Mustafa DENİZ

Gazetemiz yazarı Murat Bal, detayları Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) konusunu anlattı. Bal’ın verdiği bilgiye göre 8 Eylül 1999 tarihinde önce sigortalı başlayan kişiler EYT kapsamında değerlendirilecek. O tarihten bugüne kadar kadınlardaki 20 yıllık hizmet süresi doldu. Erkeklerdeki 25 yıllık hizmet süresi en son zamanda girenler için 2024'te dolacak. Bu kişi 25 yılı dolmadan emekli olamayacak. Bilindiği gibi kadınlarda SSK için 5 bin iş günü 20 yıl hizmet süresi erkeklerde SSK için 25 yıl hizmet süresi 5 bin iş günü gerekiyor. 

EYT kimleri kapsıyor?

Temel olarak baktığımızda EYT 8 Eylül 1999 öncesinde işe girişi olan insanları kapsıyor. Bu tarihten sonraki işe girişleri kapsamıyor. Tabii ki daha sonra gerek hizmet borçlanmalarıyla gerek hizmet tespit davalarıyla işe giriş yine 8 Eylül 1999 öncesine getiriliyorsa bu da kabul ediliyor. Bilindiği gibi bazı borçlanmalar hizmet süresini geriye çekebiliyor.

Ne zamana kadar başvurulabilir?

Şu an için kanun henüz metni bile belli değil. Bu metin oluşturulduktan sonra Meclis’e kanun tasarısı olarak yollanacak, Meclis’te komisyon görüşmelerinin ardından genel kurulda görüşme başlayacak ve genel kurulda onaylanan maddeler bir bütün halinde daha sonra Cumhurbaşkanı tarafından onaylanıp Resmi Gazete’de yayınlanıp yürürlüğe girecek. Bu bahsettiğimiz süreç en az 20 gün alır duruma göre birkaç gün fazla yada eksik olabilir. Dolayısıyla başvurular da kanun çıktıktan sonra başlayacağına göre ocak ayının ortasından itibaren artık Türkiye EYT’li emeklilerini vermeye başlayacaktır.

15 Ocak'tan sonra başvuranların yüzde 8 fazla ücret alacakları söyleniyor bu konuyu açıklar mısınız?

Şu anda yüzde 8 fazla ücret almak diye bir şey söz konusu değil. Ancak şöyle bir durum var: Bildiğiniz gibi emekli maaşları 6 ayda bir artıyor ve 15 Ocak artış zamanı. Şu anda ne kadar artacağına dair kesin bir bilgi yok ancak kişilerin eğer maaşları bağlanması sırasında minimum emekli maaşı alacaklarını düşünürsek, bugün için 3 bin 500 lira. Ancak ocak ayında bu zamlı olacak ve yapılacak olan zammın bugün enflasyon farkını düşündüğümüzde yüzde 18’den aşağı olmayacağını öngörüyoruz. Elbette toplumun geniş kesimlerinde oluşan beklenti bu artışın en az asgari ücret kadar olması yönünde ancak bunu ilerleyen günlerde göreceğiz.

Kimler yararlanacak?

EYT'nin tam içeriği merak ediliyor. Kimler yararlanacak, kimler yararlanamayacak?

Biraz önce de milat tarihi söylemiştik 8 Eylül 1999 tarihini. Bu tarihten önce sigortalı başlayan kişiler EYT kapsamında değerlendirilecek, o tarihten bugüne kadar kadınlardaki 20 yıllık hizmet süresi zaten dolmuş durumda. Erkeklerdeki 25 yıllık hizmet süresi en son zamanda girenler için 2024'te dolacak. Tabii bunu söylemekteki maksadımız en son gün sigorta girişi olan erkeği kastediyorum. Bu kişi 25 yılı dolmadan emekli olamaz, kadınlarda SSK için 5 bin iş günü 20 yıl hizmet süresi erkeklerde SSK için 25 yıl hizmet süresi 5 bin iş günü gerekiyor. Bağ-Kur ve emekli sandığı için kadınlarda 7 bin 200 gün erkeklerde 9 bin gün şartı var ve bu şart çıkacak olan EYT kanununda da aynen geçerli olacak. Dolayısıyla aslında bu düzenleme ile yapılmak istenen şey kişilerin milat tarihinden önceki tüm haklarına geri kavuşması.

Askerlik ve doğum borçlanması

Askerlik ve doğum borçlanması yaparak prim gün sayısı tamamlandığında emekli olunabilecek mi?

