Geçmişte tarım ve gıda endüstrisinin temel hedefi olan ihracat yapmak, Covid 19 ile birlikte ortaya çıkan gıda milliyetçiliği nedeniyle farklılaştı. Ülkeler tarımsal üretim yapma noktasında yeni düzenlemeler getiriyor. Buğday üretimi kimi bölgeler de azalırken dünyada buğdaya olan ilgi artıyor. Özellikle “ekmek arası et yeme kültürü” sektörün büyümesini sağlıyor.

Dünyada buğday üretimi

2.7 milyar ton olan dünya tahıl üretiminin % 28’i buğday. 451 ton olan tahıl ihracatının % 42’si buğday. 220 milyon hektar olan dünya buğday ekim alanının, ortalama % 2 artması bekleniyor. 2021 öngörülen rakam 764 milyon ton.

Dünyada; 761 milyon ton buğday üretimi yapılmakta bunun 178 milyon tonu ithal ediliyor. Rusya, ABD, Avusturalya, Kanada, Ukrayna en büyük ihracatçı ülkeler.

Buğday ekim alanlarının % 56’sını Hindistan, Rusya, Çin, ABD oluşturuyor. Bu ülkeler dünya buğday üretiminin % 67’sini karşılıyor. Rusya 37 milyon ton ile bu yıl ihracatın lideri. 

Buğday ithalatçısı ülkeler

Dünyada buğday ithalatı, üretimin kısıtlı ve nüfusun yüksek olduğu Afrika ve Mısır, Endonezya,  Japonya ve Türkiye  gibi ülkelere yapılmakta. 

Türkiye’de buğday 

Türkiye, dünya buğday ekim alanının % 3,3’üne sahip. Buğday, toplam işlenen tarım alanlarının %33.3’ünü kapsıyor. Türkiye dünya buğday üretiminin % 3’ünü üretiyor,7 milyon ton gibi bir rakamla dünya buğday ihracatında 8. sırada.

Türkiye her yıl ortalama 20 milyon ton buğday üretiyor. Yut içinde kullanılan miktar 18 milyon ton. Bunun % 79’u gıda, %13’ü yem, % 8’i ise tohumluk sektöründe kullanılıyor.

Tarımda ithalat -  ihracat

Basit anlatımla, devletler arasında bir takım anlaşmalar nedeniyle domates satıp buzdolabı alırsın. Diğer bir konu “dahilde işleme rejimi” Uygulamaya göre makarna yapmak istiyorsun ya da bisküvi. Ama makarna üretecek kalitede buğdayın yok, o zaman devlet diyor ki makarna ihracatı yapmak koşuluyla kullanacağın buğdayı ithal edebilirsin. Bu durumda tarımda hem ithalatçı hem de ihracatçı olabilirsin. Türkiye son dönemde hem ithalatçı hem de ihracatçı bir ülke olmayı seçti.

Japonya ve Hollanda gibi ülkeler tarımsal üretimde etkin olmasalar da ithalat yapıp “katma değerli  gıdalar” ile ihracat yapıyor. Rusya son dönemde yaptığı başarılı çalışmalarla buğday üretimini artırarak en önemli ihracatçı konumuna yükseldi.  Her biri farklı örnekler.

Türkiye ne yapıyor?

Buğday üretiminde kendi kendine yeterliliği % 89, 5 düzeyinde. Türkiye ortalama 9 milyon ton civarında buğday ithal etmekte, yaklaşık  %80’ini işleyip un mamulleri olarak ihraç ediyor. İthal buğday yerli buğdaya göre % 10 daha masraflı. Türkiye; un ve bulgur ihracatında birinci, makarna da ise ikinci sırada. 

Neden buğday ithal ediyoruz?

Buğday kalitesinde yaşanan sorunlar 

Dahilde işleme rejimi 

İç pazarda fiyat düzenlemesi

Artan mamul madde ihtiyacı 

Atıl kapasite

1500’e varan un mamulleri tesisleri gereksinimin 3 katı fazla. Kapasite kullanımı % 50’lerde olan sektör için Dâhilde işleme rejimi bir çıkış olarak görülmekte. Türkiye’de son 10 yılda un ihracatı 6 kat, makarna ihracatı 8 kat, bulgur ihracatı ise 5 kat artış gösterdi. 

Neden üretmeyip dışarıdan alıyoruz?

Ekolojik nedenlerden ötürü Türkiye’de buğday verimliliği ve kalitesi dünya ve Avrupa ortalamasını çok altında. Türkiye’nin Avrupa Birliği ile karşılaştırıldığında Türkiye buğday verimi 248 kg/da iken, Avrupa Birliği’nde 598 kg/da civarında.

Çiftçi neden üretmiyor?

Desteklerin azalması, daha karlı ürünlerin ekimine kayma, yıllara göre buğdayda meydana gelen verim kayıpları gibi nedenlerden ötürü çiftçi başka ürünler üretip buğdaydan vazgeçiyor.

Velhasıl; tüm bu nedenlerden ötürü buğday ithal edilirken, “buğday ithal ettik ülke batıyor” yorumları tarımı bilmemekten kaynaklanıyor olabilir mi? Diğer taraftan ithalatçı olmak bir tercih olsa da tarım gelirlerinin artırılması için katma değerli ürün yaratmak hala ülkenin en önemli sorunu olmaya devam etmekte.