Son 40 yılda uluslararası ticarette en fazla kısıtlamaya maruz kalan sektörlerden biri olmasına karşın tarım ve gıda dış ticareti küresel bazda 25 kat artış gösterdi. Ülkeler tarım ve gıda ürünlerinde giderek birbirlerine bağımlı hale geliyor. Gelecekte de bu eğilimin artarak devam edeceği bilinen bir gerçekti. Ancak küresel salgın sürecinin ülkelerarası tarımsal ürün ticaretini nasıl etkilediğini de geçtiğimiz haftalarda örnekleriyle aktarmaya gayret gösterdik.

Ancak unutulmamalı ki; her zaman daha az alan ve girdi kullanılarak daha fazla ve kaliteli tarımsal ürün elde etme yarışı tüm hızıyla devam edecek. Artan rekabet ve Covid-19 süreci tüm ülkeler için üretim maliyetleri üzerinde büyük bir baskı oluşturmayı sürdürecek. Yeterli miktarda, kaliteli, hedef pazarın tüm isteklerine uygun ve düşük maliyetle üretemezseniz tarımda var olmanız mümkün olmayacak. Günümüzde buna mecburi stok baskısı da eklenecek. 

Bu baskıların olumsuz etkilerini ise temel girdilerin ham maddelerinde diğerlerine bağımlı olan ülkeler daha çok hissedecek. Ne yazık ki; bu ülkelerden biriyiz ve uzun yıllardan beri de aynı labirentin içinde dolanıp duruyoruz. Mazot, gübre, tarım ilacı, yem, elektrik pahalı. Modern teknoloji ürünlerine ulaşmak üreticinin çok büyük bir bölümünün hayali bile değil. Tarım alanları ekonomik üretim yapılamayacak kadar çok parçalı. Üretici ve tüketici fiyatları arasında uçurum var. Her yıl artan tarımsal desteklerin yerine ulaşıp ulaşmadığı analiz edilmeye çalışılsa bile, ortaya çıkan sonuçlar sahaya yansıtılamıyor. Son dönemlerdeki baraj yatırımları hala kısıtlı olan su kaynaklarımızı verimli kullanamadığımız gerçeğini kısa vadede değiştirmeyecek. Tarımsal örgütlerin büyük bölümünü kağıt üzerinden alamadık. Tabela da bıraktık. Çiftçimizin yaş ortalaması 55 oldu.  Gençleri tarıma döndürmek için yoğun çabalar harcansa da istenilen sonuç alınamıyor. İşin sosyal boyutunu konuşan yok denecek kadar az çünkü.  

Günümüzde de geçerli olan benzeri tespitler 30-40 yıl önceki raporlarda da yazıyor. Artık aynı şeyleri tekrarlayıp durmanın çözüm olmayacağını bilmemiz gerekiyor.

Tarım politikaları geleneksel olarak üretim ve üretici odaklı olmuştur. Yazının başında ifade etmeye çalıştığımız gibi tarım ürünlerini ve gıda üretim süreçlerini etkileyen unsurlar tersine dönmüştür. Tarım sektörünü ekonomik olarak geliştirmeyi amaçlayan tarım politikalarının üreticiler kadar, girdi sağlayıcıları, tarım ürünü talep edenler ve endüstri ile ilişkilendirilmesi gerekir. Kim, neyi, kim için, nerede ve nasıl üretecek sorularının doğru yanıtları her ürün için ayrı ayrı verilmelidir.

Artık en az ürün kadar marka da değerlidir. Üretici markalaşmayı tek başına sağlayamayacağına göre, üretici ile birlikte kooperatiflerin ve gıda endüstrisinin güçlendirilmesi, ihracat olanaklarının artması ve sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması şarttır. Fiyatı, pazarı, piyasayı okuyamadan sadece çok üretmeye odaklanan yanlış bir anlayışı ancak profesyonelce yönetilen büyük işletmeler tersine çevirir. 

Bu işletmeleri de ya üretici örgütleri- kooperatifler kurar veya birleştirir ya da büyük ve yabancı sermayeli özel sektörün hâkimiyeti artarak devam eder. Bu hakimiyetten korkmalı mıyız? Başka bir yazı konusu…