Bilindiği üzere ülkemizde pek çok borçlanma hakkı veren statü var. Bunların en bilinenleri erkekler için askerlik borçlanması ve kadınlar için de doğum borçlanmalarıdır. Erkeklerdeki askerlik borçlanmasında borçlanılan gün kadar hizmet süresi satın alınma yoluyla toplam güne eklenir. Burda belirtmek istediğim bir diğer husus eğer işe giriş askerlikten sonra ise o zaman da borçlanılan askerlik günleri kadar işe giriş geri gelir. Burada bu konu çok önemli zira eğer şartları sağlıyorsa işe girişi itibariyle EYT’li olmayan kişiler bile bu şekilde EYTli olabilirler. Bir örnek vermek gerekirse. Kişi 1993 yılında askeri gitti geldi 550 gün askerlik yaptı ve daha sonra ilk defa işe girişi 2000 yılı Haziran ayı olsun. Bu kişi normalde EYT’li değil ancak askerlik borçlanması yaptığında hizmet başlangıcını 1999 ocak ayına yani 18 ay geri çeker ve EYT’li kapsama girer. Gördüğünüz üzere konu özellikle dikkat edilmesi gereken ve önem verilerek bir uzmana danışılması gereken bir konu. Kadınlarda doğum borçlanmasında ise. Normal şartlarda işe girişi olmayan kadınların doğum borçlanması yapması mümkün değil. Dolayısıyla bu borçlanma türünde önce işe giriş mecburiyeti olduğundan kadın doğum borçlanmaları hizmet başlangıcını geri götürme şansı yoktur. Bunun bir tek istisnası ise eğer kadın meslek lisesi ya da üniversite yada başka şekilde staj başlangıcına sahipse o zaman bu borçlanma uzun vade hizmet süresini geri getirme hakkına sahip oluyor. Bu nokta da çok önemli bir konu.

Son 3,5 yıl esas alınıyor

Birkaç kurumda (4a-4b-4c) hizmetleri bulunan vatandaşların emeklilikleri nasıl olacak?

Ülkemizde emeklilik şartları içinde en önemli kurallardan bir tanesi son 7 yıl içinde 3,5 senenin üzerinde hangi sosyal güvenlik kurumunda kaldıysanız oradan emekli olursunuz bunu bir örnekle açıklayayım isterseniz kişi 10 yıl Bağ-Kur ödemiş olsun 5 yıl SSK Ödemiş olsun toplamda 5000 günün üzerinde primi var 8 Eylül 1999 öncesinde girişi var EYT kanunu kapsamında görünüşte emekliliği hak etmiş duruyor ancak eğer bu kişinin son 3,5 senesi Bağ-Kur'dansa bu kişi emekli olamaz kadınsa 7.200 günü erkekse 9000 günü bekleyecek yani hangi sosyal güvenlik kurumunda kaldığının hangisinin çok olduğunun önemi yok önemli olan son 7 yılda üç buçuk seneden fazla hangi kurumda kaldıysa oradan emekli olur. Bu sebeple vatandaşlarımızın kendilerine uyan versiyona göre hareket etmesi gerekmektedir.

EYT şartları

EYT de şartlar ne?

EYT'de bahsettiğimizin dışında çok şart yok en önemli ve beklenen aslında yaş sınırıydı sayın cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yaş sınırının olmayacağını açıkladı, toplumun geniş kesimlerinin en çok beklediği, duymak istediği konu zaten buydu, bunun haricindeki diğer konular kanun metni toplumla paylaşıldığında detaylı olarak göreceğiz, ancak ana hatlarıyla baktığımızda kurumlar arası hizmet birleşmesinin EYT kapsamında değerlendirileceği kıdem tazminatları ile alakalı olarak işverenlerimize KGF destekli Kredi üzerinde çalışıldığı, emekli olduktan sonra çalışanların sosyal güvenlik destekleme primi ödemelerinin normal sigorta ödemeleri seviyesine getirilmesi ile alakalı çalışmaların yapıldığını da sayın Cumhurbaşkanımız duyurdu, bunun haricindeki detayları ilerleyen günlerde göreceğiz. Şu anda kanunla alakalı çok detaylar paylaşılmadı henüz.

Ne kadar maaş alınacak

EYT çıkarsa ne kadar maaş alırım?

Ülkemizdeki emekli maaşları aylık bağlama oranı sebebiyle birkaç kategoride değerlendirilebilir 1999 öncesi 99 2002 arası ve 2008 sonrası 99 öncesinde %70 olan aylık bağlama oranları 2008 sonrasında %50'ler seviyesinde düşmüştür bu sebeple kişilerin ne kadar emekli maaşı alacakları herkes için ayrı ayrı hesaplanır 2008 sonrasında daha fazla hizmete olan kişiler düşük maaş alır 2008 öncesi hele ki 99 öncesi hizmeti fazla olan ve yüksek rakam üzerinden primi ödenmiş kişiler daha yüksek maaş alırlar e-devlet üzerinden emekli maaşı hesaplama robotu adında bir sekme var vatandaşlarımız bu sekme üzerinden kendileriyle alakalı bilgileri girerek maaşları hakkında fikir edinebilirler

Sigortasız çalışanların durumu

8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortasız çalışmış olanların EYT'den yararlanması için ne yapması gerekiyor?

