Donbass ve çevresi dünya ayçiçeği pazarının %30’una sahip, Avrupa’nın tarım bahçesi. Türkiye’nin ayçiçeği ihracatının %5’i Ukrayna’dan yapılıyor. Her yıl ortalama 1 milyon ton Ukrayna’dan buğday ithal ediliyor. Türkiye bu yıl muhtemelen Rusya’dan daha fazla buğday alacak, ibre Arjantin buğdayı için de yeşil ışık yakmış durumda, maliyeti elbette artacak.

Kadınlar tarlada

Ukrayna’nın güz ekimi yapılan tarlalarında durum ne bilinmiyor. Gübre kullanılamadı, bakım yok. Hasat yapılabilecek mi? Şu anda tam yaz ekimi zamanı. Mazot yok, traktörler tahrip edildi, tohum depoları bombalandı, çiftçiler askere alındı. Yaz ekiminin yapılması imkânsız gibi. 100 yıl önce Kurtuluş mücadelesi veren Anadolu’da olduğu gibi tarım köylerde kalan yaşlı erkek ve kadınlara kaldı. Üretim yok ihracat yok, iç pazarda ekmek yok sonuç Ukrayna’da sofralar bomboş. “Koyun can derdinde kasap yağ derdinde” misali Ukrayna ihracattan çok halkının karnını nasıl doyuracak onu düşünüyor. 

Komşuda bunlar yaşanırken doğa rutin sürprizleriyle insanlığa hala nasihat vermeye etmeye ediyor. 

Kadim bilgilerden modern zamana nasihatler 

“Korkma Kışın kışından kork April’in beşinden öküzü ayırır eşinden”

Tarım fabrikalarının üstü hala açık, bir açıkhava etkinliği, kaderi doğanın ellerinde.

“Nisan’da Uludağ’a kar sürprizi” haberini gülümseyerek sunan spikerin belli ki “iklim krizinin şakası olmadığından” haberi yok. 

Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde farklılaşarak kullanılsa da söz konusu deyim Nisan ayındaki ani hava değişimlerini anlatıyor. Rumi Takvim ile Miladi takvim arasındaki 13 günlük fark nedeniyle April’in beşi aslında Nisan’ın 18’ine denk geliyor. Nisanın ikinci haftası anı soğuk ve donlarla geliyor. O kadar ki öküzleri öldürüp eşlerinden ayırıyor. Ani karlar ekinleri donduruyor, fazla rüzgâr tozlaşmadan çok çiçekleri solduruyor. Nisan’ın ilk haftası yaşanan güneşli günlere; “bahar aldatmacası” devamında gelen soğuklara “camız kıran fırtınası” deniliyor.

Sözün kökeni oldukça eski; Hititler, Ermeniler birçok uygarlıkta karşılığı var. Tarımsal faaliyetlerin doğanın kadim bilgileriyle işlendiği tüm dünyada, iklim hala eli sopalı. 

April 18’inde korkutan iklim 6 Mayıs’ta Hıdırellez müjdesini veriyor. 

Antik bilgiler ile tarımda yapay zeka 

Tarımsal deyimler; yapay zekanın, risk yönetiminin antik hali. İklim kriziyle tepetaklak olan iklim verileri sadece günümüzde değil geçmişte de yıl boyu sürprizler yapabiliyormuş. Önlem almak, ona göre plan yapmak hiç kuşkusuz çiftçinin görevi olduğu kadar devletlerin stratejik planlarının de kapsamında girmeli.

Kadim bilgiler dedemin hafızasında

İklim krizinin sağı solu yok, üstünü kapatmadığımız sürece tarım hala doğanın ellerinde. İneklerin de sırtının sıvazlanması gerektiğini düşünen anneannemden sonra teknoloji oldukça gelişti. İleri teknoloji makinalar hem sığırların tozunu alıyor hem de onları kaşıyarak streslerini azaltıyor. Dedem “burnum üşüdü, dağlara kar yağdı yarın ekim olmaz” diyor.  Uzayda tarımı konuştuğumuz şu günlerde tarım teknolojileri ilhamını hala kadim bilgilerden alıyor.

Ezcümle; metaverse de cirit atsak ta gerçek hayatta tarım hala binlerce yıl önceki gibi kadim bilgilerden besleniyor, havadan, sudan, uçan kuştan nem kapıyor.