duyurmak ve bu yolla demokratik bir mücadele sürdürmek bize düşen görevdir. Daha bugün birçok vatandaşımız asgari ücretin de açıklandığı tarihten bugüne kadar enflasyon altında eridiğini yüksek sesle dile getirmektedir. Düşünün son bir ayda karkas ete gelen zam oranı %50'yi bulmuş yumurta fiyatları aynı şekilde %50'ye yakın zam görmüş durumdadır. Özellikle temel gıda ürünlerindeki son 3 aylık artışlar gerçekten de sabit maaşların tamamını durduğu yerde eritir hale gel getirmiştir. Vatandaşlar eskiden yılda bir artan maaşlarda bile bu kadar ezilmezken şu anda her üç ayda bir güncelleme yapılsa yine de maaşlar enflasyon karşısında erimektedir.

Bayram ikramiyesi ne olacak?

Açıklanan zam ile ilgili sizin değerlendirmeleriniz neler?

Bütün bu değindiklerimiz kendisi maaş alan vatandaşlarımızla alakalıydı. Aslında bütün herkesin maaşı 7.500 liraya gelmedi. Bildiğiniz gibi ülkemizde hem yetim hem dul aylığı alan pek çok vatandaşımız var. Bu kişinin maaşlarında herhangi bir artış yapılmadı. Bugün itibarıyla yetim maaşı alanlar 1800-1900 lira arasında, dul maaşı alanlar 3.700-5.800 lira arasında bir maaş almaktadır. Burada herhangi bir güncelleme ve düzeltme yapılmamıştır. Sadece en düşük emekli maaşının artırımını kapsayan dün açıklanan Bakanlar Kurulu kararı hayırlı uğurlu olsun. Bundan faydalanan bütün vatandaşlarımıza Allah güle güle yemeyi nasip etsin diyorum. Değinmek istediğim bir diğer konu bayram ikramiyeleri ile alakalı. Bilindiği üzere geçen sene 1.100 TL olan bayram ikramiyesi miktarı henüz açıklanmadı ancak emekliye geçen seneden beri yapılan bu zammı dikkate alırsak geçen sene 1.100 TL olan bayram ikramiyesi bugün itibariyle 2400 lira olması gerekmektedir. Bu konuda Çalışma Bakanımız Sayın Vedat Bilgin en kısa sürede onun da açıklanacağını söyledi. Bütün emekliler olarak biz de heyecanla bayram ikramiyesinin rakamının açıklanmasını bekliyoruz.