Kanunlarımıza göre sen çıkıştan itibaren geçmişe dönük olarak hizmet tespit davası açmak isteyen kişiler 5 yıllık zaman aşımına takılıyorlar. Yani siz bundan 15 sene önce çalıştınız, bundan 20 sene önce çalıştınız ama sizi sigortalı yapmayan bir iş yerine bugün itibariyle dava açamazsınız, açsanız dahi zaman aşımı defi ile red olur ancak bunun tek bir istisnası vardır bu firmada sigortasız çalıştıktan sonra, aynı firma sizin tekrar işe girişinizi yaptıysa o zaman burada zamanaşımı dikkate alınmıyor, son günlerde son dönemlerde bazı Yargıtay kararlarında bu durumda olan insanların zaman aşımına takılmayacağı, 20 yılda geçse 30 yılda geçsen hizmet tespit davası açarak işe girişlerini geçmişe götürebileceklerini söyleyen yargı kararları var, ancak bunun için o dönemde o firmada çalışmış kişiler mahkemeye gelerek şahitlik etmeleri gerekmektedir, bütün bunlar olduktan sonra hizmetinin başlangıcını gerçek işe giriş tarihine tespit ettirebilirler.

Staj mağdurları yasaya dahil edilmeli

Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?

Bir konuya daha değinmek istiyorum evet, bugün itibariyle EYT'nin çıkacağı müjdelendi insanlar bugünü bekliyorlardı ancak EYT'nin içinde de pek çok bekleyen başka dezavantajlı gruplar var, bu gruplar aynı EYT gibi yıllar içinde hakları çiğnenmiş, verilmemiş ve bundan dolayı da mağdur olmuş gruplar, bunların başında bazı noktalarda EYT'den bile daha fazla mağduriyet yaşayan staj mağdurları gelmektedir, düşünün sizin elinize bir sigorta kartı veriliyor sigorta numaranız veriliyor işe gidip geliyorsunuz maaş alıyorsunuz ki maaş iş akdinin tesisinin en önemli delilidir ,ancak bugüne geldiğimizde size diyorlar ki o işe girişinizi sayılmıyor, neden sayılmıyor çünkü sizin emeklilik ve yaşlılık priminiz ödenmemiş şimdi bu insanlar o primlerini borçlanmak istiyor zaten staj o günlerimiz kendiliğinden sayılsın şeklinde bir talep değil, borçlanma hakkı verilmesini istiyorlar çıraklar da aynı şekilde Bağ-Kur tescil mağdurlarındaki durum da aynı içler acısı durum, bu kişilerin vergi dairesi açılışları var oda kayıtları var bugün itibariyle geçmişe dönük hizmetlerini borçlanmak istiyorlar ancak sosyal Güvenlik kurumu buna izin vermiyor Bir diğer mağdur kesim 4-c memur askerlik borçlanması yapanlar 4A ve 4b'de yani Bağ-Kur ve SSK'da askerlik borçlanması eğer askerlik işe girişten önce yapıldı ise hizmet süresini borçlanma süresi kadar geri getiriyorken maalesef 4c'de memurlarda bu mümkün olmuyor Bağ-Kur'a ve SSK'ya tanınan bu hak memurlara verilmemiş durumda dolayısıyla anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olan bu madde geride pek çok mağdur kesim bırakıyor bunların haricinde bir örnek daha vermek istiyorum askeri personeller 2000-2001-2002 yılı mensupları özel okul ve askerlik okulundaki günlerini borçlanamıyorlar ancak bu dönemin bir öncesi ve bir sonrası bu borçlanma hakkına sahip ama bu üç sene bu borçlanma hakkına sahip değil düşünsenize sizden sonra işe giren üst devreniz sizden önce emekli oluyor ve bu konuda Kamu Denetçiliği Kurumunun aksi yönde raporu olmasına rağmen SGK ısrarla haksız bu uygulamayı sürdürüyor, bütün bunların sonunda söylemek istediğim şey şu EYT; sayın bakan Vedat Bilgin’in söylediği gibi geniş kapsamlı olacaksa o dönemden önceki bütün dezavantajlı grupların bu kanun tasarısında kendilerine yer bulması gerekiyor aksi halde toplumun bir kesimiyle uzlaşma sağlanmışken toplumun başka kesimlerinin üzerindeki haksızlık aynen devam etmiş olacak, eğer bunu böyle istemiyorsak bir an önce bu tasarının içine bütün dezavantajlı grupların haklarının iadesinin girmesi gerekiyor. Çıkacak bu kanunun vatana millete hayırlı olmasını diliyorum.