2021’de bütçe açığının GSYH’ye oranı yüzde 3'ün altına indi. 2020 yılında bu oran yüzde 3,5 olmuştu. Ayrıca bütçenin faiz dışı bölümündeki iyi performansı görmezden gelemeyiz.

Aralık, aylık bazda bütçe dengesini en fazla sarsan ay oldu. Bütçe 2020 Aralık’ına göre 2021 Aralık’ta yüzde 237,1 açık verdi. 2020 Aralık’ında 43,2 milyar lira açık oluşturan bütçe 2021 Aralık’ında 145,7 milyar lira açığa imza attı.

Merkezi yönetim bütçe giderleri faiz ödemeleri dahil 2021’de 1,6 trilyon lira olarak gerçekleşti. Faiz hariç giderler ise 1,42 trilyon lira oldu.  Bütçe gelirlerinin yılın tamamında 1,41 trilyon lira olması da önemli bir başarı…

***

Bütçe performansında önemi haiz diğer ayrıntı faiz dışı kısım…

Faiz dışı açık ise 2020’de 41,3 milyar lira iken 2021 yılında 11,39 milyar lira oldu ki bunun anlamı açığın bir önceki yıla göre yüzde 72,5 gerilemesi demek.

Bunun yanında faiz dışı kısmı belirleyen önemli kalem faiz harcamaları 180,85 milyar lira, faiz hariç harcamalar ise 1,42 trilyon lira şeklinde gerçekleşti. 2020’de faiz harcamalar 134 milyar lira olmuştu.

Faiz dışı açıkta aylık bazda Aralık’a dikkat çekmek isterim. Gerçekten Aralık’ta tarihi yüksek bir açık gördük. Aralık 2020’de 38,4 milyar lira olan faiz dışı açık bir önceki yıla göre yüzde 256,7 artışla Aralık 2021’de 136,8 milyar lira faiz dışı açık verdiğini, ancak büyük açığın bazı KİT’lere borç verilmesinden kaynaklandığını belirteyim.

***

Bütçede aylık tarihi açık verilmesi, faiz harcamalarının bir önceki yıla göre 46 milyar lira artması ve faiz dışı açıkta yine aylık bazda rekor seviye tabloya eksi olarak yazılabilir, ancak genel fotoğrafa bakıldığında artılar fazla…

Onca zorluklara rağmen 2020 ile 2021 yılı arasında bütçe açığındaki fark sadece 16,9 milyar lira.  Aralık ayı hariç bütçe açığının bir önceki yıla göre yüzde 9,7 oranında artması bile disiplini gösteriyor.

Bütçe açığı GSYH ölçeğinde beklentilerin altında yüzde 2,9 gerçekleşti. Son olarak açıklanan Orta Vadeli Program’da (OVP) bütçe açığı hedefi yüzde 3,5 idi. 0,6 puanlık bir iyileşmeye iyi bir performans olarak bakılmalı. Ayrıca 2020’de de bütçe açığı GSYH’in yüzde 3,5’i olmuştu.

***

Bütçedeki faiz dışı açıktaki azalmayı mutlaka önemsememiz gerekiyor. 2020 yılında 41,3 milyar lira faiz dışı açık veren bütçenin, bu rakamı yüzde 72,5 ile 2021’de 11,39 milyar liraya indirmesi azımsanmamalı.

Bütçenin yılın sonuna doğru toparlanıp fazlalar oluşturması da 2021 yılı için önemli gelişmeler. Geçen yılın bütçesi Ağustos’ta 40,8 milyar lira fazla verdi ve Ocak – Ağustos dönemi açık 37,5 milyar liraya kadar çekildi. Yine bütçe Kasım’da 32 milyar lira fazla verirken, faiz dışı fazla da 47,3 milyar lira oldu. Ocak – Kasım dönemindeki bütçe açığı 46,5 milyar lira tekrar çıktı.

Bütçenin faiz dışı bölümündeki iyi performansı görmezden gelemeyiz. Özetle yıllık karşılaştırmalarla bütçede artılar, eksilere göre baskın görünüyor ve artıların genele yayılacağı düşüncesi doğrultusunda 2022 yılı bütçesi de umut oluşturuyor, diyebiliriz.

***

2021 yılı bütçe gerçekleşmelerine bakılıp 2022 yılı bütçesi değerlendirildiğinde, artan enflasyonun yanında tüketimde yavaşlama vergi gelirlerini olumsuz etkileyebilir. Asgari ücret başta gelir üzerinden alınan vergilerdeki gerileme bütçe performansına negatif yansıyacak kalemlerden.

Hükümet vergi gelirleri içinde yüzde 55’leri geçen KDV ve ÖTV gelirlerindeki gerilemelere karşılık yapacağı şey kamuda tasarruf tedbirlerini fazlalaştırması. Mal ve hizmet alımları kamunun en büyük gider kalemleri arasında ki bu alanın bütçe açığını artırmamak adına daha müspet kullanılması gereği ortaya çıkıyor. KİT’lere yapılan borçlara dikkat, diyorum.

Genel bakış, büyüme yolunda hız kesmeyecek olan hükümetin iç borçlanmadan ziyade dış borçlanmaya gitmesi düşünülebilir. 2021 yılı için yüzde 11’lik bir büyüme bekleyen hükümetin bu hızı yüzde 5-6 olarak 2022’ye yansıtma eğilimi, bütçedeki gelirlerin artırılmasına nasıl yansıyacak birlikte göreceğiz.